Làng hương Thủy Xuân tọa lạc trên trục đường Huyền Trân Công Chúa (phường Thủy Xuân, TP. Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế), nằm cách trung tâm thành phố Huế chỉ tầm 7km. Cùng với đồi Vọng Cảnh, lăng Tự Đức, địa danh có tuổi đời hàng trăm năm này gắn kết và tạo nên tuyến du lịch tham quan, trải nghiệm hấp dẫn mà du khách chẳng nên bỏ qua.
Theo lời kể của những nghệ nhân tại làng hương Thủy Xuân Huế, nghề làm hương đã xuất hiện tại đây từ khoảng từ 700 năm trước dưới thời nhà Nguyễn. Xưa kia, làng là nơi cung cấp hương cho triều đình, phủ quan và người dân trong vùng Thuận Hóa, Phú Xuân. Dù đã trải qua rất nhiều biến động thời gian nhưng làng hương Huế này vẫn tiếp tục được lưu giữ và phát triển. Thế hệ trước truyền lửa cho thế hệ sau gìn giữ nét nghề truyền thống của gia đình; từng thành viên tay nối tay, thay nhau làm nên những cây hương trầm thơm ngát, phục vụ đời sống tâm linh của người dân địa phương cũng như ngoài tỉnh.
Một góc nhỏ rực rỡ sắc màu
Nếu được dạo bước trên con đường đúng thời điểm này, du khách sẽ vô cùng choáng ngợp với hàng hàng lớp lớp những bó tăm hương đủ màu sắc xanh, đỏ, tím, nâu, vàng,... rất bắt mắt với mùi thơm thoang thoảng, nhẹ nhàng nhưng đầy cổ kính. Các nghệ nhân Thuỷ Xuân không chỉ chú trọng đến chất lượng nguyên liệu tạo nên màu sắc rực rỡ của hương mà cũng rất tinh tế khi chọn ướp mùi thơm cho hương, không quá nồng nhưng đủ làm du khách cảm nhận được nét truyền thống bao đời người Việt Nam với hình ảnh gia đình sum họp trong những ngày Xuân chớm.
Chị Trần Thị Phương Hồng (34t, Việt kiều Mỹ) chia sẻ: "Về thăm Cố đô, được đặt chân tới Làng hương Thủy Xuân là một trải nghiệm vô cùng đặc biệt đối với tôi. Là một người con xa quê lâu năm, không khí ở đây giúp tôi ôn lại những hơi thở truyền thống của quê cha đất tổ. Làng nghề này không chỉ là một điểm đến du lịch đầy hấp dẫn mà còn là một vùng đất văn hoá không thể bỏ lỡ".
Chị Trần Thị Phương Hồng chụp ảnh kỷ niệm tại làng hương Thuỷ Xuân
Hương ở Thủy Xuân có mùi thơm đặc trưng và chất lượng tốt. Hầu hết người dân ở đây đều làm nghề se hương, sống bằng nghề làm hương. Nghề truyền thống của ông cha đã ăn sâu vào máu thịt của người dân làng Thủy Xuân. Họ say mê, yêu nghề, tỉ mẫn với nghề từ sáng đến tối. Họ duy trì nghề làm hương bởi cái đam mê với nghề là chính, vì hương được làm thủ công, không dùng máy đánh nên năng suất không được nhiều như làm máy, giá thành lại rất bình dân nên lợi nhuận chỉ đủ lo bữa cơm trong ngày, thế nhưng khách đến mua hương, mua quà lưu niệm hay chỉ để xin chụp ảnh họ đều rất vui vẻ, niềm nở với nụ cười hiền hòa, thân thiện.
Để làm ra một cây hương thì khâu đầu tiên là khâu chọn nguyên liệu, thường gồm: ngũ vị thuốc bắc với quế chi, thảo quả, nụ tùng, đinh hương, hoa hồi, bạch đàn, quế…hòa với nước, trộn lại với nhau làm bột hương. Sau đó là công đoạn làm lõi hương, lõi hương được làm từ ruột tre chẻ nhỏ đều tăm tắp, phơi nắng nhiều ngày để khô và giòn, Cách làm này giúp hương khi đốt sẽ không bị tắt nửa vời mà cháy đều đến tận chân hương. Tre làm lõi hương là tre già lấy từ rừng Nam Đông, Bình Điền, Phong Sơn. Bột hương trộn dẻo rồi được se quanh lõi hương, sao cho vừa đủ mỏng, tròn thì lại đem đi phơi nắng. Mặc dù ngày nay đã có máy se hương nhưng người làng Thủy Xuân vẫn lưu giữ cách làm hương truyền thống, tuy vất vả hơn nhưng lại dân gian, giữ gìn nét truyền thống và "hồn cốt" của nghề.
Du khách với cổ phục Việt Nam xinh đẹp bên bó hương Thuỷ Xuân
Làng hương Thủy Xuân cung cấp ra thị trường đủ các loại hương như: hương quế, hương dầu sả, hương nhài, hương thơm tẩy mùi, nhang vòng, nụ trầm, nổi bật nhất là hương trầm, Hương của làng không sử dụng hóa chất, chỉ dung các loại hương liệu, nguyên liệu tự nhiên thân thiện với môi trường, sức khỏe nên có màu vàng sáng hơn các loại hương những nơi khác và mùi hương đặc trưng dễ chịu. Du khách đặc biết thích mua hương về sử dụng trong gia đình những ngày rằm, ngày tết hoặc làm quà lưu niệm, hay cũng có thể mua để dâng hương ở các điểm di tích, chùa chiền khi ghé thăm xứ Huế mộng mơ.
Hương Thuỷ Xuân ban đầu chỉ có màu nâu và đỏ, nhưng trải qua thời gian, cùng với thị hiếu ngày càng cao của du khách, người dân nơi đây đã biến tấu để ngoài màu đỏ, phần chân hương được nhuộm thêm những sắc màu mới như vàng, xanh, tím bắt mắt. Bởi thế, vào những ngày nắng ấm, hàng chục chiếc kệ được đặt cạnh con đường dẫn lên đồi Vọng Cảnh lại sáng bừng bởi những màu sắc sặc sỡ, đưa làng hương Thủy Xuân đã trở thành một nét đẹp văn hóa đặc sắc của vùng đất Cố đô được lưu truyền và phát triển đến tận bây giờ.
Bà Lê Thị Khương đang ngồi se thủ công từng cây hương trầm
Bà Lê Thị Khương (SN 1956 – chủ cơ sở làm hương O Quýt), một nghệ nhân đã có gần 30 năm trong nghề làm hương chia sẻ: "Tôi với hương như người thân, như bạn bè, bản thân tôi cũng là thế hệ thứ 3 trong gia đình theo nghề này. Trước đây, hương làm ra chỉ phục vụ cho nhu cầu của người dân địa phương nhưng những năm gần đây, làng đã trở thành một điểm du lịch thu hút du khách đến thăm quan, mua sắm. Thật lòng tôi cảm thấy vui vì nghề làm hương được nhiều người biết đến, có không gian phát triển và cũng giúp chúng tôi thêm "đồng ra đồng vào".
Hiện nay, hương Thuỷ Xuân có giá bán trên thị trường không cao, một số sản phẩm được ưa chuộng như hương quế có giá khoảng 40.000 đồng/bó, nụ trầm giá từ 60.000 đồng/hộp. Còn riêng hương trầm sẽ có giá nhỉnh hơn đôi chút, dao động 80.000-200.000/bó tuỳ theo kích cỡ, mùi thơm và nguyên liệu của hương. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến cho số người làm hương tại địa phương giảm dần theo thời gian.
Hương trầm là một trong những sản phẩm nổi tiếng của làng hương Thuỷ Xuân
Chính vì vậy, để gìn giữ nét đẹp văn hoá của một làng nghề hàng trăm năm, để sắc hương rực rỡ của những "bông hoa" Thuỷ Xuân mãi được lưu truyền, đóng góp một mảnh ghép vào bức tranh làng nghề thủ công truyền thống Huế, chính quyền địa phương cần quan tâm hơn nữa trong công tác bảo tồn và phát huy kỹ năng của nghệ nhân làng nghề. Đồng thời, đẩy mạnh kêu gọi đầu tư, tạo điều kiện giúp sản phẩm hương Thuỷ Xuân có cơ hội mở rộng thị trường tiêu thụ ra nhiều tỉnh thành và nhiều quốc gia lân cận. Đương theo lợi thế về du lịch, có thể hợp tác với các trung tâm lữ hành nhằm tăng số lượng khách đến thăm quan, chiêm ngưỡng, góp phần quảng bá hình ảnh và văn hoá dân gian cố đô đến bạn bè mọi nơi.
Ngày 06/12/2021, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đã ban hành Quyết định số 3192/QĐ-UBND công nhận Nghề hương trầm Thủy Xuân là Nghề truyền thống tỉnh Thừa Thiên Huế. Không đơn thuần là nghề phát triển kinh tế, nghề làm hương trầm còn thể hiện được vấn đề văn hóa tâm linh, tín ngưỡng ở vùng đất kinh thành linh thiêng. Dưới ánh nắng miền Trung, từng bó hương dựa vào nhau, xòe ra rồi bung tỏa như những đóa hoa, tất cả các bó hương xòe thành những bông hoa lung linh và rực rỡ trong nắng, vô hình chung đã trở thành gạch nối gắn kết giữa thực tại và tín ngưỡng nơi xứ Kinh kỳ đầy huyền bí.
