Rau má – “sâm xanh” của người Việt
Rau má (Centella asiatica) là cây thân bò, ưa ẩm, sinh trưởng quanh năm, đặc biệt thích hợp ở vùng đất thịt nhẹ, thoát nước tốt. Sau khoảng 2 tháng trồng có thể thu hoạch lứa đầu, rồi cứ 20–25 ngày lại cho một lứa mới. Nếu chăm sóc đúng kỹ thuật, một lần trồng có thể khai thác từ 3–5 năm.
Rau má giàu vitamin C, B1, B2, beta-caroten, canxi, sắt và nhiều chất chống oxy hoá. Trong y học cổ truyền, rau má có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, cải thiện tuần hoàn máu. Hiện nay, rau má còn được chế biến thành nước giải khát, bột, trà túi lọc, mỹ phẩm và thực phẩm chức năng.
Trong dân gian, rau má từ lâu được ví như “sâm xanh” bởi công dụng thanh nhiệt, giải độc, tốt cho sức khỏe. Chính vì vậy, nhu cầu tiêu thụ rau má trong nước và quốc tế ngày càng tăng. Nắm bắt cơ hội này, nhiều hộ dân và hợp tác xã đã mạnh dạn chuyển đổi phương thức sản xuất từ nhỏ lẻ sang tập trung, theo tiêu chuẩn VietGAP, hướng tới OCOP và xuất khẩu.
Rau má (ảnh minh họa).
Những nông dân làm giàu từ rau má
Tại Quảng Nam cũ nay là Đà Nẵng, nhiều hộ dân thuê đất bãi bồi ven sông Thu Bồn để trồng rau má. Mỗi ngày, người dân thu khoảng 100kg, bán giá 20.000–25.000 đồng/kg, mang về lợi nhuận khoảng 1,5 triệu đồng. Thu nhập bình quân đạt 60–70 triệu đồng/tháng, tương đương hơn 700 triệu đồng/năm.
Ở Thanh Hóa, ông Lương Trọng Tuấn (phường Hàm Rồng, TP Thanh Hóa) cũng nổi tiếng với giống rau má cổ. Hơn 20 năm trước, ông tình cờ phát hiện bụi rau má mọc tốt trong luống hoa và nhân giống rộng rãi. Hiện, hơn 4 sào rau má mang lại cho gia đình ông nguồn thu hàng trăm triệu đồng/năm, đồng thời lan tỏa mô hình cho nhiều hộ dân khác.
Rau má bước vào chuỗi giá trị hàng hóa
Không dừng ở quy mô hộ gia đình, nhiều địa phương đã định hướng rau má thành cây trồng chủ lực. Tại xã Hoằng Đông (Hoằng Hóa, Thanh Hóa), cuối năm 2022, hợp tác xã địa phương liên kết doanh nghiệp xây dựng cánh đồng lớn hơn 2ha. 100% diện tích được sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, sản phẩm được bao tiêu với giá ổn định 15.000 đồng/kg.
Mô hình liên kết này không chỉ đảm bảo đầu ra mà còn giúp nông dân được tập huấn kỹ thuật, ứng dụng công nghệ mới từ khâu làm đất đến thu hoạch. Nhờ đó, sản phẩm đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường, mở đường vào siêu thị và cửa hàng thực phẩm sạch.
Không chỉ phục vụ thị trường nội địa, nhiều doanh nghiệp đã đưa rau má ra thế giới. Tiêu biểu là Công ty CP Xây dựng và Thương mại Phong Cách Mới (Thanh Hóa). Sau nhiều năm nghiên cứu và chọn lọc giống bản địa, công ty liên kết với hợp tác xã và nông dân toàn tỉnh để sản xuất quy mô lớn. Các sản phẩm rau má đã tham gia hội chợ quốc tế và được đối tác Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Hà Lan, Mỹ, Ấn Độ đặt hàng. Riêng thị trường Ấn Độ, doanh nghiệp đã ký hợp đồng tiêu thụ 3.000–3.500 tấn rau má tươi mỗi năm để chiết xuất tinh dầu. Hiện, sản phẩm của công ty đạt chứng nhận OCOP 4 sao và đang xúc tiến mở rộng sang thị trường Halal.
Để rau má thực sự trở thành cây làm giàu lâu dài, các chuyên gia khuyến nghị: sản xuất cần gắn với quy hoạch, tránh ồ ạt mở rộng; tăng cường liên kết nông dân – hợp tác xã – doanh nghiệp để hình thành chuỗi giá trị; đồng thời đa dạng hóa sản phẩm chế biến nhằm nâng cao giá trị gia tăng và chinh phục thị trường xuất khẩu.
