Quốc gia không AI sẽ bị bỏ lại phía sau

Cuộc đua nghìn tỉ USD và sự hình thành các "quốc gia AI"

GITEX Global 2025 diễn ra vào thời điểm then chốt, khi thế giới đang chứng kiến cuộc chạy đua đầu tư vào AI với quy mô chưa từng có. Theo ước tính từ ngân hàng đầu tư UBS, nguồn vốn tài trợ cho các dự án AI trong năm 2025 có thể đạt tới 375 tỉ USD, trong khi The Economist dự báo con số đầu tư tích lũy có thể lên đến 3.000 tỉ USD vào năm 2027. Quy mô khổng lồ này lớn hơn cả những “bong bóng” tài chính lẫn công nghệ trước đây, cho thấy AI đang được xem là cuộc cách mạng công nghiệp mới, một hạ tầng nền tảng mà quốc gia nào cũng phải xây dựng, tương tự như điện năng hay internet trong thế kỷ trước.

Ảnh: Anh Quân

Bối cảnh đó đã thúc đẩy thay đổi mang tính chiến lược: chuyển dịch từ ứng dụng AI phân mảnh trong từng doanh nghiệp sang chiến lược AI ở quy mô cấp quốc gia. GITEX Global 2025 không đơn thuần là triển lãm trưng bày công nghệ thường niên mà đã trở thành “cuộc tổng duyệt” ở quy mô toàn cầu về chiến lược AI và sức mạnh kinh tế kỹ thuật số. Năm nay, các cuộc thảo luận cấp cao không còn xoay quanh sản phẩm đơn lẻ, mà tập trung vào vấn đề địa chính trị và chủ quyền AI. Nhiều nhà lãnh đạo quốc tế cùng nhau bàn thảo về cách các quốc gia có thể tận dụng trí tuệ nhân tạo để chống lại biến động kinh tế và khẳng định vị thế dẫn đầu về kỹ thuật số.

Một phiên thảo luận đáng chú ý giữa chuyên gia các vấn đề toàn cầu - ông Victor Gao từ Trung Quốc và tiến sĩ Jörg Goschin, CEO Quỹ đầu tư mạo hiểm nhà nước lớn nhất châu Âu KfW Capital, đã chỉ ra rằng nguồn vốn đầu tư vào AI đang ngày càng được sử dụng như một công cụ thể hiện sức mạnh công nghệ và ảnh hưởng địa chính trị.

"AI có chủ quyền" - Nền tảng cho sự tự chủ công nghệ

Trước cuộc đua toàn cầu, một khái niệm đang trở thành xu hướng chủ đạo tại GITEX là "AI có chủ quyền" (Sovereign AI). Đây là chiến lược mà các quốc gia và nhiều tập đoàn lớn theo đuổi nhằm xây dựng một "ngăn xếp" công nghệ AI hoàn chỉnh của riêng mình, bao gồm chip, trung tâm dữ liệu, mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) cho đến các lớp ứng dụng.

Theo tiến sĩ Abed Benaichouche, đồng sáng lập kiêm CEO của Open Innovation AI, cuộc chơi AI đã vượt xa giai đoạn thử nghiệm. "Chính phủ và doanh nghiệp ngày càng tìm kiếm cơ sở hạ tầng AI an toàn, có chủ quyền và hiệu suất cao, đảm bảo quyền riêng tư dữ liệu, quyền sở hữu mô hình và quyền kiểm soát quốc gia", ông giải thích.

Ảnh: Anh Quân

Mục tiêu của "AI có chủ quyền" là giảm sự phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng công nghệ của nước ngoài, đảm bảo an ninh quốc gia và tuân thủ các quy định về dữ liệu ngày càng khắt khe. Những dự án quy mô lớn như "Khuôn viên AI 5GW UAE-Mỹ" (UAE-US 5GW AI Campus) hay cuộc thảo luận về "Lưới Tình báo toàn cầu" (Global Intelligence Grid) với sự tham gia của các “ông lớn” như Microsoft, Cisco và Oracle… đều là minh chứng cho xu hướng này.

Sự bùng nổ của AI cũng tạo ra một mặt trận an ninh mạng mới. Theo World Economic Forum, số lượng cuộc tấn công mạng hằng tuần đã tăng 58% trong hai năm gần đây, khi hacker bắt đầu sử dụng AI tạo sinh để tự động hóa các cuộc tấn công. Xu hướng này đồng thời mở đường cho các giải pháp bảo mật thuần AI, đưa trí tuệ nhân tạo vào mọi lớp phòng thủ, trao quyền cho doanh nghiệp và tổ chức chính phủ để bảo mật quá trình chuyển đổi kỹ thuật số bằng trí thông minh, tốc độ và sự tin cậy.

Từ "nhà máy AI" đến ứng dụng thực tiễn

Tầm nhìn về quốc gia AI đang được hiện thực hóa bằng những công nghệ và ứng dụng cụ thể được trình diễn tại GITEX ở Dubai. Khái niệm "nhà máy AI" (AI Factories) do CEO NVIDIA Jensen Huang khởi xướng đang trở thành hiện thực với sự ra đời của những thế hệ phần cứng ngày càng mạnh mẽ, thiết kế chuyên biệt nhằm "sản xuất trí tuệ" ở quy mô công nghiệp.

Ảnh: Anh Quân

Sự chuyển đổi không chỉ diễn ra ở trung tâm dữ liệu khổng lồ. Công nghệ AI đang được tích hợp vào mọi lớp của hệ sinh thái, từ thiết bị đầu cuối như laptop, điện thoại với chip xử lý AI chuyên dụng (NPU) của Qualcomm, cho đến các giải pháp an ninh mạng "AI-native" của SentinelOne và Sophos, sử dụng AI để tự động phát hiện và phản ứng với các mối đe dọa.

Đặc biệt, các chính phủ cũng đang tích cực trong việc ứng dụng AI vào thực tiễn. Tại sự kiện, UAE đã giới thiệu thế hệ xe tuần tra được trang bị AI, có khả năng nhận dạng khuôn mặt và biển số phương tiện theo thời gian thực để kiểm soát an ninh. Trung Quốc tiếp tục chứng minh tham vọng dẫn đầu của mình ở lĩnh vực AI khi mang đến triển lãm hàng loạt giải pháp phần cứng lẫn phần mềm ở nhiều cấp độ khác nhau, từ cá nhân tới doanh nghiệp, chính phủ.

Cũng tại sự kiện, các chuyên gia cho rằng trong thập kỷ tới, năng lực cạnh tranh của mỗi quốc gia sẽ phụ thuộc rất lớn vào khả năng xây dựng và làm chủ cơ sở hạ tầng AI. Việc không đầu tư vào một chiến lược AI có chủ quyền không chỉ có nguy cơ bị tụt hậu về công nghệ, mà còn có thể bị bỏ lại phía sau về kinh tế và ảnh hưởng địa chính trị. Cuộc đua đã bắt đầu và đây là con đường một chiều không thể đảo ngược.