Vì sao Philippines muốn kéo dài lệnh cấm?
Lệnh cấm nhập khẩu gạo 60 ngày của Philippines đang bước sang tuần thứ 4. Thế nhưng trả lời báo chí nước này về tác dụng của lệnh cấm, ông Francisco Tiu Laurel Jr., Bộ trưởng Nông nghiệp Philippines (DA), cho biết lệnh cấm nhập khẩu gạo đã phát huy tác dụng rất hiệu quả khi giúp giá lúa nội địa phục hồi. Trước khi có lệnh cấm nhập khẩu gạo, giá lúa ở mức khoảng 8 - 10 peso/kg. Hiện tại, ở một số khu vực là 17 peso/kg. Để tiếp tục hỗ trợ giá lúa nông dân trồng đang trong vụ thu hoạch rộ vào tháng 9 - 10, ông đang cân nhắc việc kiến nghị kéo dài lệnh cấm nhập khẩu gạo thêm ít nhất 15 ngày và thậm chí là 30 ngày. "Việc gia hạn lệnh cấm sẽ được tính toán thêm dựa trên con số cụ thể", ông Tiu Laurel nói.
Tuyên bố muốn kéo dài lệnh cấm nhập khẩu gạo của người đứng đầu ngành nông nghiệp Philippines khiến nhiều người bất ngờ, vì chính con số thống kê của DA tuần trước cho hay sản lượng lúa năm 2025 không cao như các dự báo trước đó. Nguyên nhân do tình trạng lũ lụt lan rộng ở các vùng nông nghiệp trọng điểm. Đầu năm nay, DA dự báo sản lượng là 20,46 triệu tấn lúa. Tuy nhiên tuần qua, trình bày trước cuộc họp phân bổ ngân sách của Hạ viện, DA cho biết dự báo sản lượng lúa năm 2025 xuống còn từ 20,09 - 20,39 triệu tấn (tương đương với 12,65 - 12,85 triệu tấn gạo). Tuy nhiên, đây vẫn là con số cao hơn đáng kể so với năm 2024 là 19,09 triệu tấn.
Giá gạo Việt Nam tuần qua quay đầu tăng nhờ nhu cầu từ Malaysia và châu Phi
ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH
ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH
Philippines là nước nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới nhiều năm qua. Năm 2024, nước này nhập khẩu gạo cao kỷ lục là 4,7 triệu tấn, con số năm nay dự kiến cũng lên đến 4,5 triệu tấn. Còn ước tính của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) thì lượng nhập khẩu gạo của Philippines năm 2025 lên đến 5,1 triệu tấn do nhu cầu nội địa và sự gia tăng từ hoạt động du lịch. Lệnh cấm nhập khẩu 60 ngày được áp dụng với các lô hàng rời cảng đi trước ngày 31.8 và cập cảng đến của Philippines trước ngày 15.9. Tính đến ngày 11.9, nước này mới nhập khẩu 3,1 triệu tấn gạo, trong số này có 2,47 triệu tấn nhập từ VN, chiếm 79%; kế đến là Myanmar trên 340.000 tấn, Thái Lan 164.000 tấn, Pakistan 76.344 tấn và Ấn Độ gần 20.000 tấn. Dựa theo các số liệu, ước tính sản lượng gạo mà Philippines còn phải nhập trong những tháng cuối năm khoảng 1,5 triệu tấn để đảm bảo vấn đề an ninh lương thực.
Theo các chuyên gia và doanh nghiệp VN, nếu Philippines thực sự kéo dài lệnh cấm nhập khẩu như tuyên bố thì cơ bản họ sẽ tự làm khó mình trong những tháng cuối năm khi nguồn cung hạn chế và giá có xu hướng tăng.
Gạo Việt vẫn tăng giá giữa lúc Philippines cấm nhập
Tại vựa lúa ĐBSCL, nước lũ thượng nguồn sông Mekong đang gia tăng và được dự báo là một năm nước lũ khá cao. Nhiều nông dân đã tranh thủ cơ hội mở đồng đón lũ vào để vệ sinh đồng ruộng, bổ sung phù sa và cho đất nghỉ ngơi sau nhiều năm thâm canh tăng vụ. Bên cạnh đó, ở những khu vực trong đê bao chống lũ, lúa thu đông mới chỉ 30 - 40 ngày, vẫn còn cách thời điểm thu hoạch khá xa.
Ông Nguyễn Văn Thành, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất - thương mại Phước Thành IV (Vĩnh Long), thông tin: Tuần qua, giá lúa gạo nguyên liệu ở ĐBSCL quay đầu tăng đáng kể với mức tăng bình quân từ 500 - 600 đồng/kg. Giá lúa tăng vì nguồn cung nội địa không đáng kể. Còn nguồn cung từ thị trường Campuchia cũng hạn chế, đặc biệt khi người dân nước này đang trong kỳ nghỉ lễ lớn là Sen Dolta. Quan trọng hơn là nhu cầu nhập khẩu của các nước tăng trở lại, đặc biệt là châu Phi và Malaysia.
Lượng gạo nhập khẩu của Philippines qua các năm
NGUỒN: THƯƠNG VỤ VN TẠI PHILIPPINES
Đối với thị trường Philippines, ông Thành cho biết hiện nay có rất nhiều nguồn tin khác nhau. Theo các đối tác ở Philippines, lệnh cấm giúp giá lúa nội địa của nước này tăng, một bộ phận nông dân được hưởng lợi. Nhưng bên cạnh đó lệnh cấm kéo giá gạo nội địa tăng theo, khiến người dân nước này phải chi nhiều hơn cho mặt hàng lương thực thiết yếu này. Về lâu dài, việc này sẽ góp phần đáng kể về gia tăng lạm phát, điều mà Chính phủ Philippines không hề mong muốn. "Do vậy, các thương nhân Philippines đang chuẩn bị sẵn sàng nguồn lực để nhập khẩu gạo trở lại và dự báo lệnh cấm có thể kết thúc sớm. Gạo không chỉ là hàng hóa thiết yếu mà còn là câu chuyện về an ninh lương thực cho hơn 100 triệu dân. Khi tồn kho giảm và giá tăng quá cao thì chính phủ sẽ sớm mở cửa nhập khẩu trở lại", ông Thành nhận định.
Với nhiều năm kinh nghiệm trong ngành, ông Thành khẳng định nhu cầu nhập khẩu gạo của Philippines vẫn còn rất cao trong những tháng cuối năm, người tiêu dùng nước này vẫn chuộng gạo Việt vì chất lượng tốt và giá rất cạnh tranh. Do vậy, có thông tin là Chính phủ Philippines đang đàm phán với VN nối lại thỏa thuận hợp tác lúa gạo đã ký vào năm 2024.
Tương tự, ông Nguyễn Vĩnh Trọng, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (Đồng Tháp), nhận định: "Sau một tuần tăng khá mạnh, đầu tuần này giá lúa gạo chưa có biến động. Hiện nay, giá gạo nội địa của Philippines đang tăng cao là một thách thức lớn cho chính quyền. Bên cạnh đó, tình trạng mưa bão dồn dập vào đợt thu hoạch rộ sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến sản lượng và chất lượng gạo nội địa. Từ những cơ sở đó, tôi vẫn cho rằng Philippines sẽ khó có khả năng kéo dài lệnh cấm nhập khẩu. Ngược lại, họ sẽ sớm mở cửa nhập khẩu trở lại để ổn định giá gạo nội địa và đảm bảo dự trữ lương thực".
Một đại diện lãnh đạo Hiệp hội lương thực VN (VFA) phân tích: Gạo là mặt hàng đặc biệt bởi gắn với an ninh lương thực quốc gia. Vì vậy, các tuyên bố của quan chức một số nước nhiều khi mang tính chính trị. Cụ thể như trường hợp Philippines kéo dài lệnh cấm nhập khẩu gạo là khó có khả năng xảy ra về góc độ cung cầu thực tế. Do vậy chúng ta cần phải bình tĩnh xem xét tuyên bố đó được đưa ra trong bối cảnh nào và tính khả thi đến đâu. Nhu cầu nhập khẩu của Philippines còn khoảng 1,5 triệu tấn trong những tháng cuối năm. Nếu lệnh cấm càng kéo dài thì thách thức trong những tháng cuối năm càng lớn.
Bà Phan Mai Hương, đồng sáng lập chuyên trang thị trường lúa gạo Ss rice news, tiết lộ: Gần đây người Philippines phải thừa nhận sản xuất gạo trong nước giá thành rất cao, hiệu quả kinh tế của việc nhập khẩu gạo tốt hơn nhiều. Không chỉ Philippines mà ngay cả Thái Lan cũng không cạnh tranh lại VN ở khâu giá thành sản xuất. Đây là một phần lý do khiến gạo Việt chiếm thị phần chi phối ở Philippines.
Theo Thương vụ VN tại Philippines, năm 2025 nhu cầu nhập khẩu gạo của Philippines vẫn ở mức cao từ 4,92 - 5 triệu tấn và gạo VN vẫn sẽ là nguồn nhập khẩu chính. Tình trạng này sẽ kéo dài trong các năm tiếp theo bởi trong một thời gian ngắn Philippines không có khả năng tăng năng lực sản xuất lúa nội địa để đáp ứng nhu cầu trong nước, trong khi nhu cầu hằng năm không ngừng tăng. So với các quốc gia xuất khẩu gạo khác như Ấn Độ, Pakistan, Thái Lan, Nhật Bản… thì gạo VN vẫn có những lợi thế nhất định tại thị trường Philippines. Dù muốn hay không, trong thời gian tới Philippines vẫn phụ thuộc vào nguồn cung gạo của VN.
