Tinh trùng chất lượng thấp có thể khiến việc thụ thai trở nên khó khăn và đôi khi là vô sinh. Khoảng 2/3 nam giới gặp khó khăn trong việc thụ thai có số lượng tinh trùng thấp và/hoặc chất lượng tinh trùng thấp. Tinh trùng khỏe mạnh không chỉ giúp tăng cơ hội thụ thai mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe của em bé sau này.
1. Sức khỏe tinh trùng là gì?
Sức khỏe tinh trùng chủ yếu phụ thuộc vào số lượng, chuyển động và hình dạng của tinh trùng:
Số lượng: Lý tưởng nhất là tinh dịch trong một lần xuất tinh có ít nhất 15 triệu tinh trùng trên một mililit. Ít hơn mức đó sẽ làm giảm khả năng mang thai vì có ít tinh trùng hơn để thụ tinh cho trứng.
Khả năng di chuyển: Để tiếp cận và thụ tinh cho trứng, tinh trùng phải có khả năng di chuyển dễ dàng qua cổ tử cung, tử cung và ống dẫn trứng. Nhìn chung, ít nhất 40% tinh trùng cần có khả năng di chuyển tốt để thụ thai.
Hình dạng (hình thái): Tinh trùng điển hình có đầu hình bầu dục và đuôi dài, hoạt động cùng nhau để giúp tinh trùng di chuyển. Nhìn chung, hình dạng tinh trùng không quan trọng đối với khả năng sinh sản bằng số lượng hoặc chuyển động. Càng có nhiều tinh trùng có hình dạng điển hình thì khả năng mang thai càng cao.
Xét nghiệm tinh dịch đồ đánh giá số lượng, hình dạng và khả năng di chuyển của tinh trùng.
Số lượng tinh trùng rất quan trọng nhưng chất lượng tinh trùng cũng là một yếu tố cần thiết. Trong quá trình phân tích tinh dịch, chuyên gia y tế sẽ tìm hiểu về số lượng tinh trùng di chuyển tốt (khả năng vận động) và số lượng có hình dạng lý tưởng để thụ tinh với trứng để tạo thành em bé (hình thái tinh trùng).
2. Làm thế nào để biết tinh trùng có chất lượng không?
Để biết chính xác tinh trùng có chất lượng hay không, phương pháp đáng tin cậy nhất là thực hiện xét nghiệm tinh dịch đồ tại các cơ sở y tế chuyên khoa. Số lượng tinh trùng và chất lượng tinh trùng có thể được đo bằng cách phân tích tinh dịch.
Phân tích tinh dịch sẽ báo cáo về tổng số tinh trùng tìm thấy trong mẫu và số lượng tinh trùng hoặc nồng độ tinh trùng (số lượng tinh trùng trên một mililit tinh dịch). Phân tích cũng sẽ xem xét chất lượng tinh trùng.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2021, một mẫu tinh dịch được xem là bình thường nếu đáp ứng các tiêu chí chính sau:
- Thể tích tinh dịch: Từ 1.4 ml trở lên mỗi lần xuất tinh.
- Mật độ tinh trùng: Từ 16 triệu tinh trùng/ml trở lên.
- Tổng số tinh trùng: Từ 39 triệu tinh trùng trở lên trong toàn bộ mẫu.
- Khả năng di động (tổng): Tối thiểu 42% tinh trùng di động (bao gồm cả di động tiến tới và di động không tiến tới).
- Khả năng di động tiến tới (PR): Tối thiểu 30% tinh trùng di động tiến tới. Đây là chỉ số rất quan trọng vì tinh trùng cần di chuyển thẳng và nhanh để đến được trứng.
- Tỷ lệ hình dạng bình thường: Ít nhất 4% tinh trùng có hình dạng bình thường (theo tiêu chuẩn Kruger). Hình dạng bất thường có thể ảnh hưởng đến khả năng thụ tinh.
- Tỷ lệ tinh trùng sống: Từ 54% trở lên.
- Thời gian hóa lỏng: Tinh dịch cần hóa lỏng hoàn toàn trong vòng 60 phút (thường là 15-30 phút).
- Độ pH: Từ 7.2 trở lên.
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng
Chất lượng tinh trùng phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố liên quan đến sức khỏe của nam giới.
- Yếu tố lối sống như chế độ ăn uống, tập luyện, cân nặng, giấc ngủ, căng thẳng... đều có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng, bao gồm cả hình thái và khả năng vận động.
- Thừa cân, béo phì: Có thể ảnh hưởng đến khả năng di chuyển của tinh trùng và làm tăng số lượng tinh trùng bất thường.
- Lạm dụng thuốc lá: Nghiên cứu cho thấy nam giới hút càng nhiều thuốc lá thì chất lượng tinh trùng càng kém.
- Uống nhiều rượu bia: Các độc tố trong rượu bia có thể tiêu diệt các tế bào sinh tinh, tăng bất thường tinh trùng và giảm số tinh trùng chất lượng tốt.
- Vấn đề tuổi tác: Tuy nam giới vẫn tiếp tục sản xuất tinh trùng trong suốt cuộc đời nhưng chất lượng tinh trùng giảm dần theo tuổi tác.
- Tiếp xúc với hóa chất như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, kim loại nặng và một số sản phẩm gia dụng.
- Nhiệt độ tinh hoàn cần mát hơn so với các bộ phận khác trong cơ thể để tạo ra tinh trùng chất lượng tốt.
- Một số vấn đề sức khỏe có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới, bao gồm:
- Các bệnh lý và tình trạng ảnh hưởng đến tinh hoàn và cách di chuyển của tinh trùng.
- Các tình trạng bệnh lý ảnh hưởng đến vùng dưới đồi hoặc tuyến yên. Các tuyến này tiết ra các hormone khiến tinh hoàn sản xuất testosterone và tinh trùng. Một số tình trạng bệnh lý có thể làm giảm lượng hormone mà các tuyến này sản xuất. Điều đó sau đó làm giảm lượng testosterone và tinh trùng trong cơ thể.
- Các bệnh lây truyền qua đường tình dục như bệnh lậu có thể ngăn cản tinh trùng đi từ tinh hoàn vào tinh dịch.
- Hóa trị và xạ trị điều trị ung thư.
- Sử dụng các chất cấm như cần sa, cocaine và heroin.
