Trong thế giới sinh vật, tuổi thọ dường như tỷ lệ nghịch với tốc độ phát triển. Từ cá mập Greenland có thể sống tới 400 năm ở Bắc Cực băng giá cho đến những loài trai sò biển vô danh, nhiều loài động vật sở hữu khả năng thách thức thời gian một cách kinh ngạc.
Những khám phá này không chỉ tiết lộ những cơ chế sinh học độc đáo mà còn gợi lên những câu hỏi sâu sắc về sự tiến hóa và sự bất tử sinh học.
Cá mập Greenland (Somniosus microcephalus) là một hình mẫu điển hình cho những loài động vật có tuổi thọ cực cao. Là loài động vật có xương sống sống lâu nhất trên Trái Đất, chúng phát triển cực kỳ chậm chạp trong môi trường băng giá ở Bắc Cực.
Thậm chí, các nhà khoa học đã nhờ đến kỹ thuật định tuổi bằng cacbon phóng xạ thông qua thấu kính mắt của chúng, một phương pháp gián tiếp liên quan đến "xung bom" từ thời kỳ thử nghiệm hạt nhân để xác định chúng có thể sống tới hơn 400 năm.
Sinh vật biển: Những kỷ lục gia bị lãng quên
Nếu cá mập Greenland là loài động vật có xương sống sống lâu nhất, thì một loài trai sò khiêm tốn đã giữ kỷ lục tuyệt đối cho loài động vật phi thuộc địa (non-colonial) sống lâu nhất: Arctica islandica.
Loài sò này chỉ dài khoảng 5 cm, nhưng phải mất hơn 200 năm để đạt đến kích thước đó. Cá thể sống lâu nhất được ghi nhận là Ming, được đặt tên theo triều đại nhà Minh của Trung Quốc (1368–1644), đã sống tới 507 năm.
Tuy nhiên sinh vật này đã chết sau khi bị đông lạnh để phục vụ mục đích nghiên cứu.
Kỷ lục về tuổi thọ lại thuộc về các loài sinh vật khác, nơi ranh giới giữa một cá thể và một tập hợp trở nên mờ nhạt.
Các nhà khoa học từng phát hiện ra một loài bọt biển khổng lồ ngoài khơi Hawaii có kích thước bằng một chiếc xe tải nhỏ (3,7 x 2,1 mét). Các nhà khoa học ước tính bọt biển có thể sống tới hơn 2.300 năm do tốc độ phát triển của chúng cực kỳ chậm.
Trong khi đó, một sinh vật nhỏ bé khác lại thách thức định nghĩa về cái chết: Sứa "bất tử" (Turritopsis dohrnii). Khi loài sứa nhỏ hơn móng tay út này bị thương hoặc chết đói, các tế bào của chúng sẽ tập hợp lại để trở về giai đoạn polyp (giai đoạn sống sớm nhất).
Khả năng tái tạo này khiến chúng trở nên "bất tử về mặt sinh học". Mặc dù chúng không thực sự sống mãi mãi (chúng vẫn có thể bị ăn thịt), cơ chế sinh học độc đáo của chúng cho thấy khả năng vượt qua sự lão hóa theo cách thông thường.
Mật mã gen và sự thích nghi của động vật có vú
Trong số các loài động vật có vú, có một quy luật khoa học kỳ lạ là động vật lớn hơn thường có xu hướng sống lâu hơn động vật nhỏ hơn. Điều này dường như mâu thuẫn với thực tế rằng động vật lớn có nhiều tế bào hơn và do đó có nguy cơ đột biến gen, dẫn đến ung thư, cao hơn. Tuy nhiên, một số loài đã tiến hóa những cơ chế độc đáo để vượt qua mối đe dọa này.
Cá voi đầu cong (Balaena mysticetus) là một ví dụ điển hình. Chúng có thể sống tới hơn 200 tuổi trở lên nhờ một loại gen nhân đôi độc đáo có tên CDKN2C, gen này có vai trò làm chậm quá trình phân chia tế bào và ngăn ngừa ung thư.
Đáng chú ý, sự thích nghi tiến hóa này dường như đi kèm với một tác dụng phụ kỳ lạ: gen CDKN2C cũng cản trở khả năng sinh sản của con đực, khiến tinh hoàn của chúng nhỏ bất thường.
Cuối cùng, không thể không nhắc đến loài vật sống trên cạn lâu đời nhất được biết đến: Jonathan, chú rùa khổng lồ Seychelles (Aldabrachelys gigantea hololissa). Jonathan đã thừa kế vương miện này vào năm 2022 và hiện đã ở tuổi 190 (có thể còn già hơn).
Những sinh vật này, từ biển sâu đến đất liền, cho chúng ta thấy rằng khả năng chống lại sự lão hóa không chỉ là một vấn đề về kích thước hay môi trường, mà là một cuộc chiến sinh học phức tạp, nơi những cơ chế gen độc đáo được phát triển để kéo dài sự sống qua hàng thế kỷ.
Khi so sánh với tuổi thọ trung bình của người hiện đại - homo sapiens, (khoảng 78,4 năm ở Mỹ), những kỷ lục gia này thực sự khiến chúng ta phải suy ngẫm về giới hạn của tuổi thọ.
