Tâm nguyện bao lâu nay của gia đình và các thế hệ bộ đội trung đoàn là dựng một nhà bia ghi danh những người đã ngã xuống, sắp thành hiện thực nhờ sự chung tay góp sức của bạn đọc Báo Thanh Niên.
49 năm chưa thấy mộ người thân
Cuối tháng 5.1975, Trung đoàn Không quân trực thăng 917 (Trung đoàn 917) được thành lập với nhiệm vụ bảo vệ vùng trời phía nam. Thời điểm ấy, trung đoàn đóng quân tại sân bay Tân Sơn Nhất và là đơn vị được trang bị hùng hậu nhất với hơn 100 máy bay tiếp quản từ chế độ VNCH, gồm UH-1, CH-47, U-17, L19… Trong đó, 57 chiếc máy bay tốt nhất ngay lập tức được đưa vào chiến đấu và các phi công của Quân đội nhân dân VN, dưới sự hướng dẫn, bổ túc hỗ trợ của một số phi công - nhân viên kỹ thuật từ chế độ VNCH (đã trải qua tuyển chọn kỹ lưỡng) đã dần hoàn tất công tác chuyển loại, làm chủ các máy bay tiếp quản sau ngày 30.4.1975.
Bộ đội Trung đoàn 917 lắp ráp vũ khí, chuẩn bị cho máy bay U-17 làm nhiệm vụ chiến đấu năm 1977
Ảnh: T.L
Cuối năm 1976, Trung đoàn 917 triển khai cho phi công bay thử các máy bay hệ 2, chuẩn bị cho nhiệm vụ chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam, đánh trả quân Polpot khiêu khích, xâm lược. Sáng 7.12.1976, trung úy Lê Viết Thuyết (Phó phi đội trưởng Phi đội 2) nhận lệnh bay thử máy bay trực thăng UH-1 tại sân bay Cần Thơ. Trong khi điều khiển, máy bay gặp sự cố và rơi xuống khu vực gần đó, khiến trung úy Thuyết hy sinh. Đây là liệt sĩ đầu tiên của Trung đoàn 917.
Thi hài liệt sĩ Lê Viết Thuyết được chôn cất tại Nghĩa trang liệt sĩ xã Long Tuyền (sau là P.Long Tuyền, Q,Bình Thủy, TP.Cần Thơ; nay là P.Long Tuyền, TP.Cần Thơ), được địa phương và đơn vị chăm lo hương khói. Tuy nhiên, đến nay đã 49 năm kể từ ngày anh hy sinh, vẫn chưa có người thân vào phúng viếng.
Từ vài thông tin ít ỏi về liệt sĩ Lê Viết Thuyết, chúng tôi bay từ TP.HCM ra Hà Nội, tìm về địa chỉ xã Vũ Ninh, Vũ Thư, Thái Bình (cũ) để dò hỏi. Quê hương của liệt sĩ hiện đã sáp nhập thành xã Thư Vũ, tỉnh Hưng Yên nên việc tra cứu mất nhiều thời gian và cũng do địa phương có rất nhiều liệt sĩ. May mắn là chúng tôi cuối cùng cũng tìm được địa chỉ và được cán bộ xã hướng dẫn qua Google Maps để tìm đến nhà.
Tổ bay trực thăng UH-1 số hiệu 402 bàn phương án chiến đấu đánh trả quân Polpot xâm lược, bảo vệ biên giới Tây Nam năm 1978
Ảnh: T.L
Căn nhà cấp 4 cũ kỹ nằm ngay cạnh mặt đường Vũ Vinh, gọi mãi mới có cô cháu gái ra mở cửa. Nghe chuyện, bà cụ nhỏ thó, lưng còng, tóc trắng đang nằm trên giường gắng ngồi dậy, nói: "Tôi là vợ phi công Lê Viết Thuyết".
Phi công Lê Viết Thuyết sinh năm 1940, nhập ngũ ngày 22.3.1959 vào quân khu Tả Ngạn (nay là Quân khu 3), sau đó được chọn đi học lái máy bay và về công tác tại Trung đoàn Không quân vận tải 919, tham gia chiến đấu và phục vụ chiến đấu trong cuộc chiến tranh chống Mỹ. Năm 1969, anh Thuyết cưới vợ là Đoàn Thị Riêm (sinh năm 1942, ở cùng xã) và sinh con gái Lê Thị Lâm năm 1970.
Sau ngày 30.4.1975, trung úy Lê Viết Thuyết chuyển công tác từ Trung đoàn 919 sang Trung đoàn 917 mới thành lập, làm Phó phi đội trưởng Phi đội 2 và đến tháng 12.1976 thì hy sinh khi bay thử trực thăng UH-1 tại sân bay Cần Thơ. Thời điểm này, bà Riêm 34 tuổi và con gái mới 6 tuổi. Do đường sá xa xôi, điều kiện kinh tế khó khăn, nên gia đình không vào được Cần Thơ dự lễ truy điệu, chỉ nhận giấy báo tử. Từ đó đến nay đã 49 năm, do tuổi cao sức yếu, điều kiện kinh tế quá khó khăn và nhất là không biết đường đi lối lại, nên cả bà Riêm lẫn chị Lâm cũng không biết phần mộ của trung úy Lê Viết Thuyết nằm cụ thể ở đâu.
Trò chuyện với PV Thanh Niên, bà Riêm khóc: "Tôi năm nay 83 tuổi, chả biết còn sống được bao lâu, nhưng còn sống ngày nào là mong được đưa phần mộ ông ấy về", đồng thời bày tỏ: "Báo Thanh Niên và đơn vị xây dựng nhà bia liệt sĩ, tên ông nhà tôi nằm đầu tiên, tôi nhất định phải vào để viếng và thăm mộ ông ấy sau 49 năm".
Ngôi nhà của vợ con liệt sĩ Lê Viết Thuyết tại xã Thư Vũ, tỉnh Hưng Yên (xã Vũ Vinh, H.Vũ Thư, tỉnh Thái Bình cũ)
Ảnh: Quỳnh Anh
Hai liệt sĩ quê Thanh Hóa
Gần 2 năm sau ngày liệt sĩ Lê Viết Thuyết hy sinh, Trung đoàn 917 bước vào cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam và thành lập sân bay phía trước ở Trảng Lớn (Tây Ninh). Ngày 19.6.1978, thượng sĩ Vũ Đình Nghị (sinh 1956, nhập ngũ tháng 10.1974), quê ở xã Thiệu Quang, H.Thiệu Hóa, Thanh Hóa (nay là xã Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa) đã hy sinh trong khi làm nhiệm vụ phục vụ chiến đấu. Thời điểm đó, anh Nghị 22 tuổi, là cơ giới trên không của trực thăng UH-1, Phi đội 2, Trung đoàn 917.
Cùng quê hương Thanh Hóa là liệt sĩ Trương Bình Quân. Hạ sĩ Quân sinh năm 1962 ở xã Cẩm Thành, H.Cẩm Thủy (nay là xã Cẩm Thạch, tỉnh Thanh Hóa), nhập ngũ ngày 8.3.1983 và hy sinh ngày 8.10.1985 khi đang là nhân viên dù.
Di ảnh 18 liệt sĩ trên bàn thờ Bác Hồ và Đại tướng Võ Nguyên Giáp, trong phòng truyền thống của Trung đoàn 917
Ảnh: Mai Thanh Hải
Trước khi nhập ngũ, chiến sĩ Trương Bình Quân đã lấy vợ là chị Bùi Thị Cánh năm 1980 và có 2 người con là Trương Ngọc Hình (sinh năm 1981), Trương Công Dung (1982). Sau khi hạ sĩ Quân hy sinh, cậu con trai Trương Ngọc Hình cũng qua đời do bị bệnh ruột thừa, gia đình không kịp đưa đi cấp cứu.
Cán bộ Trung đoàn 917 thăm viếng phần mộ liệt sĩ Lê Viết Thuyết tại Nghĩa trang liệt sĩ Long Tuyền (TP.Cần Thơ). Trên bia mộ ghi nhầm tên thành “Lê Viết Tuyết”
Ảnh: Mai Thanh Hải
Anh Trương Công Dung cho biết: "Năm 2008, gia đình đã vào TP.HCM đưa hài cốt bố về an táng tại nghĩa trang liệt sĩ quê nhà. Nguyện vọng của gia đình là được thăm lại Trung đoàn 917, nơi bố đã công tác"… (còn tiếp)
Thể theo tâm nguyện của cán bộ, quân nhân chuyên nghiệp, hạ sĩ quan binh sĩ Trung đoàn 917 và thân nhân 18 liệt sĩ trong đơn vị, Báo Thanh Niên và Ban Chỉ huy Trung đoàn 917 sẽ đồng hành trong việc kêu gọi mọi sự giúp đỡ để xây dựng nhà bia tưởng niệm 18 liệt sĩ. Đây là công trình tưởng nhớ, tri ân những người lính bay đã ngã xuống vì sự trường tồn của dân tộc và giáo dục truyền thống cho các thế hệ mai sau.
Nhà bia tưởng niệm 18 liệt sĩ Trung đoàn 917 sẽ được xây dựng cạnh hội trường, trong doanh trại đơn vị tại sân bay Cần Thơ. Tổng diện tích công trình là gần 700 m², với các hạng mục: Nhà tưởng niệm, bia ghi danh liệt sĩ, sân vườn, diện tích trồng cây cảnh, hệ thống chiếu sáng.
Tổng giá trị công trình dự kiến 1,6 tỉ đồng. Trong đó, cán bộ, sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, hạ sĩ quan binh sĩ trong trung đoàn và người thân quyên góp, ủng hộ 500 triệu đồng; Báo Thanh Niên vận động từ Công ty cổ phần đầu tư tài chính Hòa An (tầng 18 tháp 1 Capital, 29 - Liễu Giai, P.Ngọc Hà, TP.Hà Nội) số tiền 500 triệu đồng và tiếp tục vận động từ các tập thể, cá nhân khác.
Công trình tri ân liệt sĩ này dự kiến khánh thành đầu tháng 1.2026, nhân kỷ niệm 40 năm ngày Báo Thanh Niên phát hành số đầu tiên (3.1.1986 - 3.1.2026).
