Những điểm mới quan trọng trong dự thảo Luật BHXH

Sau khi được Chính phủ thông qua các nội dung cơ bản của Luật BHXH (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung vừa thừa ủy quyền của Thủ tướng ký tờ trình Chính phủ gửi Quốc hội dự án Luật BHXH. Trong đó đề xuất bổ sung một số chính sách mới.

Mở rộng đối tượng tham gia BHXH

Chính sách đầu tiên được Chính phủ nhắc tới là bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội. Hiện tại, Luật Người cao tuổi quy định người già đủ 80 tuổi không có bất kỳ khoản trợ cấp nào thì được ngân sách nhà nước hỗ trợ 360.000 đồng/tháng.

Tuy nhiên, khi “gắp” chính sách này vào dự luật, cơ quan soạn thảo muốn tạo sự liên kết hỗ trợ người già khi hết tuổi lao động mà không có lương. Cụ thể, dự luật sẽ hạ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 tuổi xuống còn 75 tuổi.

Người tham gia BHXH chưa đủ 15 năm nếu không rút một lần, đến tuổi nghỉ hưu được hưởng trợ cấp hằng tháng trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Mức hưởng tùy vào thời gian đóng, tiền lương, thu nhập tháng đóng BHXH. Ngoài ra còn được hưởng BHYT do ngân sách nhà nước đảm bảo.

Chính phủ cũng đề xuất mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc với chủ hộ kinh doanh (có đăng ký kinh doanh); người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp tại công ty và công ty mẹ, người quản lý, điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương; người lao động (NLĐ) làm việc không trọn thời gian, tức làm việc theo chế độ linh hoạt.

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đề xuất bổ sung nhiều nội dung có lợi cho người lao động. Ảnh minh họa: PHONG ĐIỀN

Cạnh đó, người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố tương tự như đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã; trường hợp không giao kết hợp đồng lao động hoặc thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên phù hợp với Bộ luật Lao động đều phải tham gia BHXH.

Tiếp đến là đề xuất người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn được hưởng các chế độ ốm đau, thai sản. Đây là những người đang tham gia BHXH bắt buộc nhưng hiện chỉ được hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.

Bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện. Theo đó, người tham gia BHXH tự nguyện (cả nữ và nam) sẽ được hưởng chế độ thai sản với mức 2 triệu đồng, do ngân sách nhà nước chi trả. Điều kiện hưởng là đóng BHXH từ đủ sáu tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con.

Siết điều kiện nhận BHXH một lần

Chính phủ cũng đề xuất Quốc hội xem xét chấp thuận chính sách giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống 15 năm.

Mức hưởng sau khi giảm năm đóng với nữ giữ nguyên 45% như hiện nay, trong khi đó với nam giảm xuống còn 33,75%. Chính sách này giúp những người tham gia BHXH muộn (45-47 tuổi mới bắt đầu tham gia) hoặc quá trình tham gia không liên tục có thời gian đóng BHXH ngắn được hưởng lương hưu.

Điều kiện nhận BHXH một lần cũng được siết lại nhằm giảm số người rút một lần. Cụ thể, phương án 1 được chia làm hai nhóm. Nhóm 1, người tham gia BHXH trước khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc, có nhu cầu thì được rút một lần.

Nhóm 2, người bắt đầu tham gia BHXH từ khi dự luật có hiệu lực (dự kiến ngày 1-1-2025) không được rút một lần. Trừ trường hợp đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ năm đóng để hưởng lương hưu, ra nước ngoài định cư hoặc bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng.

Phương án 2 là cho NLĐ rút một lần, tối đa không quá 50% tổng thời gian đóng vào hai quỹ Hưu trí, Tử tuất. Phần còn lại được bảo lưu để NLĐ tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.

Bổ sung nhiều biện pháp xử lý, chế tài xử lý tình trạng trốn đóng BHXH. Cụ thể, quy định nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền trốn đóng (như lĩnh vực thuế); ngừng sử dụng hóa đơn đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ sáu tháng trở lên; hoãn xuất cảnh đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ 12 tháng trở lên.

Đáng chú ý, khi có dấu hiệu phạm tội trốn đóng BHXH theo quy định của Bộ luật Hình sự, cơ quan BHXH kiến nghị khởi tố theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra, để đảm bảo quyền lợi của NLĐ, dự thảo luật đã bổ sung trách nhiệm của người sử dụng lao động phải bồi thường cho NLĐ nếu không tham gia hoặc tham gia BHXH bắt buộc không đầy đủ, kịp thời, gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của NLĐ.

Dự luật cũng sửa đổi căn cứ đóng BHXH bắt buộc, theo hướng tiền lương làm căn cứ đóng BHXH ít nhất bằng khoảng 70% tổng tiền lương và các khoản thu nhập khác có tính chất lương của NLĐ. Cụ thể, tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất bằng một nửa mức lương tối thiểu tháng vùng cao nhất; cao nhất bằng tám lần mức lương tối thiểu tháng vùng cao nhất do Chính phủ công bố.

Về tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc với khu vực ngoài nhà nước, Chính phủ cũng cho biết cơ bản kế thừa quy định hiện hành, song cụ thể hơn. Chính sách này nhằm khắc phục tình trạng trốn đóng, đóng không đủ BHXH, ảnh hưởng đến khả năng cân đối Quỹ BHXH và quyền lợi của NLĐ.