Nhiều doanh nghiệp nhà nước khó xử lý dự án thua lỗ

Đây là hai trong những dự án thua lỗ của các tập đoàn, tổng công ty đang gặp nhiều vấn đề khi xử lý, được nêu tại Hội nghị với Thủ tướng ngày 24/3.

Tổng công ty Giấy Việt Nam (Vinapaco) cho biết đang loay hoay đấu giá tài sản cố định, hàng hoá tồn kho của dự án Nhà máy bột giấy Phương Nam. Nhà máy này là một trong 12 dự án thua lỗ nghìn tỷ của ngành công thương và được đánh giá là có tương lai mờ mịt nhất. Năm 2017, nhà máy đã được rao thanh lý tài sản 3 lần nhưng thất bại vì không có người mua.

Cuối năm 2020, Vinapaco đã xây dựng phương án chuyển dự án nhà máy thành khu đô thị sinh thái gắn với du lịch, nông nghiệp công nghệ cao theo đề xuất của tỉnh Long An, chỉ đạo của Chính phủ để báo cáo Bộ Công Thương. Nhưng đến nay, phương án vẫn chưa được các cơ quan có thẩm quyền thống nhất, phê duyệt.

"Việc xử lý dự án chậm tiến độ ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp", phía Vinapaco cho biết.

Tập đoàn Công nghiệp Hoá chất Việt Nam (Vinachem) cũng chia sẻ, 3 dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả của tập đoàn gồm Công ty cổ phần DAP số 2-Vinachem; Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Đạm Ninh Bình; Công ty cổ phần Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc đều khó khăn do chi phí tài chính chiếm tỷ trọng lớn trên doanh thu. Theo đó, Đạm Hà Bắc là 33,8%, Đạm Ninh Bình là 24,2% và DAP số 2 là 21,9%.

Riêng với DAP số 2, nhà máy sản xuất phân bón Điamôn phốt phát do đơn vị này vận hành có nguy cơ phải dừng sản xuất do bãi chứa chất thải thạch cao có diện tích 10,5 ha đã hết chỗ.

Vinachem cho biết, nếu không được bổ sung thêm bãi chứa thải mới, nhà máy có nguy cơ phải ngừng sản xuất. Điều này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng cung ứng sản phẩm DAP, giảm nguồn phân bón phục vụ nhu cầu nông nghiệp, nhất là trong bối cảnh các nước đang hạn chế xuất khẩu loại phân này làm giá nhập khẩu tăng cao, gây bất lợi cho nông dân.

Với Tổng công ty Thép Việt Nam (Vnsteel), đơn vị này cho biết việc thực hiện kết luận của Thanh tra Chính phủ tại dự án Tisco giai đoạn 2 đang gặp khó khăn về các vấn đề liên quan đến hợp đồng EPC và tái cơ cấu nợ. Dự án cũng đang chứa đựng nhiều rủi ro pháp lý do thời gian thực hiện kéo dài.

Dự án mở rộng giai đoạn 2 của Tisco được triển khai từ 2007 nhưng đến nay chưa hoàn thành. Năm 2015, dự án bị đưa vào danh sách 12 dự án thua lỗ nghìn tỷ, dẫn đến hậu quả sản xuất kinh doanh giảm sút từ 2018. Nhờ cơ cấu lại hoạt động, áp dụng các giải pháp kỹ thuật để hạ chi phí giá thành, kết quả kinh doanh của Tisco đã khởi sắc hơn vài năm nay.

Trước các vấn đề này, các doanh nghiệp đã trình một số cơ chế, giải pháp.

Với Tisco, Vnsteel đề nghị Chính phủ, Thủ tướng sớm ban hành dự thảo nghị định thay thế Nghị định 32/2017 về tín dụng đầu tư của nhà nước và quy chế xử lý rủi ro của Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) để đảm bảo cơ sở pháp lý cho tái cơ cấu doanh nghiệp, dự án. Doanh nghiệp cũng đề xuất Thanh tra Chính phủ hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn để sớm xử lý dứt điểm vấn đề này.

Ngoài ra, doanh nghiệp cũng đề nghị Thủ tướng, các cơ quan có thẩm quyền xem xét cơ chế miễn giảm trách nhiệm cho cá nhân, tổ chức tham gia công việc liên quan đến xử lý các dự án thua lỗ, kéo dài của ngành công thương.

Vinachem thì đề xuất Chính phủ 2 phương án tái cơ cấu tài chính, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Phương án 1 là bổ sung vốn điều lệ cho công ty thông qua việc chuyển vốn vay của VDB thành vốn góp vào công ty. Phương án 2 là tái cơ cấu nợ vay đầu tư của VDB và các ngân hàng thương mại.

Vinachem đánh giá phương án 2 là tối ưu, bảo đảm quyền lợi và giảm thiểu thiệt hại cho tất cả các bên, góp phần bảo đảm bình ổn, điều tiết thị trường phân bón và an ninh lương thực quốc gia.

Trong đó, Vinachem đề nghị khoanh nợ 3 năm (2022-2024) cho toàn bộ số tiền dư nợ gốc đến thời điểm 31/12/2021; Điều chỉnh lãi suất cho vay tất cả các khoản vay của dự án (trên 8,55%) về mức lãi suất 8,55% một năm từ năm 2022; Kéo dài thời hạn vay của dự án lên thành 30 năm; Xóa toàn bộ lãi phạt chậm trả chưa trả tính trên nợ gốc quá hạn và lãi chậm trả trên nợ lãi đến thời điểm 31/12/2021; Dừng tính lãi phạt trên nợ lãi chậm trả.

Với khoản Đạm Ninh Bình vay Vinachem, tập đoàn này đề xuất tái cơ cấu khoản vay, không tính lãi trên dư nợ gốc tiền vay từ năm 2022-2024 và kéo dài thời hạn vay đến năm 2037, trả nợ gốc theo dòng tiền thực tế.

Với Vinapaco, doanh nghiệp cho biết sẽ hoàn thiện phương án xử lý dự án Nhà máy bột giấy Phương Nam theo chỉ đạo của Bộ Công Thương và Chính phủ. Doanh nghiệp cũng cam kết sẽ quyết liệt thực hiện phương án sau khi được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Cũng tại hội nghị sáng nay, Bộ Kế hoạch & Đầu tư cũng đưa ra một số thông tin về hoạt động của doanh nghiệp nhà nước thời gian qua.

Theo đó, đến đầu 2021, Việt Nam có gần 500 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ và gần 200 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ cổ phần chi phối. Nếu loại trừ các doanh nghiệp quốc phòng, an ninh và nông lâm nghiệp thì còn 94 doanh nghiệp nhà nước quy mô lớn gồm: 9 tập đoàn kinh tế; 67 tổng công ty nhà nước, 18 công ty hoạt động theo mô hình nhóm công ty mẹ-công ty con.

Các doanh nghiệp 100% vốn nhà nước chiếm 0,08% số doanh nghiệp hoạt động nhưng chiếm khoảng 7% tổng tài sản và 10% vốn chủ sở hữu của toàn bộ doanh nghiệp trên thị trường. Nhóm này cũng chiếm khoảng 25,78% tổng vốn sản xuất, kinh doanh và 23,4% giá trị tài sản cố định và đầu tư tài chính dài hạn của các doanh nghiệp đang hoạt động có kết quả sản xuất kinh doanh. Quy mô tài sản bình quân của doanh nghiệp nhà nước là 6.095 tỷ đồng, cao gấp 18 lần doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và gấp 139 lần doanh nghiệp dân doanh.

Nhóm này tạo ra tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu bình quân là 10,46%, tỷ suất lợi nhuận trước thuế trên tổng tài sản bình quân là 4,87%, cao hơn khối doanh nghiệp tư nhân. Bên cạnh đó, khối này đóng góp 28% thuế và các khoản nộp ngân sách.

Tuy nhiên, Bộ Kế hoạch & Đầu tư cũng đánh giá, khối doanh nghiệp nhà nước vẫn chưa tạo hiệu quả tương xứng với nguồn lực nắm giữ. Doanh nghiệp nhà nước có chỉ số nợ cao nhất trong các loại hình doanh nghiệp, đồng thời, chỉ hoạt động hiệu quả ở rất ít ngành, lĩnh vực có lợi thế tự nhiên như khai thác khoáng sản, dầu khí, hoặc viễn thông, tài chính ngân hàng...