Rất khó để mua được nhà ở xã hội
Theo Hội Môi giới bất động sản Việt Nam (VARS), quá trình phát triển của thị trường hiện còn tồn tại nhiều dấu hiệu thiếu bền vững, đặc biệt là sự lệch pha giữa cơ cấu sản phẩm và khả năng chi trả của người dân khiến giá nhà ở xã hội tăng cao.
Trong ba năm qua, nguồn cung nhà ở tung ra thị trường tăng mạnh nhưng cơ cấu nguồn cung vẫn mất cân đối. Phần lớn nguồn cung mới tập trung vào các dự án cao cấp, giá trị lớn, phục vụ nhu cầu đầu tư, trong đó có một phần là đầu cơ.
Ngay cả tại các khu vực vùng ven, vốn được kỳ vọng sẽ cung cấp sản phẩm nhà ở hợp túi tiền, giá bán thực tế vẫn cao hơn đáng kể so với mức thu nhập bình quân của người dân, chỉ thấp hơn ở mức tương đối so với khu vực trung tâm. Trong khi đó, nhu cầu lớn nhất của thị trường lại nằm ở phân khúc nhà ở vừa túi tiền.
Lệch pha cung cầu khiến giá nhà ở, nhất là phân khúc căn hộ tại các thành phố lớn tăng mạnh, thiết lập mặt bằng giá mới và vượt xa tốc độ tăng thu nhập thực tế. Không chỉ làm thu hẹp cơ hội tiếp cận nhà ở của đại bộ phận người dân, mà còn gia tăng nguy cơ hình thành bong bóng giá.
Giả định giá nhà và thu nhập giữ nguyên, với căn hộ 2 phòng ngủ tại đô thị khoảng 5 tỉ đồng. Nếu một gia đình thu nhập cao, khoảng 50 triệu đồng/tháng, họ cần khoảng 8 năm nếu dành toàn bộ thu nhập để mua và 25 năm nếu tuân theo nguyên tắc chi phí nhà ở không vượt quá 1/3 thu nhập.
Nhà ở xã hội không còn rẻ, vượt quá tầm tay của người lao động
Tính theo nguyên tắc này, ngay cả phân khúc nhà ở xã hội, vốn được thiết kế cho người thu nhập thấp khu vực đô thị, hiện cũng không còn rẻ, với giá khoảng 1,5 tỉ đồng cho căn 60 m2, khiến ngay cả hộ gia đình có tổng thu nhập "kịch khung" theo tiêu chí xét duyệt là 40 triệu đồng/tháng cũng phải tiết kiệm kéo dài khoảng 10 năm mới mua được nhà. Thực tế, con số này lớn hơn nhiều khi sử dụng phương án vay.
Liên quan đến vấn đề này, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Đoàn TP.HCM) nhấn mạnh, với mức thu nhập trên dưới 10 triệu đồng mỗi tháng, người lao động phải lo toan, vật lộn với đủ mọi khó khăn từ tiền ăn, tiền học cho con, tiền thuê nhà và các chi phí sinh hoạt… Vì vậy, được tiếp cận một căn nhà hay nhà ở xã hội là một điều ngoài tầm với.
Bởi tiền lương không tăng nhưng giá nhà, giá tiêu dùng tăng liên tục. Giá nhà, dù đã gọi là nhà ở xã hội, vẫn vượt quá xa khả năng của người lao động. Ước mơ có một căn nhà ở xã hội, dù chỉ là một mong muốn bình thường cũng mãi là mơ ước mơ.
Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đánh giá, dù có nhiều nỗ lực nhưng giá nhà ở xã hội hiện nay còn cao so với thu nhập của người lao động.
Giá nhà ở xã hội 25 triệu đồng/m2, với người thu nhập dưới 15 triệu đồng/tháng rất khó để mua được nhà ở xã hội. Hay giá thuê nhà nếu ở mức 6 triệu đồng/tháng vẫn là cao so với đối tượng cần nhà ở xã hội, bởi họ chủ yếu là người trẻ, lương thấp, công việc bấp bênh, chưa ổn định.
Phát triển nhà ở xã hội cho thuê
Do vậy, bà Nguyễn Hoàng Bảo Trân kiến nghị Quốc hội bổ sung cơ chế thiết thực như trợ giá, bù giá từ ngân sách nhà nước hoặc Quỹ nhà ở quốc gia, đảm bảo giá thuê, mua nhà ở xã hội tương ứng thu nhập của người lao động. Đồng thời đảm bảo công khai, minh bạch khi xét duyệt để người lao động có cơ hội công bằng tiếp cận nhà ở xã hội.
"Đừng để những khu nhà ở xã hội bị bỏ hoang, xuống cấp với sự tiếc rẻ và khát khao của biết bao người lao động, đừng để giấc mơ có nhà của người lao động mãi mãi chỉ là giấc mơ xa vời", bà Nguyễn Hoàng Bảo Trân nói.
Nên phát triển nhà ở xã hội cho thuê
Theo TS Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch VARS, tăng trưởng bất động sản thực chất chỉ làm giàu cho một nhóm nhỏ những người đã nắm giữ tài sản từ trước. Trong khi đó, phần lớn người dân lại cảm nhận nghèo đi dù kinh tế tăng trưởng, bởi chi phí nhà ở tăng nhanh hơn thu nhập.
Người có lợi thế tài chính và tài sản ban đầu có xu hướng nắm giữ nhiều bất động sản như công cụ tích lũy và đầu tư, tiếp tục giàu lên nhờ sự gia tăng giá trị đất đai, còn người chưa sở hữu nhà ở đối mặt nguy cơ phải thuê nhà dài hạn, dù nỗ lực cải thiện thu nhập.
Do đó, nhà ở xã hội và các dự án nhà ở phù hợp thu nhập phải được ưu tiên trong quy hoạch và có các cơ chế khuyến khích. Phát triển phải gắn với hạ tầng giao thông, đặc biệt là đường vành đai, metro và cao tốc nhằm mở rộng không gian đô thị và giảm áp lực giá đất tại trung tâm. Song song, cần phát triển thị trường nhà ở xã hội thuê, giảm tâm lý "phải sở hữu nhà mới ổn định cuộc sống".
Nếu không có các giải pháp kịp thời, khoảng cách giàu nghèo không chỉ nới rộng mà còn có nguy cơ bị "đóng cứng" qua nhiều thế hệ, trở thành thách thức lớn đối với mục tiêu an sinh xã hội, chiến lược đô thị hóa và tăng trưởng bền vững quốc gia.
