Ngày 26.8, Ủy ban MTTQ VN TP.HCM tổ chức hội nghị trực tuyến phản biện xã hội đối với dự thảo Nghị quyết của HĐND TP ban hành quy định về lộ trình thực hiện chuyển đổi và chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh trên địa bàn TP.HCM.
Ông Phạm Minh Tuấn, Phó chủ tịch Ủy ban MTTQ VN TP.HCM, và ông Bùi Hòa An, Phó giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM, cùng chủ trì hội nghị.
Hội nghị phản biện do Ủy ban MTTQ VN TP.HCM tổ chức, ghi nhận nhiều ý kiến đóng góp của các chuyên gia, tổ chức xã hội về lộ trình chuyển đổi xe buýt chạy bằng năng lượng sạch
ẢNH: THÚY LIỄU
Mục tiêu lớn
Hiện nay, hệ thống vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt tại TP.HCM có tổng cộng 164 tuyến, trong đó 108 tuyến có trợ giá và 56 tuyến không trợ giá. Cụ thể, có 98 tuyến xe buýt chạy bằng diesel (45 tuyến có trợ giá và 53 tuyến không trợ giá), 19 tuyến xe buýt CNG (18 tuyến có trợ giá và 1 tuyến không trợ giá) và 47 tuyến xe buýt điện (45 tuyến có trợ giá và 2 tuyến không trợ giá). Trên các tuyến này có tổng cộng 2.342 phương tiện đang hoạt động, gồm 1.187 xe buýt diesel, 542 xe buýt CNG và 613 xe buýt điện.
Theo dự thảo Nghị quyết ban hành quy định về lộ trình thực hiện chuyển đổi và chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh trên địa bàn của HĐND TP.HCM, lộ trình chuyển đổi được chia thành các giai đoạn: từ 2025 - 2029, xe buýt có trợ giá trên 15 năm tuổi sẽ được thay thế bằng xe điện/năng lượng xanh; xe CNG dưới 15 năm tiếp tục hoạt động; xe diesel được tiếp tục đến năm 2029 với điều kiện không quá 15 năm sử dụng.
Đối với xe buýt không trợ giá (hiện hữu và mở mới), 100% xe thay thế/đầu tư mới phải là xe điện/năng lượng xanh trong giai đoạn này. Từ năm 2030, 100% phương tiện xe buýt công cộng phải sử dụng điện/năng lượng xanh.
Lộ trình đầu tư trạm sạc điện từ 2025 - 2030 tại các bến xe, bãi đỗ xe do Trung tâm Quản lý giao thông công cộng và các doanh nghiệp (DN) trong nước quản lý. Chính sách hỗ trợ bao gồm hỗ trợ lãi vay cho DN đầu tư phương tiện (hạn mức tối đa 85% tổng mức đầu tư, tối đa 300 tỉ đồng/dự án, chủ đầu tư trả 3%/năm lãi suất, ngân sách hỗ trợ phần chênh lệch) và cho DN đầu tư trạm sạc điện (tối đa 200 tỉ đồng/dự án, hỗ trợ 70% vốn xây dựng và 85% vốn công nghệ/thiết bị, chủ đầu tư trả 50% mức lãi suất hỗ trợ, ngân sách hỗ trợ 50%). Thời gian hỗ trợ lãi suất tối đa là 7 năm. Nguồn vốn đầu tư trạm sạc có thể từ vốn kinh doanh của DN hoặc ngân sách nhà nước đối với các trạm do Trung tâm Quản lý giao thông công cộng quản lý.
Băn khoăn chi phí, hạ tầng sạc và xử lý pin
Tại hội nghị, các đại biểu, chuyên gia, nhà khoa học bày tỏ nhiều ý kiến về nội dung dự thảo. Luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó chủ nhiệm Đoàn luật sư TP.HCM, cho rằng dự thảo Nghị quyết về lộ trình thay thế xe buýt dùng nhiên liệu hóa thạch bằng xe buýt điện và năng lượng xanh là chủ trương đúng đắn, cấp bách và phù hợp cam kết của VN tại COP26. TP.HCM đặt mục tiêu giai đoạn 2025 - 2030 thay thế 3.165 xe buýt với kinh phí 13.511 tỉ đồng, từ năm 2025 toàn bộ xe mới hoặc thay thế đều là xe xanh, đến 2030 hệ thống xe buýt sẽ "xanh hóa" hoàn toàn.
Luật sư Nguyễn Văn Hậu phát biểu đóng góp ý kiến tại hội nghị
ẢNH: THÚY LIỄU
Dù vậy, theo ông Hậu, chính sách này chưa phù hợp với hợp tác xã nhỏ, chi phí thay pin 30 - 50% giá trị xe cũng là rào cản. Về hạ tầng, dự thảo mới đề xuất 25 trạm sạc, 269 trụ, trong khi cần ít nhất 40 trạm, 302 trụ trong bối cảnh hiện chưa có hệ thống công cộng dùng chung.
Ngoài ra, luật sư Hậu nhận định pin xe điện cũng tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm đất, nước vì VN chưa có nhà máy tái chế. Từ đó, ông kiến nghị nâng hạn mức vay lên 300 tỉ đồng/dự án, xây dựng trợ giá cho dân, phát triển xe đạp công cộng, thanh toán liên thông, hạ tầng an toàn cho xe đạp và có chiến lược truyền thông dài hạn để tạo đồng thuận xã hội.
Bà Lê Thị Bích Liên, Chủ tịch Ủy ban MTTQ VN P.Bà Rịa, nêu ý kiến cần quan tâm đến việc xử lý pin, bởi nếu không giải quyết triệt để sẽ tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho môi trường. Bà Liên cũng kiến nghị TP nghiên cứu cơ chế, chính sách hỗ trợ lâu dài nhằm tạo điều kiện cho DN yên tâm đầu tư vào quá trình chuyển đổi xanh.
Bà Hoàng Thị Thu Liên, Chủ tịch Ủy ban MTTQ VN P.Sài Gòn, nhận định lộ trình chuyển đổi xanh đến năm 2030 đã rõ ràng nhưng cần bổ sung phương án dự phòng, nhất là hệ thống trạm sạc, cũng như đề nghị quy hoạch đồng bộ lưới điện, kết hợp năng lượng tái tạo như điện mặt trời tại các bến xe để đáp ứng nhu cầu sạc.
Bà Hoàng Thị Thu Liên, Chủ tịch Ủy ban MTTQ VN P.Sài Gòn, phát biểu tại hội nghị
ẢNH: THÚY LIỄU
Theo bà Liên, chính sách nâng hạn mức vay lên 300 tỉ đồng với lãi suất cố định 3%/năm được đánh giá là phù hợp, song chi phí đầu tư lớn sẽ đẩy giá vé, ảnh hưởng trực tiếp đến học sinh, sinh viên, là nhóm đi xe buýt nhiều nhất. Vì vậy, TP.HCM cần khảo sát tác động, có chính sách trợ giá hợp lý, đồng thời triển khai thí điểm trên một số tuyến trước khi mở rộng toàn TP và xem xét lộ trình dài hạn đến năm 2040 để tạo điều kiện cho DN yên tâm đầu tư.
TP.HCM hướng tới giao thông công cộng xanh, sạch, bền vững
Phát biểu tổng kết hội nghị, ông Bùi Hòa An, Phó giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM, cho biết mục tiêu đến năm 2050 là phát thải ròng bằng 0, phù hợp cam kết của Chính phủ. Sau sáp nhập, TP.HCM (mới) có khoảng 14 triệu dân với 1,4 triệu ô tô và 11,3 triệu xe máy.
Đề án đặt mục tiêu đến năm 2030, toàn bộ xe buýt sử dụng năng lượng xanh. Về hạ tầng, trạm sạc bố trí tại các bến, depot; pin hiện đáp ứng quãng đường 150 - 200 km/ngày và sẽ được xử lý, tái chế tại khu công nghệ chuyên biệt. Chính sách thu mua xe cũ cũng được nghiên cứu để tái chế, tái sử dụng.
Ông An nhấn mạnh thay đổi hành vi từ xe cá nhân sang công cộng hay xe đạp đòi hỏi công tác truyền thông, vận động xã hội. Lãnh đạo Sở Xây dựng TP.HCM nhìn nhận việc chuyển đổi là quá trình dài hơi, cần sự đồng thuận của xã hội. Chính sách sẽ tiếp tục được điều chỉnh qua thực tiễn, hướng tới hệ thống giao thông xanh, sạch, bền vững, giảm ô nhiễm và chi phí xã hội. Sở Xây dựng TP.HCM cũng sẽ tiếp nhận các ý kiến để xây dựng chính sách tốt nhất trình HĐND TP.HCM.
Ông Phạm Minh Tuấn, Phó chủ tịch Ủy ban MTTQ VN TP.HCM, nhận định hội nghị đã đề ra nhiều ý kiến giải pháp quan trọng, hướng tới xây dựng hệ thống giao thông công cộng xanh, bền vững, vừa đảm bảo quyền lợi của người dân, vừa đáp ứng mục tiêu phát triển lâu dài của TP. MTTQ VN TP.HCM cùng các tổ chức chính trị - xã hội sẽ đồng hành cùng Sở Xây dựng TP.HCM và chính quyền trong việc thực hiện soạn thảo nghiên cứu, bổ sung vào dự thảo nghị quyết trước khi trình HĐND TP.HCM.
