Đầu năm 2024, chị Nguyễn Hoa (Cầu Giấy, Hà Nội) quyết định bán 15 lượng vàng tích lũy, tài sản lớn nhất của gia đình để làm kinh phí cho con trai sang Úc du học. Với mức giá 75 triệu đồng/lượng khi đó, số tiền thu về hơn 1,1 tỷ đồng được gia đình xác định là khoản đầu tư tất tay cho tương lai của con.
Thế nhưng, biến động phi mã của thị trường vàng cuối năm 2024, đầu năm 2025 đã đặt gia đình chị vào một tình huống khó xử. Khi giá vàng vượt mốc 150 triệu đồng/lượng, chị Hoa nhẩm tính tài sản của mình đã "bốc hơi" hơn 1 tỷ đồng về mặt giá trị lý thuyết. Số tiền chênh lệch này tương đương giá trị một căn hộ nhỏ hoặc một mảnh đất vùng ven, những tài sản mang tính "an cư" mà nhiều bậc cha mẹ mong muốn để lại cho con cái.
Áp lực càng gia tăng khi đặt lên bàn cân so sánh với phương án giáo dục trong nước. Chị Hoa chia sẻ: "Bạn bè tôi nhiều người cho con học đại học trong nước hoặc các chương trình liên kết. Con họ ra trường sớm, làm việc cho doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam với mức lương khởi điểm 30 triệu đồng/tháng, lại được gần gia đình. Trong khi con mình vẫn đang chật vật vừa học vừa làm, chưa biết tương lai ra sao".
Tâm lý tiếc nuối tài sản cộng với sự bất định về đầu ra của du học sinh khiến bài toán "bán vàng mua chữ" trở nên nặng nề hơn bao giờ hết.
Ảnh minh hoạ
Giá trị thực tế: Khi môi trường là trường học khắc nghiệt nhất
Dù thừa nhận áp lực tài chính, nhưng ở khía cạnh giáo dục, chị Hoa cũng ghi nhận những chuyển biến tích cực từ con trai. Từ một học sinh được gia đình bao bọc kỹ lưỡng, sau gần một năm tại Úc, nam sinh này đã phải tự lập hoàn toàn trong sinh hoạt và quản lý tài chính cá nhân.
"Con phải tự đi làm thêm, tự xử lý các vấn đề pháp lý, thuê nhà và cân đối chi tiêu giữa thời bão giá. Những kỹ năng sinh tồn và áp lực thực tế này là điều mà nếu ở nhà, gia đình khó lòng tạo điều kiện để con trải nghiệm", chị Hoa nhìn nhận.
Góc nhìn chuyên gia: Từ "tích sản vật chất" sang "tích sản tri thức"
Trao đổi về câu chuyện này, các chuyên gia tư vấn giáo dục cho rằng việc so sánh trực tiếp giữa giá vàng và chi phí du học là một phép tính khập khiễng, bởi tính chất của hai loại hình đầu tư này hoàn toàn khác nhau.
Thứ nhất, về năng lực cạnh tranh cốt lõi. Môi trường giáo dục trong nước đang phát triển mạnh, nhưng du học vẫn giữ thế mạnh độc bản ở khía cạnh trải nghiệm đa văn hóa và khả năng thích nghi (Adaptability). Việc du học sinh phải xoay sở trong môi trường xa lạ giúp hình thành chỉ số vượt khó (AQ) – một trong những tiêu chí quan trọng mà các tập đoàn đa quốc gia tìm kiếm ở nhân sự cấp cao, bên cạnh kiến thức chuyên môn.
Thứ hai, về tầm nhìn thị trường lao động.Mức lương 30 triệu đồng/tháng tại Việt Nam là khởi đầu tốt, nhưng du học mở ra cơ hội tiếp cận thị trường lao động toàn cầu. Tấm bằng quốc tế và tư duy không biên giới là "giấy thông hành" giúp nhân sự trẻ có thể làm việc tại nhiều quốc gia, hoặc đảm nhận các vị trí quản lý vùng trong tương lai với trần thu nhập cao hơn nhiều lần.
Thứ ba, bài toán phân bổ nguồn lực. Việc giữ vàng hay mua nhà mang lại sự an toàn (Safety Net), nhưng đầu tư giáo dục là tạo ra bệ phóng (Launchpad). Thay vì để lại cho con một tài sản tĩnh, phụ huynh trao cho con năng lực để tự tạo ra tài sản động trong tương lai.
Câu chuyện của chị Hoa phản ánh xu hướng dịch chuyển táo bạo trong tư duy của phụ huynh hiện đại: chấp nhận rủi ro tài chính ngắn hạn để hướng tới mục tiêu phát triển con người dài hạn.
Xét cho cùng, hiệu quả của khoản đầu tư 15 cây vàng không nên được định giá bằng sự lên xuống của thị trường kim loại quý tại thời điểm hiện tại. Lợi nhuận thực sự của thương vụ này cần được "nghiệm thu" bằng chính năng lực tư duy, bản lĩnh sống và chặng đường sự nghiệp bền vững của du học sinh trong 5-10 năm tới. Đó mới là khoản lợi nhuận ròng mà giáo dục mang lại.
