Chia sẻ tại Hội thảo gỡ rào cản phi thuế quan vì thịnh vượng chung ASEAN do Báo Tài chính - Đầu tư tổ chức sáng 27.6, tại Hà Nội, bà Lê Hằng, Phó tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep), đánh giá một trong những rào cản phi thuế quan lớn nhất gây khó khăn cho xuất khẩu thủy sản tại thị trường trong khối ASEAN là chứng nhận Halal.
Phó tổng thư ký Vasep Lê Hằng phát biểu tại hội thảo
ẢNH: ĐT
Chứng nhận Halal là yếu tố quan trọng đối với xuất khẩu thủy sản sang các quốc gia ASEAN có đa số dân Hồi giáo như Indonesia, Malaysia và Brunei, chiếm hơn 40% dân số ASEAN.
Việc xin chứng nhận Halal từ các cơ quan như JAKIM của Malaysia hoặc MUI của Indonesia có thể tốn 1.000 - 10.000 USD mỗi cơ sở, với phí gia hạn hàng năm từ 500 - 5.000 USD. Ví dụ, chứng nhận Halal của Malaysia cho một nhà máy chế biến thủy sản có thể tốn 2.000 - 3.000 USD ban đầu.
Việc đảm bảo cơ sở tuân thủ Halal (ví dụ, thiết bị riêng cho sản phẩm Halal và không Halal) có thể yêu cầu đầu tư từ 10.000 - 100.000 USD, đặc biệt đối với các nhà xuất khẩu mới vào thị trường Halal...
Đáng chú ý, xin chứng nhận Halal có thể mất từ 3 - 6 tháng, tùy thuộc vào quốc gia và độ phức tạp của chuỗi cung ứng. Chẳng hạn, quy trình chứng nhận MUI của Indonesia có thể mất 3 - 4 tháng đối với các ứng viên mới. Các cuộc kiểm toán Halal định kỳ có thể làm gián đoạn lịch sản xuất, làm chậm xuất khẩu từ 1- 2 tuần nếu phát hiện vấn đề không tuân thủ.
"Indonesia - thị trường thủy sản lớn nhất ASEAN, yêu cầu chứng nhận Halal cho hầu hết các sản phẩm thủy sản chế biến. Các nhà xuất khẩu từ các quốc gia không có đa số dân Hồi giáo, như Việt Nam, thường phải đối mặt với chậm trễ và chi phí cao hơn để đáp ứng các tiêu chuẩn này, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của họ so với các nhà cung cấp địa phương hoặc Malaysia", bà Hằng nhấn mạnh.
Đề xuất thành lập cơ quan chứng nhận Halal quốc gia
Theo Bộ Công thương, Indonesia có 280 triệu người, trong đó 87% dân số là cộng đồng người Hồi giáo. Đây là thị trường Hala lớn nhất thế giới, có nhu cầu rất lớn về tiêu thụ nông sản, thực phẩm.
Thủy sản Việt kém cạnh tranh tại các thị trường Halal lớn nhất thế giới
ẢNH: ĐT
Năm 2024, nước này chi 14 tỉ USD nhập khẩu nông sản, thực phẩm Halal từ các nước. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu nông sản, thực phẩm hàng hóa từ Việt Nam chỉ chiếm thị phần rất khiêm tốn với hơn 54 triệu USD, chỉ chiếm 1% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.
Để giảm thiểu rủi ro từ các rào cản phi thuế quan, nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng khu vực, đặc biệt trong xuất khẩu thủy sản sang các thị trường ASEAN, nhiều chuyên gia cho rằng, cần cải thiện các chính sách và năng lực thương lượng ở nhiều khía cạnh.
Hướng tới tăng khả năng tiếp cận thị trường Hồi giáo, cải thiện vị thế cạnh tranh so với các nhà xuất khẩu Malaysia, vốn có lợi thế về chứng nhận Halal, bà Hằng đề xuất Việt Nam cần thành lập cơ quan chứng nhận Halal quốc gia được công nhận bởi JAKIM (Malaysia) và MUI (Indonesia), giúp giảm chi phí và thời gian chứng nhận (từ 3 - 6 tháng xuống 1 - 2 tháng).
Cạnh đó, cung cấp chương trình đào tạo và trợ cấp cho các doanh nghiệp thủy sản để đáp ứng tiêu chuẩn Halal, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, giảm chi phí nâng cấp cơ sở; đàm phán với Malaysia và Indonesia để công nhận lẫn nhau các chứng nhận Halal, giảm yêu cầu kiểm toán trùng lặp.
Theo ông Nguyễn Anh Dũng, Giám đốc điều hành của NielsenIQ (thị trường Việt Nam, Philippines, Myanmar), dù cùng nằm trong khối ASEAN, mỗi quốc gia lại có hệ thống pháp lý và tiêu chuẩn sản phẩm riêng.
Ở các nước đạo hồi như Indonesia, Malaysia, các sản phẩm thực phẩm, đồ uống, hóa mỹ phẩm, thuốc men sẽ cần chứng nhận Halal. Để lấy được chứng nhận Halal, các công ty sản xuất phải tách riêng dây chuyền sản xuất, thuê giám sát viên Halal và duy trì tính toàn vẹn trong sản xuất. Sản phẩm phải có logo Halal, quy trình chứng nhận có thể kéo dài.
Ông Dũng cũng đề cập khía cạnh rào cản logistics và phân phối nội địa. Không ít thương hiệu toàn cầu gặp khó khi thâm nhập vào các tỉnh ngoài đô thị lớn, do hạ tầng phân phối manh mún và thiếu đối tác nội địa đáng tin cậy.
"Để vượt qua những rào cản, doanh nghiệp cần không chỉ hiểu luật mà phải hiểu thị trường. Việc sử dụng dữ liệu hành vi mua hàng và xu hướng tiêu dùng bản địa chính là chìa khóa giúp doanh nghiệp định vị đúng cách tiếp cận, ưu tiên danh mục phù hợp, chọn đúng đối tác địa phương để tăng tốc", ông Dũng nói.
