Thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam được thí điểm trong 5 năm, theo Nghị quyết của Chính phủ. Nghị quyết này quy định doanh nghiệp Việt Nam được phát hành tài sản mã hóa dựa trên tài sản thực, không gồm chứng khoán và tiền đồng. Song loại tài sản này chỉ được chào bán cho nhà đầu tư nước ngoài và giao dịch thông qua các tổ chức cung cấp dịch vụ do Bộ Tài chính cấp phép.
Tại tọa đàm về thí điểm tài sản số do Báo Tiền Phong tổ chức ngày 6/11, ông Tô Trần Hòa, Phó trưởng ban phát triển thị trường chứng khoán - Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (Bộ Tài chính), lý giải việc này xuất phát từ tinh thần thận trọng nhằm bảo vệ nhà đầu tư và kiểm soát rủi ro trong giai đoạn đầu thí điểm.
Theo ông Hòa, năng lực hiểu biết của nhà đầu tư Việt Nam còn thấp, trong khi thời gian qua xảy ra nhiều vụ lừa đảo tài sản số.
Thực tế 5 năm qua, hàng trăm nghìn nhà đầu tư Việt Nam mất hàng chục nghìn tỷ đồng từ các vụ lừa đảo, điển hình như các vụ Antex, Ifan, Pincoin, Sky Mining, Coolcat, Lion Group... Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) cho biết từ đầu năm, gần 1.500 vụ việc lừa đảo qua mạng bị phát hiện, gây thiệt hại hơn 1.660 tỷ đồng. Trong đó, riêng các hoạt động liên quan giao dịch tiền ảo, tiền mã hóa lên tới hơn 1.500 kênh, hội nhóm.
"Tiền bị chuyển đi trong tích tắc, việc truy hồi hoặc bồi thường gần như bất khả thi nếu xảy ra gian lận. Vì vậy, việc mở cửa thị trường cần đi kèm khả năng giám sát và xử lý hiệu quả", ông nói.
Theo đó, giai đoạn đầu, Việt Nam chỉ cho phép chào bán, phát hành tài sản mã hóa cho nhà đầu tư ngoại vừa để thu hút vốn quốc tế, vừa có thời gian hoàn thiện khung pháp lý, nâng nhận thức công chúng. Song song, cơ quan quản lý sẽ xây dựng chương trình đào tạo, truyền thông và nâng cao kiến thức tài chính giúp người dân hiểu rõ quyền lợi, rủi ro và trách nhiệm khi tham gia thị trường.
"Sức hấp dẫn của thị trường không nằm ở việc mở cửa ngay, mà ở chất lượng sản phẩm, tính thanh khoản, minh bạch thông tin và độ an toàn của dịch vụ", ông Hoà nói thêm.
Ông Tô Trần Hòa, Phó trưởng ban phát triển thị trường chứng khoán - Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (Bộ Tài chính) phát biểu tại tọa đàm, ngày 6/11. Ảnh: Báo Tiền Phong
Việt Nam hiện có khoảng 21 triệu nhà đầu tư tài sản mã hóa, với doanh số quay vòng vượt 200 tỷ USD - con số khổng lồ so với quy mô nền kinh tế. Đáng chú ý, Việt Nam thường xuyên nằm trong top 3 - 4 thế giới về tỷ lệ người tham gia thị trường tài sản mã hóa (khoảng 21% dân số), chỉ sau Hàn Quốc.
Theo TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, con số này cho thấy nguồn lực nội địa rất lớn. Ông cho rằng cơ quan quản lý nên cho phép nhà đầu tư chuyên nghiệp trong nước được tham gia mua tài sản mã hóa, thay vì giới hạn cho nhà đầu tư nước ngoài, bởi "nếu chỉ mở cửa ra ngoài, Việt Nam sẽ tự đánh mất tiềm năng nội lực".
Theo ông Lực, tiêu chí "chuyên nghiệp" có thể mở rộng ngoài kinh nghiệm về chứng khoán, yêu cầu có chứng chỉ, bằng cấp được đào tạo về tài sản số, kể cả từ các khóa học quốc tế hoặc trực tuyến. Điều này đảm bảo an toàn, đồng thời thúc đẩy dân trí về tài chính và công nghệ.
"Thị trường tài sản số là xu hướng không thể đảo ngược. Điều quan trọng không phải cho phép hay không, mà làm thế nào để quản lý, tận dụng an toàn, hiệu quả và mang lại giá trị cho nền kinh tế", ông Lực góp ý.
Ngoài ra, nhà đầu tư trong nước phải chuyển các tài sản mã hóa ở nước ngoài về giao dịch tại các tổ chức được Bộ Tài chính cấp phép trong vòng 6 tháng, theo Nghị quyết 05.
Theo đại diện Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước, khi các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa đầu tiên được cấp phép hoạt động, nhà đầu tư cá nhân đã sở hữu tài sản mã hóa ở nước ngoài có thể mở tài khoản giao dịch. Quá trình này sẽ tuân thủ đầy đủ các quy định về xác minh danh tính (KYC), xác thực khách hàng và sử dụng tài khoản ngân hàng chính chủ.
Các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa bắt buộc phải xây dựng quy trình xử lý khiếu nại và hợp đồng giao dịch minh bạch, trong đó quy định rõ quyền và nghĩa vụ của nhà đầu tư. Cơ quan quản lý yêu cầu các tổ chức này giải thích rõ ràng, đầy đủ cho khách hàng trước khi ký kết, đảm bảo nhà đầu tư hiểu rõ rủi ro và điều kiện giao dịch.
Về cơ chế quản lý, ông Hòa cho biết sẽ có ba cơ quan phối hợp quản lý thị trường tài sản mã hóa gồm Bộ Tài chính (quản lý hoạt động của các tổ chức cung cấp dịch vụ và giao dịch), Ngân hàng Nhà nước (quản lý dòng tiền, phương tiện thanh toán), và Bộ Công an (phụ trách phòng chống lừa đảo, tội phạm công nghệ cao).
Ngoài ra, các tổ chức cung cấp dịch vụ có nghĩa vụ công bố thông tin đầy đủ, chính xác và kịp thời theo quy định. Đây sẽ là một trong những nội dung trọng tâm được kiểm tra, giám sát đầu tiên khi thị trường đi vào vận hành, nhằm đảm bảo minh bạch và bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư.
