Ngày 24/3/2022, Công an TPHCM đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can và bắt tạm giam đối với bà Nguyễn Phương Hằng với tội danh "Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân" theo Điều 331 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 ("BLHS").
Từ những ồn ào của bà Phương Hằng trước đó với giới nghệ sỹ, nhà báo,.. nhiều người băn khoăn không biết tội danh " Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân" có gì khác với "Tội làm nhục Người khác" theo Điều 155 hoặc "Tội vu khống" theo Điều 156 của BLHS.
Điều 331. Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân
1. Người nào lợi dụng các quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do tín ngưỡng, tôn giáo, tự do hội họp, lập hội và các quyền tự do dân chủ khác xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.
Điều 155. Tội làm nhục người khác
1. Người nào xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người khác, thì bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
Điều 156. Tội vu khống
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm:
a) Bịa đặt hoặc loan truyền những điều biết rõ là sai sự thật nhằm xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác;
b) Bịa đặt người khác phạm tội và tố cáo họ trước cơ quan có thẩm quyền.
Trao đổi với chúng tôi, Luật sư Vũ Đức Diệm – Trưởng nhóm Tố tụng Công ty Luật TNHH ATIM cho biết sự khác nhau cơ bản của 3 tội danh này như sau:
"Sự khác nhau cơ bản giữa tội danh theo Điều 331 BLHS với các tội danh theo Điều 155, 156 BLHS ở mặt khách thể của tội phạm. Khách thể của tội phạm là quan hệ xã hội được pháp luật hình sự bảo vệ và bị tội phạm xâm hại.
Các tội danh theo Điều 155, 156 BLHS có mặt khách thể là việc xâm phạm đến sức khỏe, tính mạng, danh dự, nhân phẩm của các cá nhân cụ thể và nằm trong nhóm tội phạm về "Xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người"
Trong khi đó, mặt khách thể của tội danh theo Điều 331 BLHS là các hành vi chủ yếu xâm phạm đến tính ổn định, trật tự trong quản lý hành chính nhà nước và nằm trong nhóm tội phạm "Xâm phạm trật tự quản lý hành chính."
Luật sư Diệm cũng đánh giá việc khởi tố và bắt tạm giam bà Hằng với tội danh theo Điều 331 BLHS cho thấy việc cân nhắc, đánh giá thận trọng về mặt pháp lý của Cơ quan Công an TP.HCM nhằm bảo vệ thượng tôn pháp luật, trật tự chung xã hội, tránh việc bà Hằng tiếp tục hành vi vi phạm chứ chưa hẳn xuất phát từ những mâu thuẫn liên quan đến cá nhân cụ thể nào đó.
Tuy nhiên theo ông Diệm, trong quá trình điều tra, cơ quan điều tra có quyền khởi tố bổ sung tội danh khác nếu có đầy đủ cơ sở và dấu hiệu phạm tội của các tội danh này.
