Từ tháng 5 đến tháng 7 hằng năm, những đầm sen tại Hồ Tây (phường Tây Hồ, Hà Nội) lại rực rỡ sắc trắng, hồng của hoa cùng cảnh người dân tất bật thu hoạch để bán cho những gánh hàng hoa hoặc những hộ chuyên chế biến trà, làm nên đặc sản trà sen nức tiếng nhất Hà thành.
Tại đầm Trị, ngay từ 5h sáng, rất đông người trồng đã đi thuyền ra hái sen bách diệp, còn tiểu thương thì chờ mua trên bờ. Năm nay, do thời tiết thất thường kèm mưa nhiều nên loại hoa này nở muộn hơn, sản lượng cũng sụt giảm.
"Năm nay mất mùa, hoa nở muộn và không được to như mọi năm, sản lượng cũng chỉ bằng gần một nửa năm ngoái nên giá sen bán lẻ cao hơn, khoảng 15.000 đồng/bông, tăng 5.000 đồng so với năm trước", ông Thành - một người trồng sen Tây Hồ nói.
Sen được trồng tại đầm này chủ yếu là sen bách diệp, đây cũng là nguyên liệu chính tạo nên thương hiệu trà sen "đệ nhất Hà Thành". Mỗi bông sen là sự kết tinh của nước sạch, lòng đầm sâu và lớp bùn dày, những điều kiện đặc hữu mà không nơi nào ngoài Hồ Tây có được.
Khác với mọi năm, sen đầm Trị năm nay mất mùa nên việc thu hái trở nên khó khăn và mất nhiều thời gian hơn. Chỉ cần đủ mẻ lên bờ là đã có các nhà chuyên làm trà sen đợi sẵn để nhanh chóng chọn lựa, thu mua.
Là một trong những gia đình có nghề gia truyền làm trà sen, chị Lê Châu Giang cho biết, cứ vào mùa sen Hồ Tây là chị đều cất công đi chọn lựa những bông sen tươi, đẹp, thơm ngát ở đầm Trị ngay từ sáng sớm. "Không phải loài sen nào cũng đủ hương để làm nên một ấm trà ngon. Với những người sành trà, chỉ có sen ở đầm Trị Hồ Tây mới làm họ hài lòng", chị Giang nói.
Chị Giang tiết lộ: "Bí mật đầu tiên của trà sen nức tiếng Hà Nội nằm ở những bông sen. Sen bách diệp đầm Trị là giống sen nhiều cánh, hương thơm dịu và bền, không nồng nàn mà thấm sâu, thanh khiết".
Hoa sen bắt buộc phải được thu hoạch khi trời vừa mờ sáng vì đây là thời điểm tỏa hương nhiều nhất.
Sau khi hái hoa về, phải nhanh chóng nhặt gạo sen, đây chính là túi hương, tinh chất của hoa sen. Theo chị Giang, công đoạn này khó nhất vì nếu không nhanh chóng thì gạo sen sẽ mất hương, nhưng nếu không cẩn thận thì cũng dễ bị vỡ.
Trà được sử dụng làm trà sen cũng được tuyển chọn kỹ càng, đó là trà shan tuyết và trà Thái Nguyên - hai loại trà ngon nhất Việt Nam.
Ít ai biết rằng, để chế biến được 1 kg trà sen thượng hạng, người làm cần tới 1.000 - 1.200 bông sen. Quá trình ướp kéo dài nhiều ngày với nhiều lượt thay gạo sen. Mỗi lần là một chuỗi công đoạn tỉ mỉ: tách gạo, trộn trà, lên hương, sấy khô…Tất cả đều làm bằng tay, chỉ một thao tác cẩu thả cũng có thể khiến hương sen không trọn vẹn. "Cứ một lớp trà là một lớp gạo sen ủ từ 2 - 5 ngày, sau đó lại được lấy ra để sàng bỏ lớp gạo sen đi, rồi sao thủ công trên chảo. Phải lặp đi lặp lại quy trình này 5 - 7 lần mới cho ra được một kg trà thành phẩm. Khi ủ, để biết trà có "ăn" được hương sen không thì phải kiểm tra rất kỹ, nếu không đạt thì phải lọc lại gạo sen, đem trà đi sấy khô nhẹ rồi mới làm lại các công đoạn từ đầu", chị Giang chia sẻ.
Những năm gần đây, bên cạnh phương pháp ướp gạo sen truyền thống, người làm trà còn sáng tạo thêm một hình thức mới ướp nguyên bông sấy khô. Với cách làm này, trà được ướp hương, sau đó đặt trực tiếp vào lòng bông sen tươi, gói lại bằng cánh và lá sen, đem sấy khô.
Trà sen sấy nguyên bông đẹp mắt lại dễ bảo quản, tiện thưởng thức và đặc biệt là giá "mềm" hơn, đang dần trở thành lựa chọn của nhiều khách hàng.
Theo đó, mỗi bông trà sen có giá 40.000 - 80.000 đồng tùy loại.
Còn với loại được chế biến cầu kỳ từ trà shan tuyết cổ thụ thì có giá lên tới 1,2 - 1,7 triệu đồng/lạng (tương đương 12 - 17 triệu đồng/kg). Loại được chế biến từ trà Thái Nguyên cũng đắt đỏ không kém, giá từ 800.000 - 1.500.000 đồng/lạng (tương đương 8 - 15 triệu đồng/kg). Chị Giang tự tin cho biết, dù rất đắt nhưng các loại trà này vẫn được khách chuộng mua và chưa bao giờ ế ẩm vì quá nổi tiếng về độ thơm ngon, tinh tế.
