Xã hội

Lo lương vừa tăng đã bị nhảy bậc đóng thuế

Làm việc tại một cơ quan Nhà nước, chị Thu Hương (Cầu Giấy, Hà Nội) trước đây nhận lương cơ bản theo hệ số khoảng 6 triệu đồng một tháng, cộng thêm khoản khoán theo sản phẩm gần 4 triệu. Mức hơn 10 triệu đồng một tháng của chị đủ lo chi phí sinh hoạt, chưa chạm ngưỡng phải đóng thuế thu nhập cá nhân.

Tuy nhiên, từ tháng 7/2024 chính sách tiền lương mới áp dụng, lương cứng của chị tăng thêm hơn 30%, lên gần 8 triệu đồng một tháng. Khi cộng thêm 4 triệu tiền lương khoán, thu nhập mỗi tháng của chị là gần 12 triệu đồng, tăng 2 triệu so với trước. Với mức này, chị Hương phải đóng thuế thu nhập cá nhân ở bậc 1, thuế suất 5%.

"Tôi mừng vì lương tăng, nhưng thực tế lại lo vì chi phí sinh hoạt ngày càng đắt đỏ. Lương nhận về chưa được bao lâu thì tôi đã phải trừ ra một phần đóng thuế", chị chia sẻ.

Hiện biểu thuế lũy tiến từng phần với người làm công ăn lương như chị Hương gồm 7 bậc, thuế suất từ 5% đến 35%. Song theo PGS.TS. Trần Văn Tùng, Trưởng Khoa Tài chính - thương mại, Trường Đại học Công nghệ TP HCM (HUTECH), các bậc thuế quá gần nhau ở mức thu nhập thấp và trung bình, khiến người lao động nhanh chóng bị "nhảy" sang chịu thuế suất cao hơn khi "vừa được tăng lương một chút".

Để sửa bất cập này, tại dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) mới nhất, Bộ Tài chính đưa ra 2 phương án biểu thuế lũy tiến theo 5 bậc. Ở cả hai phương án, thuế suất tối thiểu 5% tương ứng thu nhập tính thuế trong tháng là 10 triệu đồng (sau khi giảm trừ gia cảnh, các chi phí tính thuế khác). Mức tối đa là 35%, với thu nhập tính thuế trên 80 triệu đồng (phương án 1) và 100 triệu đồng trở lên (phương án 2).

Hai phương án đề xuất điều chỉnh bậc thuế của Bộ Tài chính:

Bậc thuế Hiện hành Phương án 1 Phương án 2
  Thu nhập tính thuế (triệu đồng/tháng) Thuế suất (%) Thu nhập tính thuế (triệu đồng/tháng) Thuế suất (%) Thu nhập tính thuế (triệu đồng/tháng) Thuế suất (%)
1 đến 5 5 đến 10 5 đến 10 5
2 > 5-10 10 > 10-30 15 > 10-30 15
3 > 10-18 15 > 30-50 25 > 30-60 25
4 > 18-32 20 > 50-80 30 > 60-100 30
5 > 32-52 25 trên 80 35 trên 100 35
6 > 52-80 30        
7 trên 80 35    

Góp ý về dự thảo này, nhiều chuyên gia cho rằng việc đưa biểu thuế về còn 5 bậc giúp hệ thống quản lý đơn giản, công bằng hơn nhưng vẫn đảm bảo nguồn thu hợp lý cho ngân sách.

Song theo ông Lê Văn Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Kế toán thuế Keytas, khoảng cách bậc thuế trong hai phương án đều tăng nhanh, từ 5% lên 15%, ở các ngưỡng đầu tiên. Điều này sẽ tạo gánh nặng nghĩa vụ thuế cho những người có thu nhập trung bình trong xã hội. Do đó, ông cho rằng cơ quan soạn thảo nên cân nhắc giữ thuế suất 10% để việc điều chỉnh khoảng cách những bậc thuế đầu tiên ít hơn.

Tương tự, PGS.TS. Trần Văn Tùng cũng kiến nghị không bỏ bậc thuế 10% và áp dụng mức này cho khoản thu nhập 15-30 triệu đồng một tháng. Thu nhập 30-50 triệu đồng sẽ chịu thuế 15%, mức 50-80 triệu đồng là 20% và trên 80 triệu đồng chịu 25-30%.

Chính sách thuế cần điều chỉnh để không tạo thêm gánh nặng cho nhóm có thu nhập trung bình cũng được TS Âu Thị Nguyệt Liên, giảng viên Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, đề cập. Bà Nguyệt Liên phân tích người có thu nhập 30-32 triệu đồng một tháng hiện phải đóng thuế 25%. Nếu dự thảo giữ nguyên bậc thuế suất này cho nhóm thu nhập 30-50 triệu đồng, họ sẽ chịu thuế cao hơn 5% so với hiện nay.

Vì vậy, bà Liên đề nghị điều chỉnh ngưỡng chịu thuế 15% thành 10-40 triệu đồng một tháng và nhóm 40-60 triệu đồng giữ nguyên thuế suất 25%.

Người dân đi chợ, siêu thị mua nhu yếu phẩm, tháng 9/2024. (Ảnh: Hoàng Phương)

Ngoài các bước thuế thấp, giới phân tích cũng cho rằng Việt Nam không nên duy trì mức thuế suất tối đa lên tới 35%, khi thu nhập bình quân không cao, nền kinh tế cần tích lũy và đầu tư. Thay vào đó, thuế suất chỉ nên tối đa 20-25%, tương đồng với thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành.

Theo ông Trần Văn Tùng, các nước Đông Nam Á như Malaysia áp thuế suất cao nhất 30%, Philippines là 35%, Thái Lan 35%. Tuy nhiên, ngưỡng thu nhập chịu thuế suất tối đa của họ rất cao. Theo đó, ông đề xuất cơ quan soạn thảo giảm thuế suất tối đa xuống còn 30% (thay vì 35%) để tăng tính cạnh tranh trong thu hút nhân tài, chuyên gia nước ngoài và lao động chất lượng cao so với các nước trong khu vực.

Phân tích cụ thể hơn, bà Nguyễn Thùy Dương, Giám đốc, Trưởng bộ phận tư vấn thuế thu nhập cá nhân, KPMG Việt Nam, cho rằng phương án 1 vẫn giữ ngưỡng trên 80 triệu đồng một tháng chịu thuế suất tối đa 35%. Quy định này đã được áp dụng từ 2009 - thời điểm mức thu nhập này được coi là rất cao trong xã hội. Tuy nhiên, sau hơn một thập kỷ, thu nhập bình quân của người lao động đã tăng đáng kể và cấu trúc cũng thay đổi rõ rệt.

Phương án 2 cho thấy bước tiến rõ ràng khi kéo ngưỡng chịu thuế suất cao nhất 35% lên mức 100 triệu đồng một tháng. Tuy nhiên, bà Dương nhìn nhận bậc thuế 35% cao hơn nhiều quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Indonesia hay Philippines dao động từ 24% đến 30% cho cùng khoản thu nhập.

Vì vậy, bà đề xuất lựa chọn ngưỡng chịu thuế cao nhất theo phương án 2 (100 triệu đồng) nhưng điều chỉnh thuế suất cao nhất từ 35% xuống 30%. Việc này giúp chính sách hợp lý hơn về mặt kinh tế, tiệm cận thông lệ quốc tế và tạo lợi thế cạnh tranh.

Cách tính thuế thu nhập cá nhân theo các mức lũy tiến từng phần là chính sách phổ biến ở nhiều nước trên thế giới, giúp đảm bảo tính công bằng. Tức là, số thuế phải trả tăng theo sự gia tăng của thu nhập. Hiện một số nước châu Á có mức cao nhất lên tới 45% gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, hoặc 30% (Malaysia) và 35% (Philippines, Indonesia). Trong khi mức thấp nhất cũng rất đa dạng, có nơi duy trì 0-5% nhưng cũng có nước áp dụng mức tối thiểu 20-24%.

Bậc thuế cũng được các quốc gia thiết kế khác nhau, như các nước châu Á dao động 5-13 bậc. Singapore là quốc gia có số bậc thuế nhiều nhất, với 13 bậc. Các nước tại châu Âu, Bắc Mỹ và châu Úc phần lớn áp dụng 5-6 bậc thuế. Riêng Mỹ có 7 bậc thuế, còn Albania là nước có số bậc ít nhất (2 bậc).

TS. Lê Khánh Lâm, Chủ tịch Hội đồng thành viên kiêm Phó tổng giám đốc phụ trách Bộ phận Thuế và tư vấn của RSM Việt Nam, cho rằng Việt Nam cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế nhằm đảm bảo chính sách thuế công bằng, phù hợp thực tế và hội nhập quốc tế.

Tuy nhiên, ông lưu ý nguyên tắc thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân là cần đảm bảo người có thu nhập cao phải đóng thuế nhiều hơn, còn cùng mức thu nhập thì chịu thuế như nhau. Đồng thời, chính sách cũng phải khuyến khích lao động, đầu tư, tiết kiệm, bảo vệ nhóm yếu thế và thúc đẩy phát triển kinh tế.

Các tin khác