"Lên đời" hộ kinh doanh

Đường đi len lỏi của hàng lậu

Tháng cao điểm phòng chống hàng kém chất lượng, hàng giả nhái, hơn 5.000 cửa hàng, hộ kinh doanh trên tuyến phố, chợ truyền thống đồng loạt đóng cửa. Một trong những nguyên nhân do hộ kinh doanh không có hoá đơn chứng minh nguồn gốc xuất xứ, lo sợ bị xử phạt. Cơ quan chức năng phát hiện, bắt giữ hàng loạt vụ việc buôn bán hàng không có hoá đơn, mua bán trôi nổi, hàng nhập lậu.

Từ thực tế này, PV Tiền Phong đã lần đường đi của hàng lậu vào Việt Nam. Hàng lậu (quần áo, vải may mặc, mỹ phẩm, đồ gia dụng) được đầu mối vận chuyển xuyên biên giới, giao hàng tận nơi ở Hà Nội, len lỏi vào nhà xưởng sản xuất, hộ kinh doanh.

Trong vai người nhu cầu nhập hàng, chúng tôi liên lạc với hàng loạt đơn vị vận chuyển hàng hàng từ Trung Quốc về Việt Nam. Sau khi liên hệ qua điện thoại với Cty CP T.V.T (địa chỉ đăng ký tại Móng Cái, Quảng Ninh), nhân viên tư vấn giới thiệu tên L.M cho biết, giá vận chuyển “hàng xách tay”, tiểu ngạch từ Trung Quốc về Việt Nam mức 25.000 đồng/kg, vận chuyển sau khi hàng về tới Việt Nam. Khi hỏi mong muốn có hoá đơn đóng thuế, nhân viên này cho biết, phải hàng theo lô với số lượng lớn, thường đưa về kho hàng.

Anh L.M cũng hướng dẫn tới kho chuyển hàng tại xã Đông Anh (Hà Nội) tham quan. Đi sâu vào con đường nhỏ ven đê sông Đuống, gần gầm cầu Đông Trù, kho chứa hàng có mái tôn cao khoảng 8m, rộng cả nghìn mét vuông. Anh K - người trông coi cửa hàng đón chúng tôi, tiết lộ rằng, hàng chuyển từ Trung Quốc về Hà Nội trung bình khoảng 3-4 ngày.

Với hàng tiểu ngạch, khi về nội địa, nếu khách có nhu cầu giao sẽ được anh K chuyển đến tận nơi theo cước phí nội địa. Đơn vị vận chuyển có hệ thống xe tải chở hàng, gửi xe khách đảm bảo đến tay khách hàng.

Bên ngoài kho chứa, các container được cải tạo trở thành nơi chứa hàng do cá nhân mua livestream ở sàn thương mại điện tử Trung Quốc. Người xem livestream đặt hàng, về tới Hà Nội sẽ được anh K phân loại, giao.

Kho hàng của Cty CP T.V.T tại Hà Nội

Đây chỉ là một trong số hàng loạt đầu mối giới thiệu vận chuyển hàng hóa từ Trung Quốc về Việt Nam. Chúng tôi tiếp tục liên lạc với Cty TNHH V.Đ (Lạng Sơn) dịch vụ vận chuyển hàng từ Trung Quốc về Việt Nam. Tư vấn qua điện thoại, nhân viên tự giới thiệu đại diện Cty TNHH V.Đ cho biết, cước phí vận chuyển vải may mặc số lượng ít 21.000 đồng/kg, số lượng lớn giảm còn 5.000-7.000 đồng/kg.

“Giá vận chuyển này chưa gồm chi phí nộp thuế, thủ tục hải quan. Chỉ lô hàng lớn, bên anh mới khai thuế, hải quan, lô hàng nhỏ không có, đi đường tiểu ngạch. Bên anh có hệ thống kho hàng ở Trung Quốc (Chiết Giang, Quảng Châu, Bằng Tường) và kho lẻ tại xã Dương Nội (Hà Nội) ”, nhân viên V.Đ nói.

Vận chuyển về Hà Nội, hàng lậu từ các đầu mối toả ra chợ dân sinh, qua chợ đầu mối, len lỏi tới hộ kinh doanh trên cả nước. Trước đây, nhiều mặt hàng tiểu thương nhập từ các chợ đầu mối ở Hà Nội như Đồng Xuân, Ninh Hiệp hoặc đặt may gia công ở làng nghề sử dụng hoá đơn bán lẻ viết tay.

Tuy nhiên, khi cơ quan chức năng tuyên truyền sử dụng hoá đơn điện tử từ máy tính tiền, trùng thời điểm tháng cao điểm phòng chống hàng lậu, hàng giả, nhiều hộ kinh doanh bỗng dưng thành người bán hàng lậu.

Tiểu thương tấp nập đăng ký thuế

Vốn được mệnh danh thủ phủ vải vóc, quần áo hàng đầu miền bắc, từ đầu tháng 6 tới nay chợ Ninh Hiệp (xã Phù Đổng, Hà Nội) vắng vẻ lạ thường. Một số cửa hàng còn mở cửa cũng đìu hiu, nhân viên ngồi lướt điện thoại, khách mua thưa vắng.

Trái ngược với khung cảnh đìu hiu cửa hàng, tuyến phố và chợ, chúng tôi có mặt tại UBND xã Phù Đổng, dù trong giai đoạn nước rút bàn giao để kịp chuyển đổi mô hình hoạt động, phòng hỗ trợ thủ tục đăng ký kê khai, hướng dẫn thủ tục nộp thuế nhộn nhịp. Một cán bộ UBND xã Phù Đổng cho biết, túc trực liên tục hướng dẫn hộ kinh doanh đăng ký thủ tục thuế để người dân buôn bán chợ Ninh Hiệp thuận lợi làm thủ tục.

Chúng tôi theo chân chị Nguyễn T.D (xã Phù Đổng, Hà Nội) làm thủ tục kê khai thuế. Ngay cổng vào Đội thuế huyện Gia Lâm (nay là Thuế cơ sở 12 TP Hà Nội), nhân viên bảo vệ hỏi thông tin kê khai để phân luồng vào từng khu vực đội thuế quản lý địa bàn. Hộ kinh doanh quần áo, vải vóc được hướng dẫn vào phòng hỗ trợ cá nhân, hộ kinh doanh số 1.

Chị T.D được hướng dẫn làm tờ khai thuế, biên bản làm việc về việc hỗ trợ, tuyên truyền, khảo sát hạ tầng triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Cùng với hướng dẫn của cơ quan thuế, hộ kinh doanh được đơn vị cung cấp phần mềm hướng dẫn xuất hóa đơn điện tử.

Một trong những nỗi lo của hộ kinh doanh đóng cửa tại Ninh Hiệp là xử lý hàng tồn kho như thế nào. Cán bộ Cục Thuế cho biết, hộ kinh doanh có thể gặp cơ quan thuế trực tiếp quản lý để xin hóa đơn xuất từng lần cho số hàng hóa tồn trong kho.

Tuy nhiên, trao đổi với Tiền Phong, đại diện đơn vị quản lý thuế xã Phù Đổng cho biết, chưa nhận được hướng dẫn đối với việc xuất hóa đơn từng lần cho hàng hóa của hộ kinh doanh.

Theo ông Mai Sơn - Phó Cục trưởng Cục thuế, đã đến lúc truy xuất hoá đơn để chứng minh nguồn gốc hàng hoá. Khi “làm sạch” nguồn gốc, chi phí tuân thủ của hộ kinh doanh, doanh nghiệp gần như triệt tiêu. Các mặt hàng nhập lậu, không có nguồn gốc rõ ràng cần được loại trừ.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam kiến nghị, hộ kinh doanh nên rà soát toàn bộ hàng tồn kho, loại trừ hàng hóa nguồn gốc không hợp pháp (gồm: hàng giả, hàng lậu, hàng trộm cắp nếu có).

Đề xuất phân loại theo doanh thu

Bà Nguyễn Thị Thanh Hằng - Trưởng ban Chính sách, thuế quốc tế (Cục Thuế) cho biết, theo dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi, từ ngày 1/1/2026, thuế khoán sẽ bị xoá bỏ. Hộ và cá nhân kinh doanh sẽ chuyển sang hình thức tự kê khai, tự nộp thuế, đồng thời phải thực hiện chế độ kế toán, hóa đơn và tuân thủ hậu kiểm của cơ quan thuế.

Các hộ kinh doanh sẽ được phân loại theo doanh thu để áp dụng phương pháp quản lý phù hợp, với 4 nhóm tương ứng mức doanh thu.

Cụ thể, nhóm 1: dưới dưới 200 triệu đồng/năm. Nhóm 2: 200 triệu đồng đến dưới 1 tỷ đồng/năm. Nhóm 3: 1 - 3 tỷ đồng/năm (với lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp, xây dựng), 1 - 10 tỷ đồng/năm (với lĩnh vực thương mại, dịch vụ). Nhóm 4: trên 10 tỷ đồng/năm. Hộ kinh doanh tự khai doanh thu, cơ quan thuế hậu kiểm. Hộ kinh doanh vi phạm sẽ bị xử phạt và ấn định mức thuế phải nộp.

Nhiều hộ kinh doanh xếp hàng chờ làm thủ tục thuế tại Hà Nội

“Sau khi xóa thuế khoán, hộ kinh doanh nhóm 1, nhóm 2 khuyến khích sử dụng hóa đơn điện tử. Lộ trình áp dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế hoặc hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền cho hộ kinh doanh nhóm 2 từ 2027 - 2028.

Hộ kinh doanh nhóm 3 và nhóm 4 thuộc diện bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế hoặc hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền khi bán lẻ”, bà Hằng nói.

Báo cáo đánh giá tác động Luật Quản lý thuế sửa đổi, Bộ Tài chính cho biết, việc duy trì quy định thuế khoán sẽ khiến thất thu với hộ kinh doanh lớn. Năm 2024, có hơn 4.000 hộ kinh doanh doanh thu trên 10 tỷ đồng.

Tuy nhiên, hơn một nửa số hộ kinh doanh lớn này vẫn nộp thuế khoán rất thấp, khoảng 0,4% doanh thu, trong khi, hộ kê khai nộp thuế 25-30% doanh thu. Điều này gây ra sự bất công bằng, cạnh tranh không lành mạnh do mức thuế kê khai bằng 5 lần thuế khoán. Việc không theo dõi được dòng tiền thực tế của 286.000 hộ kinh doanh doanh thu 200 triệu đồng đến dưới 1 tỷ đồng tạo rủi ro về rửa tiền, gian lận thuế.