Kéo dài thời gian giảm thuế bảo vệ môi trường với xăng dầu?

Giảm tiếp thuế để kiềm lạm phát năm sau

Bộ Tài chính vừa hoàn thiện dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về mức thuế bảo vệ môi trường (BVMT) đối với xăng, dầu, mỡ nhờn trong năm 2026. Dự thảo đưa mức thuế BVMT đối với xăng, dầu, mỡ nhờn áp dụng từ ngày 1.1 - 31.12.2026 như mức thuế quy định tại Nghị quyết số 60/2024 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (trừ nhiên liệu bay) với xăng (trừ ethanol) là 2.000 đồng/lít; dầu diesel, dầu mazut, dầu nhờn 1.000 đồng/lít; mỡ nhờn 1.000 đồng/kg; dầu hỏa 600 đồng/lít. 

Riêng đối với nhiên liệu bay, trong bối cảnh thị trường hàng không VN về cơ bản đã phục hồi, để tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp trong ngành hàng không, đồng thời vẫn đảm bảo công bằng giữa các ngành vận tải khác như vận tải đường sắt, vận tải đường bộ, Bộ Tài chính đề nghị quy định mức thuế BVMT là 2.000 đồng/lít (tăng 1.000 đồng/lít so với mức đang áp dụng và giảm 1.000 đồng/lít so với mức thuế quy định tại Nghị quyết số 579/2018 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội).

Ảnh: Nhật Thịnh

Để đảm bảo tính liên tục, Bộ đề nghị nghị quyết có hiệu lực thi hành từ ngày 1.1.2026. Từ ngày 1.1.2027, mức thuế BVMT đối với các mặt hàng nói trên thực hiện theo Nghị quyết số 579/2018 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Nghĩa là thuế BVMT của một lít xăng (trừ ethanol) quay về mức 4.000 đồng; nhiên liệu bay 3.000 đồng/lít; dầu diesel, dầu mazut và dầu nhờn 2.000 đồng/lít; dầu hỏa 1.000 đồng/lít; mỡ nhờn 2.000 đồng/kg. Nhìn lại từ năm 2022 đến nay, chính sách giảm thuế BVMT đối với xăng, dầu, mỡ nhờn (giảm 50%) được thực hiện đã hỗ trợ hiệu quả cho nền kinh tế trong những thời điểm đất nước gặp khó khăn do ảnh hưởng của dịch bệnh hay tăng trưởng chậm.

Bày tỏ ủng hộ với việc kéo dài thời gian giảm thuế BVMT đối với xăng dầu, chuyên gia kinh tế, PGS-TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường và giá cả, phân tích: Việc kéo dài chính sách sẽ "được nhiều hơn là mất" do xăng dầu là mặt hàng thiết yếu trong đời sống người dân và là đầu vào của nhiều ngành sản xuất. Sự biến động của giá xăng dầu có tác động đến rất nhiều đối tượng trong nền kinh tế. Hiện tại, xung đột địa chính trị trên thế giới vẫn khó lường. Trong khi đó, hoạt động sản xuất kinh doanh, xuất khẩu của doanh nghiệp còn nhiều khó khăn, hàng hóa sản xuất ra, xuất đi còn bị trở ngại vì nhiều vấn đề liên quan chính sách thuế quan. Trong nước, các chương trình kích cầu vẫn được triển khai đều đặn song tiêu dùng có hạn. Thế nên, việc kéo dài thời gian giảm thuế BVMT với xăng dầu sẽ góp phần quan trọng giữ ổn định chi phí đầu vào của doanh nghiệp. Qua đó, giúp ổn định giá cả hàng hóa bán ra trên thị trường; đồng thời giữ đà cạnh tranh cho doanh nghiệp xuất khẩu.

"Chi phí xăng dầu là một khoản quan trọng để tính toán, xác định chỉ số giá tiêu dùng (CPI). Do đó, việc điều chỉnh mức thuế BVMT đối với mặt hàng này sẽ tác động trực tiếp đến giá bán lẻ xăng dầu trong nước nên cũng tác động đến chỉ số CPI, và do đó được xem là một công cụ để thực hiện kiểm soát lạm phát. Bộ Tài chính cũng đưa ra dự báo nếu để thuế BVMT tăng trở lại bằng mức trần trong biểu khung thuế ban hành kèm theo luật Thuế BVMT, sẽ tác động làm tăng chỉ số giá tiêu dùng bình quân năm 2026 thêm khoảng 0,1 - 0,3 điểm phần trăm", PGS-TS Ngô Trí Long khuyến cáo.

Rà soát, tính toán giảm nhiều hơn

Theo PGS-TS Nguyễn Thường Lạng (ĐH Kinh tế quốc dân), về nguyên tắc, muốn có nguồn thu thì phải nuôi dưỡng nguồn thu. Việc tiếp tục giảm 50% thuế BVMT là rất cần thiết trong bối cảnh kinh tế toàn cầu bất định, trong nước khó khăn, cần ổn định vĩ mô, kiềm chế lạm phát, đẩy mạnh tăng trưởng đạt 2 con số từ năm sau... Ông cho rằng thuế BVMT là loại thuế gián thu, thu vào sản phẩm, hàng hóa khi sử dụng gây tác động xấu đến môi trường, nên chi phí thuế BVMT được chuyển trực tiếp vào giá bán sản phẩm, hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế và người tiêu dùng là người cuối cùng chịu thuế BVMT. Do đó, việc giảm loại thuế này sẽ góp phần giảm giá bán lẻ xăng dầu trong nước, góp phần giảm trực tiếp chi phí của người dân trong việc tiêu thụ xăng dầu và giảm các chi phí gián tiếp đến tiêu dùng các sản phẩm, hàng hóa khác.

Mục tiêu trong điều hành giá cả là bảo đảm kiềm chế được lạm phát, ổn định vĩ mô. Tuy nhiên, cơ quan quản lý cần tính toán cho năm sau, khi chính sách về thuế được cải tiến theo hướng hiện đại, minh bạch hơn. Ví dụ, dự báo nguồn thu thuế theo doanh thu từ các hộ kinh doanh có nguồn doanh thu lớn sẽ tăng thay vì thu khoán trước đây. Từ đó, cơ quan quản lý có thể cân đối các nguồn, tính toán giảm nhiều hơn mức 50% để chi phí nhiên liệu không là gánh nặng cho doanh nghiệp. Chưa kể về nguyên tắc, người gây ô nhiễm môi trường và người sử dụng sản phẩm gây ô nhiễm môi trường đều phải trả loại thuế này. Trong khi đó, chính sách áp thuế BVMT của chúng ta đối với đối tượng chịu thuế này chưa đầy đủ và công bằng.

"Một số báo cáo, khảo sát cũng cho thấy nhiều sản phẩm, hàng hóa mà việc sử dụng có khả năng gây ô nhiễm môi trường, nhưng lại chưa được đưa vào diện điều chỉnh của luật Thuế BVMT, như khí thải công nghiệp, thuốc lá, chất thải phóng xạ, các hóa chất bảo vệ thực vật hay pin bỏ trong thiết bị điện tử… Một vài số liệu cũng chỉ ra sản xuất công nghiệp gây tác hại đến môi trường cao hơn các phương tiện giao thông trong khi thuế BVMT đối với dầu cao hơn xăng… Thế nên, để việc thu này công bằng hơn, cần có sự đánh giá lại đối tượng chịu thuế BVMT và mức phải đóng thế nào", PGS-TS Nguyễn Thường Lạng nêu quan điểm.

PGS-TS Ngô Trí Long cũng đồng ý nên rà soát, xem xét lại các nhóm hàng áp thuế BVMT. Với những ngành phát thải nhiều, cần bổ sung vào danh mục đánh thuế, qua đó giảm mức thu cho khu vực tiêu dùng. Ngoài ra, quy định việc thu thuế BVMT phải chi cho công tác BVMT, song dường như việc này chưa từng được công khai minh bạch. Thuế BVMT với xăng dầu là một nguồn thu không nhỏ, nên phải chi đúng mục đích, có hiệu quả tránh thất thoát, lãng phí. Cơ quan quản lý cũng nên minh bạch hiệu quả sử dụng trong việc thu chi này.