Cá mập trắng đang dần đánh mất quyền lực và sự thống trị dưới đại dương (Ảnh: Getty).
Tuy nhiên, những quan sát mới đây đã làm lung lay vị thế này khi các nhà khoa học ghi nhận một loài khác có thể khiến cá mập trắng phải bỏ chạy, đó là cá voi sát thủ (tên khoa học: Orcinus orca).
Sát thủ săn mồi hoàn hảo dưới đại dương
Mới đây, các nhà nghiên cứu đã ghi lại cảnh một đàn cá voi sát thủ hoàn toàn không liên quan ở ngoài khơi Mexico tấn công có chủ đích vào cá mập trắng (tên khoa học: Carcharodon carcharias), qua đó phô bày một chiến lược săn mồi cực kỳ tinh vi.
Theo các báo cáo từ nhóm nghiên cứu do nhà sinh vật học biển Erick Higuera Rivas dẫn đầu, những con cá voi sát thủ này được gọi là đàn Moctezuma. Chúng thể hiện khả năng phối hợp đáng kinh ngạc.
Thay vì lao vào cắn xé như những kẻ săn mồi hung bạo, chúng tận dụng hiện tượng “bất động trương lực”, trạng thái mà cá mập trở nên mềm nhũn và bất động khi bị lật ngửa.
Camera ghi lại cảnh cá voi sát thủ ở Vịnh California đang săn cá mập trắng (Ảnh: Science Alert).
Nhóm gồm 5 cá thể trưởng thành đã hợp sức lật úp con mồi, khiến cá mập hoàn toàn bất lực, sau đó rút gan ra một cách chính xác. Đây cũng là cơ quan chứa nhiều chất béo và năng lượng nhất cơ thể cá mập, được những kẻ săn mồi hướng đến.
Theo Higuera, đây là biểu hiện rõ ràng của trí tuệ bậc cao, khả năng học hỏi xã hội và tư duy chiến lược phức tạp ở cá voi sát thủ, khi kỹ năng săn mồi được truyền lại qua nhiều thế hệ.
Các ghi nhận cho thấy ít nhất 2 vụ săn mồi như vậy đã xảy ra vào tháng 8/2020 và tháng 8/2022, gợi ý khả năng đây là hành vi có tính chu kỳ theo mùa, có thể trùng với thời điểm cá mập con xuất hiện nhiều.
Thói quen mới xuất hiện, hay kẻ thù truyền kiếp hàng thế kỷ?
Được biết, sau khi hạ gục con mồi, cá voi sát thủ thường chia sẻ phần gan cho cả đàn, bao gồm cả cá voi con. Đây là hành vi thể hiện cấu trúc xã hội gắn kết của loài này.
Sở dĩ gan cá mập là mục tiêu hấp dẫn vì nó có kích thước lớn và chứa lượng dầu squalene dồi dào, giúp cá mập duy trì năng lượng trong các chuyến di cư dài.
Với cá voi sát thủ, đây là nguồn dinh dưỡng lý tưởng và cũng là phần thưởng xứng đáng cho một chiến lược săn mồi hoàn hảo.
Cá voi sát thủ đang trở thành mối đe dọa cho cá mập trắng (Ảnh: Getty).
Nhà sinh thái học biển Salvador Jorgensen thuộc Đại học Bang California cho biết thêm: “Khi cá voi sát thủ xuất hiện, cá mập trắng trưởng thành di tản ngay lập tức khỏi khu vực và có thể không quay lại trong nhiều tháng.
Nhưng những cá thể non thì dường như không nhận biết được mối đe dọa này”. Câu hỏi đặt ra là liệu phản ứng sợ hãi của cá mập trắng là bản năng bẩm sinh hay hành vi học được qua trải nghiệm thực tế.
Từ những năm 1990, đã có nhiều ghi nhận rải rác về việc cá voi sát thủ tấn công cá sụn, song đàn Moctezuma là trường hợp duy nhất được biết đến có xu hướng chuyên săn cá mập trắng.
Bởi lẽ đó, chưa thể khẳng định hành vi "săn cá mập" là thói quen lâu đời của cá voi sát thủ, hay chỉ mới được ghi nhận gần đây.
Theo nhà sinh vật học Francesca Pancaldi thuộc Trung tâm Khoa học Biển Liên ngành Mexico, việc hiểu rõ hành vi săn mồi này không chỉ giúp giải mã thêm về sinh học của cá voi sát thủ, mà còn góp phần xác định khu vực sinh sống trọng yếu để thiết lập các khu bảo tồn và quản lý môi trường biển hiệu quả hơn.
Những phát hiện mới cho thấy ranh giới giữa “kẻ săn mồi đỉnh cao” trong đại dương không còn bất biến. Ngay cả loài từng khiến cả đại dương khiếp sợ như cá mập trắng cũng có lúc trở thành con mồi trong trò chơi sinh tồn của tự nhiên, nơi mà trí tuệ và khả năng thích nghi mới chính là vũ khí đáng sợ nhất.
