Hơn 3 thập kỷ "đại bàng" Thái Lan "làm tổ" trên đất Việt

Những bước chân đầu tiên và chiến lược thâm nhập khôn khéo

Vào những năm 1990, khi Việt Nam mới chập chững đi vào nền kinh tế thị trường, một số công ty Thái đã âm thầm hiện diện.

Ngay từ năm 1992, Siam Cement Group (SCG) – tập đoàn công nghiệp đa ngành lớn nhất Thái Lan – đã đặt nền móng đầu tư vào Việt Nam bằng việc xây dựng các nhà máy xi măng, vật liệu xây dựng. Trong bối cảnh doanh nghiệp Việt Nam đang cần khôi phục và phát triển hạ tầng sau thời kỳ bao cấp, sự xuất hiện của SCG giúp bổ sung đáng kể về công nghệ, vật tư và năng lực thi công.

Cũng trong giai đoạn đầu thập niên 1990, CP Group – tập đoàn thực phẩm và chăn nuôi lớn nhất Thái Lan – vào Việt Nam theo lời mời từ Chính phủ, mở đầu bằng các dự án sản xuất thức ăn chăn nuôi và chăn nuôi công nghiệp tại khu vực miền Nam. Mô hình đầu tư theo kiểu hợp tác với trang trại địa phương giúp CP nhanh chóng mở rộng mạng lưới và xây dựng chuỗi giá trị nông nghiệp quy mô.

Amata Group gia nhập thị trường Việt Nam năm 1994, với dự án đầu tiên là Khu công nghiệp Amata Biên Hòa (Đồng Nai). Đây cũng là dự án mở đường cho dòng vốn FDI từ Thái Lan vào phát triển hạ tầng công nghiệp, là cơ sở phát triển các dự án kế tiếp tại Quảng Ninh và Đồng Nai.

Giai đoạn này, vốn đầu tư từ Thái Lan vào Việt Nam còn khiêm tốn, chủ yếu là các liên doanh và nhà máy quy mô vừa, nhưng đã đặt nền tảng cho các bước tiến dài sau này.

Tuy nhiên, giai đoạn 2000–2010 mới là thời điểm bứt tốc. Đặc biệt khi Việt Nam gia nhập WTO vào năm 2007, chính sách mở cửa và các cam kết quốc tế của Việt Nam đã tạo ra môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp nước ngoài, trong đó có các tập đoàn Thái Lan. Cùng với sự ổn định chính trị và phát triển hạ tầng, Việt Nam trở thành một điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư, đặc biệt là trong các lĩnh vực bán lẻ, thực phẩm, bất động sản, nhựa, và xi măng.

Thay vì đầu tư từ đầu, các doanh nghiệp Thái chọn con đường M&A – mua lại và cải tổ, một chiến lược vừa ít rủi ro vừa chiếm lĩnh nhanh. Chiến lược ấy đã tạo nên những thương vụ mà sau này được xem là điểm nhấn trong dòng chảy FDI ở Việt Nam.

Những thương vụ đình đám và những cái tên để lại dấu ấn

1. Central Group – Người tái định hình ngành bán lẻ Việt

Năm 2014, Central Group (Thái Lan) bắt đầu dấn sâu vào thị trường bán lẻ Việt khi mua lại hệ thống siêu thị Robins, rồi đến Zalora, và đỉnh điểm là năm 2016 – thương vụ thâu tóm Big C Việt Nam từ tay tập đoàn Casino (Pháp), trị giá 1,14 tỷ USD.

Không dừng lại, Central còn mua lại phần lớn cổ phần Nguyễn Kim, tạo thế chân vạc vững chắc trong ngành bán lẻ điện máy. Chỉ trong vài năm, họ biến mình thành một thế lực lớn tại các trung tâm thương mại ở Việt Nam.

2. SCG – Đại gia vật liệu xây dựng không còn "ngoại quốc"

Tập đoàn Siam Cement Group (SCG) là một điển hình cho sự kiên trì. Có mặt từ năm 1992, SCG không ngừng mở rộng qua các thương vụ như mua lại Prime Group – công ty gạch ốp lát lớn nhất Việt Nam – với giá trị 240 triệu USD, rồi đến Nhựa Bình Minh, Nhựa Long Thành, Xi măng Bửu Long.

Năm 2024, doanh thu từ bán hàng của SCG tại Việt Nam đạt mức kỷ lục 35.140 tỷ đồng (tương đương 1,4 tỷ USD), tăng 15% so với năm 2023. SCG không chỉ là nhà cung cấp vật liệu xây dựng, họ đang "Thái hóa" chuỗi cung ứng ngành xây dựng Việt bằng công nghệ và vốn.

3. ThaiBev – Bia Sài Gòn: Cái bắt tay 5 tỷ USD làm chấn động thị trường

Cuối năm 2017, thương vụ ThaiBev thâu tóm Sabeco – thương hiệu bia gắn với người Việt suốt hàng thập kỷ – đã khiến giới tài chính xôn xao. Với mức giá 4,8 tỷ USD, đây là thương vụ M&A lớn nhất Đông Nam Á thời điểm đó.

Dù vấp phải nhiều hoài nghi về việc vận hành thương hiệu Việt bằng "não bộ" Thái, ThaiBev đến nay vẫn giữ lại phần lớn diện mạo và hệ thống Sabeco, đồng thời giúp doanh nghiệp này cải thiện mạnh mẽ hiệu quả tài chính. Năm 2024, Sabeco đạt lợi nhuận sau thuế hơn 4.490 tỷ đồng, gấp đôi so với thời điểm trước thâu tóm.

4. CP Group – "ông trùm" thức ăn chăn nuôi và thực phẩm chế biến

Có mặt từ rất sớm, CP Group (Charoen Pokphand) hiện là tập đoàn nước ngoài có hoạt động nông nghiệp lớn nhất Việt Nam. Với chuỗi khép kín từ giống – thức ăn – chăn nuôi – giết mổ – chế biến – phân phối, CP đã phủ sóng thị trường thực phẩm, đặc biệt là thịt gà, trứng và xúc xích.

9 tháng đầu năm 2024, CP Foods ghi nhận doanh thu từ thị trường Việt Nam đạt khoảng 70.080 tỷ đồng, theo báo cáo tài chính công ty công bố, và đang mở rộng mạnh mẽ sang thực phẩm chế biến và chuỗi nhà hàng.

Âm thầm 'làm tổ' cho đến 'bắt rễ'

Theo số liệu của Cục Đầu tư nước ngoài, lũy kế từ năm 1988 đến cuối quý I năm nay, Thái Lan là nhà đầu tư lớn thứ 13 vào Việt Nam, với tổng vốn đầu tư hơn 14,7 tỷ USD. Trong đó, 74% nguồn vốn tập trung vào lĩnh vực công nghiệp chế biến – chế tạo.

"Không phải Mỹ, không phải Hàn, mà chính Thái Lan mới là nhà đầu tư FDI bền bỉ nhất tại Việt Nam trong 30 năm qua" - TS. Trần Toàn Thắng, Trưởng ban Dự báo Kinh tế ngành và Doanh nghiệp, CIEM nhận định trong báo cáo công bố tháng 6/2023.

Điểm đáng chú ý ở các doanh nghiệp Thái là chiến lược gắn bó dài hạn, đầu tư bài bản nhưng không quá ồn ào truyền thông. Họ không ưa marketing rầm rộ, mà dùng sự ổn định và tính toán để xây dựng thị phần.

Nhiều thương hiệu Việt, sau khi về tay người Thái, được giữ nguyên thương hiệu – như Bia Sài Gòn, Nhựa Bình Minh, Big C (chỉ đổi tên sau vài năm)… Đây không chỉ là chiêu thức giữ lòng tin khách hàng, mà còn thể hiện sự thấu hiểu văn hóa bản địa của nhà đầu tư Thái.

"Họ đầu tư như một người dân địa phương chứ không phải khách lạ. Đó là lý do họ ở lại lâu"— TS. Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), chia sẻ tại Tọa đàm FDI Việt Nam – Thách thức và Triển vọng do VEPR và VCCI tổ chức, tháng 9/2022.

Hơn ba thập kỷ qua, doanh nghiệp Thái không chỉ "làm tổ", họ đã bắt rễ sâu vào hệ sinh thái kinh tế Việt Nam. Không chỉ là nhà cung cấp hay đối tác, họ đang trở thành người chơi hệ thống, có vai trò quyết định trong nhiều ngành hàng tiêu dùng thiết yếu.

"Doanh nghiệp Thái có thế mạnh là quyết đoán, thực dụng, nhưng lại rất biết lắng nghe và 'ẩn mình'. Họ để thương hiệu Việt phát triển bằng chính năng lực Việt, nhưng đằng sau là bộ máy vận hành chuẩn Thái"— Chuyên gia Nguyễn Hòa Bình, thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng, nhận định trong bài viết đăng trên VietnamFinance, tháng 8/2023.

Nhờ chiến lược đầu tư bài bản và lâu dài, các "đại gia" Thái Lan cũng bắt đầu bước vào các lĩnh vực tương lai như năng lượng tái tạo, logistics, bất động sản công nghiệp, tài chính – những "mặt trận mới" hứa hẹn sẽ định hình lại dòng vốn FDI thời kỳ chuyển đổi xanh và kinh tế tuần hoàn.

Điển hình như WHA Group với dự án Khu công nghiệp WHA tại Nghệ An. Gulf Energy Development và cái bắt tay với Tập đoàn Thành Thành Công (TTC) để phát triển hai nhà máy điện mặt trời TTC No.01 và TTC No.02 tại Tây Ninh. 

B.Grimm Power mua lại 80% cổ phần của dự án điện mặt trời 257 MW tại Phú Yên từ Tập đoàn Trường Thành Việt Nam và ký hợp đồng mua bán điện 20 năm với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho dự án điện mặt trời 420 MW tại Tây Ninh.

Trong lĩnh vực ngân hàng và tài chính, Siam Commercial Bank (SCB) dự kiến hoàn tất việc mua lại Home Credit với giá trị khoảng 900 triệu USD trong nửa đầu năm 2025. Kasikornbank (KBank) dự kiến đầu tư hơn 1 tỷ USD vào Việt Nam từ nay đến năm 2027.

Một khảo sát của HSBC năm ngoái cho thấy 66% doanh nghiệp Thái Lan được hỏi muốn đầu tư vào Việt Nam để mở rộng kinh doanh. Doanh nghiệp người Thái cũng nằm trong top 3 các doanh nghiệp tự tin về khả năng phát triển kinh doanh tại Việt Nam, ở mức 93%, đứng sau doanh nghiệp nội địa (98%) và Singapore (94%).

"Trong làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng, nhà đầu tư Thái không rầm rộ như Trung Quốc hay Mỹ, nhưng họ chọn đúng chỗ, đúng thời điểm. Đó là sự lặng lẽ mang tính chiến lược." — PGS. TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, phát biểu tại Hội thảo Kinh tế Việt Nam – Triển vọng đầu tư nước ngoài 2023, tổ chức tại TP.HCM, tháng 5/2023.