Anh Phạm Đức Hiểu (46 tuổi, quê Nghệ An) phản ánh, anh từng có 9 năm làm công nhân cho Xí nghiệp Cầu 18 (Tổng Công ty Xây dựng công trình giao thông 1 - Cienco1). Hết năm 2019, công ty gặp khó khăn nên anh cùng nhiều người khác trong đơn vị nghỉ việc. Sau khi nghỉ việc, anh Hiểu cùng nhiều người khác mới biết bị công ty nợ BHXH nhiều năm.
Người lao động tại các đơn vị thành viên của Cienco1 tập trung đòi đơn vị trả nợ BHXH
Do bị công ty nợ BHXH kéo dài tới nay chưa giải quyết được, nên anh Hiểu và nhiều NLĐ của Xí nghiệp Cầu 18 nhiều năm qua không được hưởng các chế độ đáng ra được hưởng (như trợ cấp thất nghiệp, thai sản, lương hưu). Thậm chí, nhiều người muốn bỏ tiền túi nộp phần BHXH công ty còn nợ, hoặc chốt sổ tới thời điểm công ty đã đóng (bỏ phần đóng 2 năm còn nợ) cũng không xong.
Theo cập nhật của BHXH Việt Nam, hết năm 2022, cả nước có hơn 30.000 doanh nghiệp nợ BHXH, BHYT, BHTN thuộc diện đã giải thể, phá sản, chủ bỏ trốn nên khó thu hồi với tổng số tiền còn nợ hơn 4.000 tỷ đồng (cả gốc và lãi), của trên 213.300 NLĐ. Tình trạng này khiến nhiều NLĐ không được giải quyết hưởng các chế độ như hưu trí, tử tuất, thai sản, hưởng BHXH một lần... Trong các đơn vị nợ BHXH kéo dài, có cả các doanh nghiệp thành viên của Vinashin, Vinalines được cấp thẩm quyền cho phép khoanh nợ từ năm 2012-2017. Tới hết tháng 8/2021, các đơn vị của Vinashin, Vinalines vẫn chưa trả được tổng số nợ BHXH hơn 368 tỷ đồng (nợ gốc hơn 164 tỷ đồng, nợ lãi chậm nộp hơn 205 tỷ đồng).
Ông Lê Đình Quảng, Phó trưởng Ban Chính sách pháp luật (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) cho biết, công đoàn đã đề xuất một số giải pháp để đảm bảo quyền lợi cho NLĐ bị nợ BHXH, BHYT, BHTN khó thu hồi. Trong đó, cơ quan đại diện NLĐ đề xuất sử dụng ngân sách nhà nước, hoặc lấy từ khoản tiền phạt đơn vị chậm đóng BHXH để đóng phần doanh nghiệp còn nợ và chốt sổ cho NLĐ. Tuy nhiên, những đề xuất này đều không có quy định trong các luật liên quan, nên Quốc hội chưa đồng ý.
Đề xuất giải quyết chế độ theo số thực đóng
Ông Lê Hùng Sơn, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam, cho biết, BHXH Việt Nam đề nghị Bộ LĐ-TB&XH cho phép giải quyết chế độ lương hưu với người lao động có thời gian thực đóng BHXH từ 20 năm trở lên (không gồm thời gian đang nợ); trường hợp người lao động có phần đã đóng BHXH từ đủ 10 năm trở lên (không gồm phần còn nợ), cho phép đóng BHXH tự nguyện một lần cho số năm còn thiếu để hưởng lương hưu. Khi có phương án giải quyết số tiền còn nợ BHXH, sẽ tính bù thời gian tham gia BHXH cho người lao động và điều chỉnh mức lương hưu.
