Theo một nghiên cứu năm 2017 trên tạp chí y khoa Internal and Emergency Medicine (Ý), tỷ lệ người bị thuyên tắc phổi trong vòng 30 ngày sau chuyến bay là 36,8/1 triệu hành khách. Tình trạng này tuy không thường gặp, song vẫn có khả năng xảy ra ở bất cứ ai, bất cứ đâu.
Hội chứng “hạng ghế phổ thông” thật sự là gì?
Bác sĩ chuyên khoa 2 Dương Duy Trang, chuyên gia Tim mạch - Tim mạch can thiệp, Phó giám đốc Y khoa - Bệnh viện Gia An 115, cho biết hội chứng “hạng ghế phổ thông” (Economy Class Syndrome) thường dùng để chỉ tình trạng huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT). Điều này xảy ra khi cục máu đông được hình thành ở tĩnh mạch sâu, thường là ở chân, do người bệnh bất động trong thời gian dài, như ngồi lâu trong không gian chật hẹp trên chuyến bay đường dài.
Đây là một tình trạng y khoa được các chuyên gia tim mạch và y học hàng không quan tâm, vì có thể dẫn đến biến chứng thuyên tắc phổi với nguy cơ tử vong cao nếu không được xử trí kịp thời.
Cần gọi hỗ trợ ngay nếu có biểu hiện khó thở, đau ngực, ho khan bất thường trên chuyến bay
ẢNH MINH HỌA: AI
“Ở chuyến bay đường dài, chúng ta thường ngồi lâu một tư thế, đầu gối gập, ít cử động, làm máu ứ trệ - đặc biệt là hệ tĩnh mạch sâu vùng khoeo hoặc bắp chân - dễ dẫn đến hình thành cục máu đông. Khi dòng máu chảy chậm kết hợp với các yếu tố như tổn thương nội mạc tĩnh mạch và tình trạng tăng đông máu, nguy cơ hình thành huyết khối càng tăng. Thêm vào đó, không khí khô, áp suất cabin thấp và tình trạng mất nước nhẹ khi bay đường dài khiến máu đặc hơn, cũng làm tăng nguy cơ”, bác sĩ Duy Trang cho biết.
Theo đó, cục máu đông có thể gây sưng, đau nhẹ, cảm giác nặng chân hoặc hoàn toàn không có triệu chứng, khiến khó phát hiện sớm. Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, chúng có thể bong ra, theo dòng máu di chuyển lên phổi, gây tắc động mạch phổi (thuyên tắc phổi). Đây là một tình trạng cấp cứu nội khoa nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng người bệnh.
Chú ý theo dõi kỹ các biểu hiện nhỏ
Theo bác sĩ Duy Trang, một số nhóm có nguy cơ cao hơn bị tình trạng huyết khối tĩnh mạch sâu là:
Người trên 60 tuổi: Chức năng thành tĩnh mạch suy giảm, máu dễ ứ trệ ở chi dưới, làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối.
Người béo phì hoặc ít vận động: Máu lưu thông kém ở chi dưới.
Phụ nữ mang thai hoặc đang dùng thuốc nội tiết tố (như thuốc tránh thai, liệu pháp hormone thay thế): Có nguy cơ tăng đông máu sinh lý.
Người có tiền sử huyết khối, bệnh tim mạch, ung thư, hoặc rối loạn đông máu.
Người vừa phẫu thuật hoặc chấn thương, phải bất động lâu.
Hành khách đi chuyến bay dài (thường trên 4-6 giờ), nhất là nếu ngồi ở ghế sát cửa sổ, do khó di chuyển.
Nên uống đủ nước khi ngồi máy bay để hạn chế tình trạng máu đặc làm tăng nguy cơ hình thành máu đông
ẢNH: AI
Đáng chú ý, các biểu hiện có thể diễn tiến âm thầm, đặc biệt nếu khối huyết khối nhỏ. Vì vậy, cần cảnh giác khi có các dấu hiệu sau:
- Đau, căng tức hoặc cảm giác nặng ở một bên chân, thường là vùng bắp chân.
- Sưng, đỏ hoặc nóng da ở chân bị ảnh hưởng, khác biệt so với chân còn lại.
- Chuột rút kéo dài, không giảm khi nghỉ.
- Nếu cục máu đông di chuyển lên phổi gây thuyên tắc phổi, người bệnh có thể đột ngột thấy:
- Khó thở, hụt hơi, ngột ngạt.
- Đau ngực, đau nặng hơn khi hít sâu.
- Ho khan hoặc ho ra máu, tim đập nhanh bất thường, cảm giác bồn chồn, lo lắng không rõ nguyên nhân.
- Trường hợp nặng có thể tụt huyết áp, ngất xỉu hoặc tử vong.
Chủ động phòng ngừa
Để phòng ngừa tình trạng huyết khối tĩnh mạch sâu, đặc biệt khi đi máy bay hoặc bất động lâu, người dân cần ghi nhớ 5 điều sau:
- Không chủ quan, đặc biệt nếu có triệu chứng khó thở, sưng chân sau chuyến đi.
- Cử động chân mỗi 1-2 giờ, xoay cổ chân, co duỗi gối.
- Nếu điều kiện cho phép, hãy đứng dậy đi lại vài phút trong khoang máy bay mỗi 2-3 giờ để cải thiện tuần hoàn.
- Uống đủ nước để tránh mất nước và máu đặc; hạn chế rượu, cà phê vì chúng có thể gây lợi tiểu và làm cơ thể mất nước nhanh hơn.
- Không mặc đồ bó sát ở bụng hoặc chân; tránh bắt chéo chân.
“Phòng ngừa luôn là biện pháp đơn giản, an toàn, tiết kiệm và hiệu quả nhất, đặc biệt với những biến chứng có thể tử vong như thuyên tắc phổi. Với những người từng bị huyết khối tĩnh mạch sâu hoặc có bệnh nền tim mạch, việc chủ động kiểm soát nguy cơ trước mỗi chuyến đi dài là đặc biệt quan trọng”, bác sĩ Duy Trang nhấn mạnh.
Nguy cơ không chỉ đến từ việc ngồi máy bay đường dài!
Theo bác sĩ chuyên khoa 2 Dương Duy Trang, dù được nhiều người biết đến với tên “hội chứng hạng ghế phổ thông”, nhưng tình trạng huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT) không chỉ xảy ra trên máy bay mà còn trong các tình huống bất động kéo dài như:
- Ngồi xe hơi, tàu hỏa đường dài, khó thay đổi tư thế.
- Làm việc văn phòng liên tục nhiều giờ, ít đứng dậy hoặc không vận động chân, đặc biệt trong không gian hẹp hoặc có tư thế ngồi gò bó.
- Nằm viện lâu ngày, sau phẫu thuật, chấn thương hoặc bó bột chi dưới.
- Tai biến mạch máu não (đột quỵ) hoặc các tình trạng hạn chế vận động.
Về bản chất, bất kỳ tình trạng nào làm giảm vận động cơ bắp ở chi dưới - từ đó gây ứ trệ tuần hoàn tĩnh mạch - đều có thể làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối.
