Hộ kinh doanh sẽ nộp thuế trên lãi

Không phải chịu thuế từ đồng doanh thu đầu tiên

Bộ Tài chính vừa cho biết sẽ đề xuất Chính phủ về phương án thu thuế thu nhập cá nhân (TNCN) trên thu nhập (doanh thu trừ chi phí) với tất cả hộ kinh doanh (HKD), cá nhân kinh doanh có doanh thu trên ngưỡng không chịu thuế. Theo đó, dự kiến bổ sung quy định: cá nhân kinh doanh, HKD có doanh thu hằng năm trên ngưỡng không chịu thuế đến 3 tỉ đồng thì nộp thuế 15% trên lợi nhuận (tương ứng với doanh nghiệp). Trường hợp HKD có doanh thu dưới 3 tỉ đồng, nếu không xác định được chi phí, tiếp tục thực hiện nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu như hiện hành (với các mức thuế suất 0,5%; 1%; 2%… tùy ngành nghề). Tuy nhiên, cá nhân và các HKD này sẽ được trừ theo ngưỡng không chịu thuế trước khi tính thuế; nghĩa là các hộ sẽ không phải chịu thuế trên toàn bộ doanh thu từ đồng đầu tiên như hiện hành.

ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Luật sư (LS) Trần Xoa, Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang, đánh giá cao việc Bộ Tài chính đã tiếp thu các ý kiến góp ý. Hai phương án cho HKD lựa chọn cũng gỡ được nút thắt cho người nộp thuế. Theo đó, hộ nào có hóa đơn chứng từ đầu ra, đầu vào đầy đủ thì thực hiện tính thuế trên phần lợi nhuận với thuế suất 15%. Còn hộ nào không có hóa đơn, không xác định được chi phí thì cho trừ đi một ngưỡng doanh thu không chịu thuế, phần còn lại được tính theo tỷ lệ thuế, hiểu đơn giản là khoán thuế phần vượt ngưỡng. Thực tế, số HKD có hóa đơn chứng từ đầu ra, đầu vào không đầy đủ nên khả năng cao nhiều hộ sẽ thực hiện phương pháp khoán khi không xác định được chi phí. "Tuy nhiên, vấn đề ở đây là cơ quan này chưa đề cập ngưỡng doanh thu không chịu thuế là mức nào? Đây là điều quan trọng nhất để từ đó HKD sẽ lựa chọn phương pháp nộp thuế như thế nào", LS Trần Xoa băn khoăn.

Ông Nguyễn Ngọc Tịnh, Phó chủ tịch Hội Tư vấn và đại lý thuế TP.HCM, cũng đánh giá cao việc Bộ Tài chính đã tiếp thu ý kiến để tính thuế TNCN với cá nhân, HKD trên phần lãi là hợp lý. Nếu để lựa chọn thì có lẽ đa số người có doanh thu dưới 3 tỉ đồng sẽ nộp thuế trên phần vượt ngưỡng chịu thuế. Đơn cử, nếu ngưỡng chịu thuế được nâng lên 1 tỉ đồng/năm, thì HKD có doanh thu 2 tỉ đồng/năm sẽ nộp thuế trên phần 1 tỉ đồng. Giả sử hộ này thuộc lĩnh vực đóng thuế TNCN 0,5% thì số thuế phải nộp là 5 triệu đồng/năm. Giả sử hộ này có chứng từ để chứng minh mức lãi là 10% thì doanh thu 1 tỉ đồng sẽ tương đương lãi 100 triệu đồng; khi đó nếu chọn phương pháp nộp thuế 15% trên mức lãi thì họ phải nộp 15 triệu đồng. "Khi lựa chọn nộp thuế theo phương pháp trực tiếp với thuế suất thì bị vướng với quy định HKD có doanh thu trên 1 tỉ đồng bắt buộc phải sử dụng hóa đơn hay không. Điều này cần cơ quan thuế xem xét và hướng dẫn", ông Tịnh nêu vấn đề.

Ông Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường ĐH Kinh doanh và công nghệ Hà Nội, chia sẻ khó khăn với Bộ Tài chính trong việc xây dựng chính sách thuế đối với HKD, bởi đây là đối tượng không có sổ sách chứng từ, kế toán. Trước đây áp dụng mức doanh thu 100 triệu đồng là quá thấp, không hợp lý và ngay cả tăng ngưỡng lên 500 triệu đồng hay 1 tỉ đồng cũng không phải nhiều; thế nhưng việc đưa ngưỡng doanh thu cao hơn thì ông Tú lo ngại "vùng xám" trong nền kinh tế sẽ gia tăng, không kiểm soát được. Lúc này, hàng triệu HKD không thực hiện hóa đơn chứng từ, chỉ chọn thuế khoán trên doanh thu bởi các hộ được trừ đi ngưỡng không chịu thuế. "Vậy sẽ không còn động lực để khuyến khích chuyển đổi mô hình HKD lên doanh nghiệp (DN) trong những năm tới. Bỏ thuế khoán từ năm 2026 nhưng mục tiêu công khai minh bạch kinh doanh, chuyển đổi số trong nền kinh tế, không phải mục tiêu thu ngân sách. Do đó cần có chính sách khuyến khích hộ chuyển đổi lên DN để công khai, minh bạch hoạt động kinh doanh", ông Tú lưu ý.

Nâng ngưỡng chịu thuế với HKD tối thiểu 1 tỉ đồng

PGS-TS Trần Hoàng Ngân (đại biểu Quốc hội) cho rằng đề xuất mới của Bộ Tài chính trên cơ sở lắng nghe ý kiến thẩm tra, ý kiến của nhiều tổ chức và đại biểu Quốc hội đã hợp lý hơn, nhưng quan trọng là ngưỡng doanh thu miễn thuế đối với HKD được quy định bao nhiêu? Nhiều ý kiến đề xuất ngưỡng tính thuế đối với HKD phải từ trên 1 tỉ đồng và điều này là phù hợp. Bởi theo quy định đã được Quốc hội thông qua đối với thuế TNCN từ tiền công, tiền lương, từ đầu năm 2026, mỗi cá nhân sẽ được giảm trừ gia cảnh (GTGC) cho bản thân là 15,5 triệu đồng/tháng và mỗi người phụ thuộc sẽ được giảm trừ 6,2 triệu đồng/tháng. Một HKD thông thường có 2 vợ chồng và 2 con là người phụ thuộc thì tổng cộng mức GTGC sẽ là 43,4 triệu đồng/tháng, tương ứng 520,8 triệu đồng/năm. 

Song song đó, HKD cũng được khấu trừ nhiều chi phí khác cho đời sống thiết yếu như các loại phí bảo hiểm, đóng góp từ thiện… Vậy thì khi xác định ngưỡng doanh thu bắt đầu chịu thuế phải cao hơn nhiều. Ông Trần Hoàng Ngân nhấn mạnh: Ngưỡng doanh thu chịu thuế đối với HKD phải lên trên 1 tỉ đồng/năm. Các HKD, cá nhân kinh doanh trong thời gian qua đóng góp khoảng 30% GDP cả nước, giải quyết công ăn việc làm cho khoảng 10 triệu lao động và đây là đóng góp rất lớn cho nền kinh tế. Chính sách thuế cần phải tiếp sức, hỗ trợ cho khu vực kinh tế này phát triển.

ẢNH: NG.NGA

LS Nguyễn Đức Nghĩa, Giám đốc Công ty luật TNHH Việt Tín Nghĩa, đồng quan điểm ngưỡng chịu thuế của HKD phải trên 1 tỉ đồng. Theo ông, giả sử lợi nhuận của các gia đình là 10% thì mức lãi chỉ được 100 triệu đồng/năm, tương đương 8,33 triệu đồng/tháng. Nếu tỷ lệ lãi tối đa trong kinh doanh lên 15% thì hộ gia đình có mức lãi được 150 triệu đồng/năm, tương đương 12,5 triệu đồng/tháng. Nếu số tiền lãi này chia cho bình quân 4 người/hộ thì không thể nào đủ sống, nếu chia cho 3 người thì cũng vẫn là thu nhập thấp. Thậm chí nếu một cá nhân kinh doanh thì mức lãi tối đa 12,5 triệu đồng/tháng cũng chưa bằng mức GTGC đối với cá nhân có thu nhập từ tiền lương, tiền công. Như vậy tối thiểu phải trừ đi doanh thu 1 tỉ đồng và phần thu nhập trên ngưỡng này mới bắt đầu tính thuế đối với HKD.

Để làm rõ hơn cơ sở ngưỡng 1 tỉ đồng mà nhiều người đề xuất, LS Trần Xoa phân tích: Mức GTGC cho người nộp thuế TNCN áp dụng từ năm 2026 là 15,5 triệu đồng/tháng đối với người nộp thuế và 6,2 triệu đồng/tháng đối với người phụ thuộc, tính ra phần giảm trừ là 21,7 triệu đồng mỗi tháng. Làm tròn số phần miễn giảm là 20 triệu đồng/tháng, tương đương lợi nhuận 10% thì doanh thu mỗi năm lên 2,4 tỉ đồng. Tuy nhiên mức này quá cao và gây khó khăn cho ngân sách nên ông Xoa đề xuất ngưỡng chịu thuế tăng lên 1 tỉ đồng/năm.

Chỉnh sửa quy định về thuế giá trị gia tăng đồng bộ

Nếu thay đổi ngưỡng doanh thu áp dụng đối với HKD trong luật Thuế TNCN thì các chuyên gia cho rằng cần phải sửa luôn quy định tại luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) năm 2024. Cụ thể, luật Thuế GTGT năm 2024 quy định cá nhân, HKD có doanh thu trên 200 triệu đồng/năm phải đóng thuế GTGT. Theo LS Trần Xoa, HKD hiện nộp thuế GTGT và thuế TNCN nên không thể tách rời. Hơn nữa, thuế suất thuế GTGT cao hơn thuế suất thuế TNCN từ 2 - 2,5 lần. Như vậy, nếu chỉ nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế TNCN mà không đề cập hay nâng ngưỡng chịu thuế GTGT tương ứng với cá nhân, HKD là không phù hợp, từ đó có thể bất cập khi đưa vào thực hiện. Vì vậy sau khi nâng ngưỡng chịu thuế TNCN thì nâng ngưỡng chịu thuế GTGT đồng bộ cho HKD. Đây chỉ là giải pháp kỹ thuật để các chính sách thuế được thực hiện cho nhóm đối tượng này phù hợp từ năm sau.

Theo LS Nguyễn Đức Nghĩa, ngoài việc nâng ngưỡng chịu thuế TNCN và thuế GTGT cho các hộ gia đình, Chính phủ cần xem xét giảm thuế suất thuế TNCN cho các đối tượng này. Hiện nay, thuế suất TNCN đối với HKD được quy định từ 0,5% - 5% tùy ngành nghề. Ông đề nghị giảm thuế suất 5% xuống còn 3%, đây là thuế suất áp dụng cho thuê nhà, đất, cửa hàng hay phương tiện vận tải…; còn thuế suất 2% giảm xuống còn 1,5%. Ông Nghĩa nhấn mạnh: "Việc nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế, giảm thuế suất cho cá nhân, HKD để hỗ trợ các đối tượng này có thêm nguồn vốn tái đầu tư kinh doanh, từ đó cũng tạo điều kiện hỗ trợ họ phát triển mạnh hơn, tăng sức cạnh tranh trên thị trường".

Đồng tình, PGS-TS Trần Hoàng Ngân cho rằng nên xem xét lại thuế suất thuế TNCN trên doanh thu của các cá nhân, HKD theo từng ngành nghề theo hướng điều chỉnh giảm. Song song đó, cần có thêm chính sách hỗ trợ riêng cho các gia đình ở các vùng nghề để hỗ trợ giữ gìn văn hóa làng nghề; bởi HKD ở những làng nghề, vùng nông thôn hầu hết là những người lớn tuổi, không quen với chứng từ sổ sách nên rất khó để thực hiện kê khai sổ sách rõ ràng, minh bạch. "Chính sách thuế phải mang tính hỗ trợ, nuôi dưỡng nguồn thu. Hơn nữa, từ đầu năm tới khi bỏ thuế khoán thì cần phải có quá trình quá độ để HKD làm quen với chế độ kế toán sau thời gian dài chỉ ghi chép đơn giản, lời lãi không biết hay thậm chí không nhớ ai nợ nần bao nhiêu. Quan trọng nhất là giúp khu vực HKD nâng cao năng lực cạnh tranh, chuyên nghiệp hơn và khuyến khích trở thành DN, tiến đến đạt mục tiêu cả nước có 2 triệu DN vào năm 2030 mà Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị đã đề ra", PGS-TS Trần Hoàng Ngân nói.