Iran đã tự chế tạo tên lửa hành trình Paveh với tầm bắn 1.650km, bay thấp bám địa hình, dẫn đường TERCOM + DSMAC và còn biết ‘bay vòng chờ mục tiêu’, những công nghệ từng chỉ có trên Tomahawk Block IV/V của Mỹ giá 2 triệu USD/quả.
Liệu ‘Tomahawk của người nghèo’ này đã thực sự sánh ngang biểu tượng sức mạnh hải quân Mỹ, hay vẫn còn khoảng cách không thể vượt qua?
Hãy cùng phân tích chi tiết từng thông số và công nghệ thực chiến năm 2025.
Trong bối cảnh căng thẳng Trung Đông leo thang suốt năm 2025, tên lửa hành trình Paveh của Iran thường được ví von là ‘Tomahawk Iran’ nhờ những điểm tương đồng đáng kể về công nghệ và mục đích chiến lược.
Cả hai đều là những vũ khí tấn công mặt đất tầm xa, bay thấp né radar, nhưng chúng đại diện cho hai cách tiếp cận khác biệt: Tomahawk là sản phẩm chín muồi của công nghệ Mỹ với hàng thập kỷ thử nghiệm chiến đấu, trong khi Paveh là minh chứng cho khả năng tự lực của Iran dưới vòng vây cấm vận.
Dựa trên các nguồn phân tích quân sự mới nhất, bài viết sẽ so sánh chi tiết hai loại tên lửa này về thông số kỹ thuật, tính năng công nghệ và ý nghĩa chiến lược, giúp làm rõ sự giống và khác nhau.
Giới thiệu ngắn gọn về hai tên lửa
Tomahawk, hay chính thức là BGM-109, là tên lửa hành trình cận âm do Mỹ phát triển từ những năm 1970 và chính thức đưa vào sử dụng từ 1983.
Được sản xuất bởi Raytheon (nay thuộc RTX), Tomahawk đã tham gia hơn 2.300 cuộc tấn công thực chiến, từ Chiến tranh Vùng Vịnh 1991 đến các chiến dịch ở Syria và Yemen năm 2024.
Tomahawk được thiết kế để tấn công chính xác các mục tiêu cố định từ xa, bay thấp để tránh radar, và có thể phóng từ tàu ngầm hoặc tàu mặt nước.
Tên lửa Paveh mới của Iran được mệnh danh là 'Tomahawk Iran'. Video: SHKamran
Ngược lại, Paveh là thành viên mới nhất của họ tên lửa Soumar do Iran tự phát triển, được công bố lần đầu năm 2023 và cập nhật thông số năm 2025.
Thuộc Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), Paveh đã xuất hiện trong các cuộc tấn công thử nghiệm năm 2024 nhắm vào Israel và được trưng bày tại triển lãm Army-2024 ở Nga.
Với tầm bắn vượt trội so với các đời trước như Soumar (700km) hay Hoveizeh (1.350km), Paveh đánh dấu bước tiến lớn trong chương trình tên lửa nội địa của Tehran.
Cả hai đều phục vụ mục đích răn đe chiến lược, nhưng Tomahawk nhấn mạnh vào tính linh hoạt toàn cầu, trong khi Paveh tập trung vào bảo vệ khu vực Trung Đông.
So sánh thông số kỹ thuật cốt lõi
Về kích thước và thiết kế tổng thể, cả Paveh và Tomahawk đều có hình dáng khí động học tương tự: thân trụ tròn với cánh gập để dễ dàng lưu trữ và phóng.
Tomahawk có chiều dài khoảng 5,6 mét và đường kính 0,53 mét, trong khi Paveh được mô tả với động cơ turbojet gắn ngoài phần trên thân, cánh thu gọn và thiết kế tối ưu cho phóng từ mặt đất.
Tuy nhiên, thông số chính thức của Paveh ít chi tiết hơn do Iran giữ bí mật, nhưng các nguồn như FDD xác nhận chúng có quy mô tương đương.
Tầm bắn là một trong những điểm tương đồng nổi bật. Tomahawk Block V (phiên bản mới nhất từ 2017) đạt khoảng 1.600-2.400km, tùy thuộc vào tải trọng và đường bay, đủ để tấn công từ tàu ngầm Mỹ ở Ấn Độ Dương vào sâu nội địa châu Á.
Paveh được Iran công bố chính thức là 1.650km năm 2025, vượt qua mức 1.000km ban đầu và đủ để từ lãnh thổ Iran bao phủ toàn bộ Israel cũng như các căn cứ Mỹ ở Vùng Vịnh.
Một số nguồn như Sputnik và Caliber.Az lưu ý rằng Paveh có thể tiếp cận hoặc vượt tầm của Tomahawk Block IV (1.000 dặm), nhưng chưa đạt mức tối đa của Block V.
Về tốc độ, cả hai đều là tên lửa cận âm, bay ở mức Mach 0.74-0.8 (khoảng 800-900 km/h). Tomahawk sử dụng động cơ turbofan Williams F107 (Block II/III) hoặc F415 (Block IV/V), kết hợp booster nhiên liệu rắn để phóng ban đầu, giúp duy trì tốc độ ổn định suốt hành trình dài.
Paveh dùng turbojet nội địa Tolou-10 hoặc Tolou-13, dựa trên thiết kế TJ100 của Cộng hòa Séc nhưng được Iran sao chép và sản xuất độc lập.
Tốc độ này khiến chúng khó bị đánh chặn hơn tên lửa siêu thanh, nhưng cũng dễ bị radar hiện đại phát hiện nếu không bay thấp.
Độ cao bay là yếu tố then chốt giúp cả hai né tránh phòng không. Tomahawk bay ở độ cao cực thấp, chỉ 30-50 mét so với địa hình hoặc mặt biển, sử dụng địa hình để "ẩn náu".
Paveh cũng được thiết kế tương tự, bay sát mặt đất vài chục mét suốt hành trình, như được minh họa trong video phóng thử của IRGC năm 2023-2025. Điều này làm chúng trở thành "người bay thấp" lý tưởng cho môi trường phòng thủ dày đặc.
Đầu đạn và độ chính xác thể hiện sự cân bằng giữa sức mạnh và tinh vi. Tomahawk mang đầu đạn nổ phá thông thường 450kg (hoặc hạt nhân W80 ở phiên bản cũ đã loại biên), với độ chính xác CEP (vùng sai lệch tròn) dưới 5 mét nhờ hệ thống dẫn đường đa lớp.
Paveh ước tính đầu đạn 400-500kg nổ phá hoặc phân mảnh, độ chính xác dưới 10 mét, không kém cạnh nhưng chưa bằng Tomahawk nhờ kinh nghiệm thực chiến. Cả hai đều ưu tiên phá hủy mục tiêu cố định như sở chỉ huy, sân bay hoặc kho dầu.
So sánh tính năng công nghệ nổi bật
Công nghệ dẫn đường là nơi hai tên lửa tỏa sáng tương đồng nhất, chứng tỏ Iran đã học hỏi từ các mẫu phương Tây.
Tomahawk sử dụng hệ thống INS (quán tính), GPS, TERCOM (so sánh địa hình số) và DSMAC (so sánh hình ảnh quang điện tử) để tự điều chỉnh đường bay, ngay cả khi mất tín hiệu vệ tinh. Điều này cho phép nó bay đường phức tạp, tránh khu vực phòng không và đạt độ chính xác cao trong mọi thời tiết.
Paveh cũng tích hợp chính xác bộ tứ này: INS + GPS/Beidou (hệ thống vệ tinh Trung Quốc mà Iran hợp tác), TERCOM để bám địa hình và DSMAC ở giai đoạn cuối.
Các nguồn như Times of Israel và Firstpost xác nhận Paveh có thể bay vòng chờ mục tiêu (loitering), tương tự Block IV của Tomahawk – cho phép bay lòng vòng trên khu vực mục tiêu để chờ lệnh thay đổi hoặc chọn mục tiêu mới. Đây là bước tiến lớn so với Soumar cũ, và được Iran khoe là khả năng "tấn công từ hướng bất ngờ".
Khả năng tấn công bầy đàn (swarm) là điểm mạnh chung. Tomahawk thường được phóng hàng loạt từ tàu khu trục Arleigh Burke (lên đến 90 quả mỗi tàu) để bão hòa phòng thủ, như trong 800 quả phóng vào Iraq năm 2003.
Paveh được thiết kế tương tự, với video IRGC năm 2025 cho thấy hàng chục quả phối hợp với tên lửa đạn đạo Kheibar Shekan, làm quá tải hệ thống Iron Dome của Israel.
Tuy nhiên, Tomahawk vượt trội về linh hoạt phóng và liên lạc. Nó có thể phóng từ hơn 140 tàu ngầm/tàu mặt nước Mỹ-Anh-Úc, thậm chí từ bệ đất (Gryphon cũ), và Block V có liên kết hai chiều để thay đổi mục tiêu giữa chừng qua vệ tinh.
Paveh chủ yếu phóng từ xe di động mặt đất (TEL) hoặc hầm ngầm, tối ưu cho địa hình sa mạc Iran, nhưng chưa có thông tin về liên lạc thời gian thực – có lẽ do hạn chế công nghệ.
Về độ bền và sản xuất, Tomahawk đã được nâng cấp liên tục, với Block V kéo dài tuổi thọ đến 2040 và hơn 2.350 quả đã bắn thực chiến.
Paveh, dù nội địa hóa 100%, vẫn đối mặt thách thức từ cấm vận, dẫn đến số lượng sản xuất hạn chế hơn, nhưng chi phí thấp hơn đáng kể (ước tính dưới 1 triệu USD/quả so với 2 triệu USD của Tomahawk).
Ý nghĩa chiến lược và hạn chế
Từ góc nhìn chiến lược, Tomahawk là biểu tượng sức mạnh toàn cầu của Mỹ, cho phép tấn công từ xa mà không mạo hiểm máy bay có người lái, như trong các chiến dịch chống IS hay Houthi. Nó đã chứng minh hiệu quả qua hàng nghìn lần phóng, với tỷ lệ trúng mục tiêu trên 90%.
Paveh, với tầm bắn 1.650km, mang ý nghĩa răn đe khu vực: từ Iran có thể đánh Israel hoặc căn cứ Mỹ mà không cần vượt biên giới, và thậm chí được đề xuất xuất khẩu sang Nga năm 2024. Khi kết hợp với tên lửa đạn đạo Fattah, Paveh tạo lớp tấn công thứ hai khó lường.
Tuy nhiên, Tomahawk có lợi thế thực chiến và tích hợp hệ thống (như với tàu ngầm Ohio-class mang 154 quả), trong khi Paveh chưa qua kiểm chứng lớn, và dễ bị ảnh hưởng bởi nhiễu GPS từ đối phương.
Iran tự áp giới hạn 2.000km cho tên lửa, nhưng Paveh đã gần chạm ngưỡng này, có thể mở rộng nếu cần.
Tên lửa Paveh là ‘Tomahawk Iran’ ở tầm bắn, dẫn đường và bay thấp, chứng tỏ Tehran đã thu hẹp khoảng cách công nghệ. Nhưng Tomahawk vẫn dẫn đầu nhờ độ tin cậy, linh hoạt và kinh nghiệm.
Trong năm 2025, sự so sánh này không chỉ là kỹ thuật mà còn là biểu tượng: Iran đang vươn lên, buộc Mỹ và đồng minh phải điều chỉnh chiến lược Trung Đông.
