Liên quan tới dự luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), Bộ Tài chính cho biết, dự kiến báo cáo Chính phủ phương án thu thuế thu nhập cá nhân trên thu nhập (doanh thu trừ chi phí) với tất cả hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu trên ngưỡng không chịu thuế.
Cụ thể, bổ sung quy định cá nhân kinh doanh có doanh thu năm trên ngưỡng không chịu thuế đến 3 tỉ đồng thì nộp thuế với thuế suất tương ứng với thuế thu nhập doanh nghiệp áp dụng đối với doanh nghiệp có doanh thu dưới 3 tỉ đồng (15% - phóng viên).
Từ năm 2026, theo quy định, 100% hộ kinh doanh tự khai, tự nộp thuế
ẢNH: ĐAN THANH
Với trường hợp hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu dưới 3 tỉ đồng, không xác định được chi phí thì tiếp tục thực hiện nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu như hiện hành. Điểm mới đáng chú ý là các hộ, cá nhân kinh doanh sẽ được trừ theo ngưỡng không chịu thuế trước khi tính thuế, không tính thuế từ đồng doanh thu đầu tiên.
Trao đổi với Thanh Niên, chuyên gia thuế Nguyễn Ngọc Tú (Trường đại học Kinh doanh và công nghệ Hà Nội) nhìn nhận, cách tính thuế hộ kinh doanh trên phần lãi thay vì doanh thu khá tích cực, song triển khai không đơn giản.
Hộ kinh doanh muốn tính toán chính xác thu nhập phải đảm bảo hóa đơn, chứng từ đầu ra, đầu vào rõ ràng, các khoản thu - chi minh bạch.
"Hàng hóa của hộ kinh doanh thường không có hóa đơn đầu vào. Hiện nay, nhiều hộ kinh doanh kho vẫn đầy hàng tồn mà không có hóa đơn, chứng từ. Khi bán hàng hóa, hộ kinh doanh có thể có hóa đơn đầu ra ngay, nhưng thiếu hóa đơn, chứng từ đầu vào thì lấy gì để tính ra phần lãi thực?", ông Tú đặt vấn đề.
Cạnh đó, có một số khoản chi phí lớn mà các hộ kinh doanh hầu như chưa tính toán tách bạch được giữa chi phí tiêu dùng với chi phí kinh doanh, điển hình như tiền thuê nhà, tiền xe ô tô, tiền điện, nước… Điều này dẫn tới tình trạng, hộ kinh doanh khó tính các khoản chi này vào chi phí đầu vào.
"Hộ kinh doanh nộp thuế trên phần lãi, nghe thì có lợi nhưng nếu không tính toán cẩn thận, vội vã chọn cách tính thuế này, hộ kinh doanh có thể phải nộp số thuế cao hơn tính thuế trên doanh thu", ông Tú nói.
Để cách tính thuế dựa theo thu nhập khả thi, hộ kinh doanh thực sự được hưởng lợi, cần có lộ trình dài hơi hơn với sự hỗ trợ tích cực từ cơ quan quản lý nhà nước.
Vị chuyên gia phân tích, muốn áp dụng được, hộ kinh doanh phải dần cơ cấu lại nguồn hàng, hoạt động kinh doanh. Trong giai đoạn quá độ, cơ quan quản lý cần kịp thời ban hành các giải pháp gỡ khó. Ví dụ, với vấn đề hàng tồn kho, phải có biện pháp hỗ trợ các hộ kiểm kê, đưa ra công ty thẩm định để định giá, hình thành một mức giá nhất định, từ đó hộ kinh doanh có cơ sở tính đầu vào.
Ngoài ra, cũng cần quy định rõ quy tắc cho phép phân bổ bao nhiêu phần trăm các chi phí như thuê nhà, điện, nước… vào chi phí kinh doanh. Mức này chỉ mang tính tương đối, song cũng có cơ sở để hộ kinh doanh tính ra phần lãi sát thực tế.
Đề xuất giảm thuế suất nếu tính thuế trên doanh thu
Đánh giá cao việc Bộ Tài chính tiếp thu các góp ý, đưa ra phương án nộp thuế linh hoạt để hộ kinh doanh có thể chọn lựa, song luật sư Nguyễn Văn Được, Tổng giám đốc Công ty TNHH Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín, Ủy viên thường trực Hội Tư vấn thuế Việt Nam, cho rằng với cách tính thuế trên doanh thu, cần giảm mức thuế suất.
Nhiều chuyên gia đề xuất cần giảm mức thuế suất cho hộ kinh doanh
ẢNH: ĐAN THANH
"Trong giai đoạn trước đây, thuế suất thuế thu nhập cá nhân với hộ kinh doanh là 0,5%; 1%; 1,5% và 2% tùy ngành nghề là phù hợp. Khi đó áp dụng thuế khoán, nghĩa vụ thuế thấp hơn nhiều so với thu nhập.
Sắp tới, khi hộ kinh doanh chuyển sang tự khai, tự nộp thuế, nếu vẫn duy trì các mức thuế suất này, nghĩa vụ thuế có thể làm mất cả lợi nhuận; cần điều chỉnh giảm thuế suất để đảm bảo phù hợp thực tiễn trong điều kiện mới", ông Được nhấn mạnh.
Ở khía cạnh đảm bảo đồng bộ với pháp luật khác có liên quan, ông Được đề cập trường hợp luật Thuế thu nhập doanh nghiệp.
Hiện nay, dự thảo Nghị định hướng dẫn luật Thuế thu nhập doanh nghiệp đang áp dụng mức thuế suất tỷ lệ trên doanh thu thấp hơn so với thuế thu nhập cá nhân mà hộ kinh doanh đang chịu. Vì vậy, mức thuế với hộ kinh doanh cần được thiết kế tương đồng với doanh nghiệp nộp thuế theo phương pháp trực tiếp, đảm bảo bình đẳng, giảm bớt áp lực thuế.
Ông Tú cũng cho rằng, với trường hợp hộ kinh doanh nộp thuế trên doanh thu, cần rà soát, điều chỉnh lại thuế suất cho phù hợp từng ngành hàng, có phân loại rộng ra thêm các khía cạnh như bán buôn, bán lẻ... Không chỉ giảm áp lực thuế cho hộ kinh doanh, điều này còn khuyến khích các hộ kê khai trung thực hơn.
