Theo lý giải của thành phố Hà Nội, việc bán biệt thự nhằm tạo vốn cho việc cải tạo, chỉnh trang, tái thiết khu nội đô lịch sử với các công trình nhà cổ, biệt thự cũ, các công trình kiến trúc khác.
Biệt thự thuộc đối tượng quản lý của quy chế này được phân loại thành 3 nhóm:
Cụ thể, nhóm 1 (70 - 100 điểm) là những biệt thự được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa; biệt thự gắn liền với cách mạng - kháng chiến được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xếp hạng; biệt thự có giá trị đặc biệt về kiến trúc (từ 30 - 35 điểm về giá trị kiến trúc nghệ thuật); Nhóm 2 (50-69 điểm) gồm những biệt thự có giá trị về kiến trúc nhưng không thuộc nhóm 1; Nhóm 3 (dưới 50 điểm) gồm biệt thự không thuộc 2 nhóm nêu trên.
Trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện có 1.216 biệt thự cũ
Theo UBND TP Hà Nội, việc cải tạo nhà biệt thự mà phải thuộc diện xin giấy phép xây dựng thì chỉ được thực hiện sau khi được cấp có thẩm quyền cấp giấy phép xây dựng. Đối với biệt thự nhóm 1 khi cải tạo thì chủ đầu tư phải đảm bảo giữ đúng vị trí, kiểu dáng kiến trúc, hình ảnh nguyên trạng và quy hoạch của nhà biệt thự cũ; không làm thay đổi công năng, tính chất sử dụng ban đầu.
Đối với biệt thự nhóm 2 khi cải tạo phải đảm bảo giữ nguyên kiểu dáng kiến trúc bên ngoài và quy hoạch của nhà biệt thự cũ (mật độ xây dựng và số tầng, độ cao).
Bên cạnh đó, Hà Nội sẽ rà soát trong danh mục 207 biệt thự cũ thuộc sở hữu nhà nước thuộc danh mục biệt thự không được bán để xây dựng phương án bán đấu giá hoặc đấu giá cho thuê 10-15 năm theo giá thị trường, trả tiền một lần đối với 34 biệt thự chuyên dùng.
Thành phố cũng sẽ nghiên cứu điều chỉnh danh mục biệt thự không được bán tại Đề án quản lý biệt thự (rà soát 105 biệt thự cũ thuộc sở hữu nhà nước do thành phố quản lý, đang sử dụng đan xen trụ sở cơ quan và nhà ở của các hộ dân) để xây dựng phương án di chuyển cơ quan, tổ chức.
Sau đó, tổ chức bán đấu giá hoặc đấu giá cho thuê 10-15 năm theo giá thị trường, trả tiền một lần; sẽ ban hành cơ chế hỗ trợ các tổ chức, cá nhân tham gia cải tạo, chỉnh trang tái thiết nhà cổ, biệt thự cũ, các công trình kiến trúc khác có giá trị trong khu vực nội đô lịch sử.
Các biệt thự cũ chủ yếu được xây dựng trước năm 1954, nằm trên các quận trung tâm
Hiện trên địa bàn thành phố có 1.216 biệt thự, gồm 367 biệt thự thuộc sở hữu nhà nước, 732 biệt thự thuộc sở hữu hỗn hợp giữa nhà nước với các hộ dân hoặc giữa các hộ dân với nhau; 117 biệt thự thuộc sở hữu tư nhân.
367 biệt thự thuộc sở hữu nhà nước, gồm cả biệt thự của Văn phòng T.Ư Đảng, Cục Phục vụ ngoại giao Đoàn (Bộ Ngoại giao), của các cơ quan khác của Trung ương và thành phố, của các Công ty quản lý nhà quản lý, có 177 biệt thự nhóm 1; 131 biệt thự nhóm 2; 59 biệt thự nhóm 3.
Các biệt thự cũ chủ yếu được xây dựng trước năm 1954 và ở các vị trí đẹp, chủ yếu nằm ở các quận: Ba Đình, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Đống Đa và Tây Hồ; có kiến trúc kiểu Pháp hoặc kết hợp giữa kiến trúc phương Tây và Á Đông.
Thành phố cho rằng, chất lượng nhiều biệt thự đã xuống cấp, không có đủ kinh phí để bảo trì, cải tạo, sửa chữa. Đa số biệt thự được xây dựng trên dưới 100 năm; nhiều công trình không được bảo trì, sửa chữa thường xuyên nên bị xuống cấp, hư hỏng.
Để khắc phục tình trạng trên, Hà Nội đặt mục tiêu trong giai đoạn 2021-2025 sẽ thực hiện bảo tồn, chỉnh trang 60 biệt thự, công trình kiến trúc do thành phố và trung ương quản lý.
Hà Nội sẽ hoàn thiện và trưng bày, công bố quy hoạch chi tiết, thiết kế đô thị, thiết kế mẫu nhà cổ, biệt thự cũ, các công trình kiến trúc khác có giá trị trong khu vực nội đô lịch sử, các quận nội thành để mọi tổ chức, cá nhân được biết và tham gia phản biện, thực hiện...
