Các nhà khoa học cho rằng một trong những thách thức lớn nhất của thế giới hiện nay chính là làm thế nào để sản xuất đủ thực phẩm cho loài người nhưng không phá hủy môi trường thêm - Ảnh: NAM TRẦN
Nhận định này được các nhà khoa học khẳng định qua phiên toạ đàm sôi nổi với chủ đề "Nông nghiệp bền vững trong bình thường mới" diễn ra sáng 19-12 tại Hà Nội với sự tham gia của các nhà khoa học đến từ nhiều trường ĐH, viện nghiên cứu lớn trên thế giới.
Phát biểu khai mạc các phiên tọa đàm trong khuôn khổ tuần lễ Khoa học và Công nghệ VinFuture, ông Bùi Thế Duy, Thứ trưởng Bộ KH&CN khai mạc bày tỏ kỳ vọng các nhà khoa học từ khắp thế giới thông qua sự kết nối của Quỹ VinFuture sẽ cùng thảo luận về những vấn đề cấp bách mà cả thế giới đang đối mặt và cùng chung tay góp phần đưa ra các giải pháp hiệu quả, các ứng dụng thực tiễn góp phần tích cực trong công cuộc hồi sinh và tái thiết thế giới sau đại dịch COVID-19.
Theo Thứ trưởng Bùi Thế Duy, các chủ đề "Nông nghiệp bền vững trong bình thường mới", "Vật liệu mới cho tương lai lưu trữ năng lượng" và "Liệu pháp cá thể hóa trong điều trị ung thư" được thảo luận tại tuần lễ khoa học VinFuture càng có ý nghĩa hơn khi nhân loại vừa trải qua một biến cố lớn chưa từng có, đại dịch COVID-19, làm thay đổi toàn bộ các hoạt động kinh tế, xã hội trên toàn thế giới.
"Đây là những chủ đề khoa học rất thiết thực, có thể tạo nên cuộc cách mạng trong cuộc sống của con người, đặc biệt là trong quá trình hồi sinh và tái thiết thế giới sau những tổn thương do đại dịch gây ra", ông Duy nhấn mạnh.
Các nhà khoa học hàng đầu thế giới ở nhiều lĩnh vực đang có mặt tại Hà Nội trong Tuần lễ Khoa học và Công nghệ VinFuture - Ảnh: NAM TRẦN
Nông nghiệp càng phát triển càng ít người chịu nghèo đói
"Tại Việt Nam, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo chính là một trong những động lực quan trọng đưa Việt Nam trở thành một trong 15 quốc gia đứng đầu thế giới về xuất khẩu nông sản. Ước tính, khoa học và công nghệ đóng góp trên 30% giá trị gia tăng trong lĩnh vực nông nghiệp và khoảng 38% giá trị gia tăng trong sản xuất giống cây trồng, vật nuôi" - ông Duy thông tin.
Chia sẻ tại phiên tọa đàm, Giáo sư Ermias Kebreab (ĐH California, Davis, Hoa Kỳ) cho rằng vấn đề quan trọng và cấp bách nhất của nông nghiệp thế giới hiện nay là tìm được giải pháp thích ứng với các biến đổi tiêu cực của khí hậu, đang tạo ra nhiều hiện tượng thiên nhiên gây hại cho sản xuất nông nghiệp.
Các giải pháp đó có thể là phát triển giống cây trồng mới, ứng dụng công nghệ chỉnh sửa gen, công nghệ về khả năng chịu ngập, chịu nóng, giảm thiểu phát thải nhà kính, giảm phát thải ròng trong đất, các công nghệ chính xác và thông minh cho hệ thống nông nghiệp bền vững…
Là tác giả của những giống lúa ứng dụng công nghệ gene có khả năng sinh tồn đến hai tuần khi bị ngập nước thay vì chỉ ba ngày như những giống lúa cũ, Giáo sư Pamela Ronald, đến từ Viện nghiên cứu thực phẩm và nông nghiệp, Đại học California Davis (Mỹ), chia sẻ về lý do bà và các cộng sự tại Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế đã mất nhiều năm để nghiên cứu tìm ra những giống lúa mới.
"Một trong những thách thức lớn nhất chính là làm thế nào để sản xuất đủ thực phẩm cho loài người nhưng không phá hủy môi trường thêm. Đó là một thách thức rất lớn trong thời đại ngày nay bởi chúng ta sẽ cần phải sử dụng ít đất, nước hơn và ít sử dụng những sản phẩm phục vụ nông nghiệp độc hại hơn" - GS Pamela chia sẻ về những mục tiêu nghiên cứu của mình - "Cần rất nhiều yếu tố để làm nông nghiệp trở nên bền vững, đặc biệt là vấn đề kinh tế, nhằm đảm bảo người nông dân có đủ khả năng chi trả. Những biện pháp được sử dụng cũng phải thân thiện với môi trường".
"Ai hưởng lợi từ công nghệ trong nông nghiệp? Nông nghiệp càng phát triển càng ít người dân chịu nghèo đói" - GS Pamela Ronald khẳng định.
Thay đổi nhận thức về công nghệ cho người nông dân
"Yếu tố quan trọng làm nên một nền nông nghiệp bền vững là tìm được sự cân bằng giữa nhu cầu sản xuất lương thực thực phẩm và việc bảo tồn hệ sinh thái môi trường, sức khỏe cộng đồng. Đồng thời cũng thúc đẩy ổn định kinh tế cho nông dân, giúp người nông dân có chất lượng cuộc sống tốt hơn" - Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy nhìn nhận - "Thách thức này đòi hỏi các quốc gia phải có hướng đi mới, giải pháp mới đột phá và chỉ có Khoa học công nghệ mới giải quyết được".
Các nhà khoa học nhấn mạnh đến việc cần thay đổi nhận thức của người nông dân trước khi muốn ứng dụng khoa học công nghệ trong nông nghiệp để bảo vệ sinh thái, môi trường và sức khoẻ của chính họ - Ảnh: NAM TRẦN
GS Claudia Wagner-Riddle (Đại học Guelph, Canada) cho biết: Từ trồng trọt, chăn nuôi, phá rừng làm nương rẫy đến vận tải, chế biến lương thực…, tính chung nông nghiệp đóng góp 30% vào lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu. Riêng phát thải từ chăn nuôi chiếm 50% tổng lượng phát thải của ngành nông nghiệp.
Vì vậy, giải pháp lâu dài cho nông nghiệp bền vững là phải sử dụng công nghệ để đưa phát thải ròng của đất về bằng 0, theo GS Claudia Wagner-Riddle, "người nông dân thực sự không có động lực đầu tư vào môi trường nên chúng ta cần triển khai mẫu và thuyết phục người nông dân. Khi làm tốt về môi trường thì ta được lợi ngược lại cho cây trồng và được lợi cho cộng đồng xã hội".
Trả lời câu hỏi ở Việt Nam phần lớn hộ nông dân quy mô nhỏ, cơ sở hạ tầng sơ sài từ hệ thống tưới tiêu, nên rất khó để áp dụng các công nghệ cao, GS Josse De Baerdemaeker (KU Leuven, Bỉ) cho rằng "việc đầu tiên là phải tập huấn nâng cao năng lực cho nông dân đã, rồi mới trang bị công nghệ cho họ và chỉ cho họ lợi ích khi sử dụng. Chính phủ cũng cần hoạt động khuyến nông hiệu quả".
GS Claudia Wagner-Riddle trao đổi thêm: "Người nông dân hay tư duy là trước nay vẫn làm thế, thay đổi làm gì. Vậy ta cần quay lại chuyện nâng cao nhận thức. Ví dụ như đầu tư vào bẫy các bon chỉ thấy cải thiện năng suất trong dài hạn, giúp giữ nước tốt hơn, mang lại sản lượng tốt hơn. Ta cần đưa ra ví dụ cho họ, so sánh các hộ khác nhau, mô hình thành công, người nông dân làm thành công tới chia sẻ, nếu ta nói họ sẽ không tin".
