EU tung đòn trừng phạt mới, "hạm đội bóng tối" Nga vào tầm ngắm

Giữa đại dương mênh mông, 118 con tàu già cỗi, không rõ chủ, tắt định vị, âm thầm vận chuyển dầu thô của Nga đi khắp thế giới. Chúng được mệnh danh là "hạm đội bóng tối" - một mạng lưới logistics khổng lồ giúp Moscow lách các lệnh cấm vận và duy trì nguồn thu.

Giờ đây, "hạm đội" này đã chính thức lọt vào tầm ngắm của Liên minh châu Âu (EU) trong gói trừng phạt thứ 19, một động thái quyết liệt có thể định hình lại bản đồ năng lượng và tài chính toàn cầu.

Ngày 19/9, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã công bố một loạt biện pháp mới, được ví như những đòn siết chặt vòng vây kinh tế quanh Điện Kremlin. Nhưng không giống những lần trước, gói trừng phạt lần này mang một màu sắc khác biệt, với những mục tiêu được tính toán kỹ lưỡng và chịu ảnh hưởng sâu sắc từ một nhân tố bên ngoài Đại Tây Dương.

"Đã đến lúc khóa vòi" - Cuộc chiến trên mặt trận năng lượng

Trọng tâm của gói trừng phạt lần này là một cú đánh trực diện vào ngành năng lượng, nguồn huyết mạch nuôi sống nền kinh tế thời chiến của Nga. "Nền kinh tế thời chiến của Nga được duy trì nhờ nguồn thu từ nhiên liệu hóa thạch. Chúng tôi muốn cắt đứt nguồn thu đó. Đã đến lúc khóa vòi lại", bà von der Leyen tuyên bố đanh thép.

Cụ thể, EU đã quyết định đẩy nhanh lệnh cấm hoàn toàn việc nhập khẩu LNG của Nga lên ngày 1/1/2027, sớm hơn một năm so với kế hoạch ban đầu. Động thái này mang tính biểu tượng và đầy sức nặng. Bất chấp cuộc xung đột kéo dài hơn 3 năm, trong nửa đầu năm nay, các nhà nhập khẩu châu Âu vẫn chi khoảng 4,4 tỷ USD cho LNG của Nga. Dù đã giảm, Nga vẫn chiếm tới 14% thị phần LNG nhập khẩu của EU trong quý II.

Đáng chú ý, những khách hàng lớn nhất lại chính là các đồng minh thân cận của Ukraine như Bỉ, Pháp, Tây Ban Nha và Hà Lan. Lệnh cấm sớm sẽ buộc các quốc gia này phải cấp tốc tái cấu trúc chuỗi cung ứng năng lượng, tạo ra một cuộc đua tìm kiếm các nhà cung cấp thay thế.

Không chỉ dừng lại ở LNG, EU còn áp đặt lệnh "cấm giao dịch toàn diện" với hai gã khổng lồ năng lượng Nga là Rosneft và Gazprom Neft, đồng thời siết chặt mức trần giá 47,60 USD/thùng đối với dầu của nước này.

Bất kỳ doanh nghiệp nào tham gia giao dịch cao hơn ngưỡng này đều có nguy cơ bị trừng phạt. Điều này nhắm vào các nhà máy lọc dầu, thương nhân và công ty hóa dầu ở các nước thứ ba, đặc biệt là Trung Quốc, những bên đã hưởng lợi từ nguồn dầu giá rẻ của Nga.

Đằng sau những tuyên bố chính trị là một sự dịch chuyển kinh tế mang tính kiến tạo.

Mỹ nổi lên là bên hưởng lợi lớn nhất. Từ chỗ đứng ngoài lề, giờ đây Washington đã vượt Nga để trở thành nhà cung cấp LNG số một cho châu Âu, chiếm gần 45% tổng lượng nhập khẩu.

Áp lực từ chính quyền Tổng thống Trump buộc EU phải cắt giảm quan hệ năng lượng với Moscow vô tình lại mở toang cánh cửa cho các tập đoàn xuất khẩu Mỹ. Theo giới phân tích, yêu cầu của Tổng thống Mỹ vừa nhằm phục vụ mục tiêu địa chính trị, vừa khéo léo trùng khớp với lợi ích thương mại của nước Mỹ.

Ngược lại, doanh nghiệp Nga đang phải đối diện một cuộc khủng hoảng sinh tồn. Thị trường châu Âu, vốn mang về khoảng 21,9 tỷ euro chỉ riêng trong năm ngoái, đang ngày càng khép chặt.

Điều đó buộc các tập đoàn năng lượng Nga phải xoay trục sang châu Á. Nhưng con đường này đầy chông gai, đó là chi phí logistics tăng vọt, giá bán phải chiết khấu sâu để cạnh tranh, và nguy cơ bị lấn lướt bởi các nhà cung cấp sẵn sàng chào hàng rẻ hơn.

Ở giữa là những “trung gian” - các doanh nghiệp Trung Quốc và Ấn Độ bị cáo buộc tiếp tay cho Moscow. Với họ, hợp tác với Nga giờ chẳng khác nào đặt cược vào một canh bạc đầy rủi ro, đó là được hưởng nguồn năng lượng giá rẻ, nhưng lại đối mặt nguy cơ bị loại khỏi thị trường EU và hệ thống tài chính phương Tây, một cái giá không hề nhỏ.

Ngay trong nội bộ EU, bài toán cũng không hề dễ giải. Hungary và Slovakia, vốn lệ thuộc nặng nề vào dầu Nga qua đường ống Druzhba, đang mắc kẹt trong thế tiến thoái lưỡng nan. 

Mặt trận mới: Siết chặt dòng tiền và logistics

EU hiểu rằng năng lượng chỉ là một phần của cuộc chiến kinh tế. 

Lần đầu tiên, EU nhắm thẳng vào các nền tảng tiền mã hóa và hệ thống thẻ tín dụng MIR do Nga tự phát triển. Những kênh quan trọng này giúp Nga né tránh các lệnh trừng phạt tài chính truyền thống, rửa tiền và thực hiện các giao dịch quốc tế sau khi bị loại khỏi các mạng lưới thanh toán của Mỹ.

Việc đưa các nền tảng này vào "danh sách đen" là một nỗ lực cắt đứt "hệ thần kinh" tài chính thay thế mà Moscow đang cố gắng xây dựng.

Việc đưa 118 tàu chở dầu vào danh sách trừng phạt là một đòn đánh hiểm hóc vào hạ tầng logistics của Nga. Các con tàu này sẽ không thể cập cảng EU, không thể mua bảo hiểm từ các công ty châu Âu (vốn chiếm lĩnh thị trường toàn cầu), và sẽ bị theo dõi chặt chẽ.

Điều này sẽ làm tăng vọt chi phí vận chuyển dầu của Nga, khiến nó kém cạnh tranh hơn trên thị trường toàn cầu và gây khó khăn cho việc giao hàng ngay cả đến những quốc gia không áp đặt trừng phạt.

Gói trừng phạt thứ 19 không phải là điểm kết thúc mà là một chương mới trong cuộc đối đầu kinh tế dai dẳng. Nó cho thấy sự quyết tâm của EU trong việc chấp nhận những "cơn đau" kinh tế ngắn hạn để đổi lấy an ninh năng lượng và sự độc lập chiến lược lâu dài.

Nếu được tất cả 27 quốc gia thành viên thông qua, đây sẽ là phép thử lớn nhất đối với sức chịu đựng của nền kinh tế Nga. Nhưng đồng thời, nó cũng đặt ra những thách thức không nhỏ cho các doanh nghiệp châu Âu và định hình lại các dòng chảy thương mại năng lượng toàn cầu trong nhiều năm tới.