Sáng ngày 13/5/2025, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã trình bày với Quốc hội tờ trình dự thảo Nghị quyết về việc thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hải Phòng, trong đó nổi bật là đề xuất thành lập Khu thương mại tự do tại thành phố cảng này. Đây được xem là bước đi chiến lược nhằm thúc đẩy Hải Phòng trở thành trung tâm kinh tế biển và công nghệ cao của cả nước.
Theo đề án được Bộ Tài chính trình bày, Khu thương mại tự do Hải Phòng sẽ được phát triển trên khu vực rộng khoảng 6.300 ha, bao gồm các khu chức năng thuộc Khu kinh tế Đình Vũ - Cát Hải, một phần đảo Cát Hải và vùng ven biển phía Nam thành phố. Đây là khu vực có lợi thế vượt trội về vị trí địa lý, hạ tầng cảng biển, kết nối giao thông và tiềm năng phát triển dịch vụ logistics.
Mô hình khu thương mại tự do sẽ được tổ chức với nhiều phân khu chức năng như khu sản xuất, khu cảng và logistics, khu thương mại – dịch vụ quốc tế và các hạng mục phục vụ nghiên cứu, đổi mới sáng tạo.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày tờ trình trước Quốc hội - Ảnh: Người lao động
Điểm nổi bật trong đề xuất là việc áp dụng nhiều cơ chế đặc thù về tài chính, thuế, đất đai, lao động và thủ tục hành chính. Đặc biệt, chi phí nghiên cứu và phát triển (R&D) được khấu trừ 200% khi tính thuế, và chuyên gia, nhà khoa học, nhân tài làm việc trong khu được giảm 50% thuế thu nhập cá nhân.
Các doanh nghiệp tại khu thương mại tự do có thể niêm yết, định giá, thanh toán hợp đồng bằng ngoại tệ - điều chưa từng có tiền lệ tại Việt Nam, được phép kinh doanh chuyển khẩu hàng hóa. Ngoài ra, ngân hàng nước ngoài được mở phòng giao dịch trong khu mà không cần gắn liền với trụ sở chính.
Người nước ngoài là chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, lao động trình độ cao và người thân sẽ được miễn thị thực và cấp thẻ tạm trú 10 năm.
Các dự án trong khu thương mại tự do TP.Hải Phòng (trừ nhà ở thương mại) được giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá, không đấu thầu. Việc sử dụng đất không bị ràng buộc bởi chỉ tiêu phân bổ sử dụng đất quốc gia. UBND TP.Hải Phòng được phép thu hồi đất để giao cho dự án trong khu như với các công trình vì lợi ích quốc gia.
Khu thương mại tự do lớn nhất cả nước, có thể trở thành "Dubai của Việt Nam"?
Hiện nay, theo thống kê ở Việt Nam hiện hay có 3 Khu thương mại tự do (Free Trade Zone – FTZ). Trong đó, FTZ Đà Nẵng đã được Quốc hội phê duyệt chủ trương thông qua Nghị quyết 136/2024/QH15 và hiện đang trong giai đoạn trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án chi tiết. FTZ Hải Phòng vừa trình Quốc hội vào tháng 5. Ngoài ra, Khu thương mại tự do Bà Rịa - Vũng Tàu đang xây dựng đề án.
| Tiêu chí | FTZ Hải Phòng | FTZ Đà Nẵng | FTZ Bà Rịa – Vũng Tàu |
|---|---|---|---|
| Tình trạng pháp lý | Đã trình Quốc hội vào tháng 5/2025, đang chờ phê duyệt | Đang hoàn thiện để trình Chính phủ | Đang xây dựng đề án |
| Diện tích dự kiến | 6.300 – 6.470 ha | ~1.700 ha | ~3.749 ha |
Lĩnh vực ưu tiên |
Công nghệ cao (AI, bán dẫn), logistics, tài chính, thương mại quốc tế |
Logistics, CNTT, dịch vụ số, thương mại |
Logistics xanh, cảng trung chuyển, sản xuất xanh |
Mục tiêu chiến lược |
Trung tâm xuất khẩu – logistics – công nghệ cao của miền Bắc |
Trung tâm logistics và số hóa dịch vụ miền Trung |
Trung tâm kinh tế biển, xuất khẩu và logistics quốc tế của miền Nam |
| Đối tác chiến lược quốc tế | Đề xuất kết nối FTZ Vân Nam – Trung Quốc | Đề xuất hợp tác với Nhật Bản – Hàn Quốc | Hợp tác chiến lược với tập đoàn DP World (UAE) |
Bảng so sánh được tạo bởi AI
Theo bảng thống kê, trong số các FTZ đang được triển khai hoặc đề xuất, FTZ Hải Phòng là khu vực sở hữu quy mô lớn nhất, cơ chế đột phá nhất và tầm nhìn rõ ràng nhất.
Khu thương mại tự do Hải Phòng có diện tích dự kiến lên tới 6.300 – 6.470 ha, lớn gấp 5 lần FTZ Đà Nẵng và gấp đôi quy mô dự kiến của Cái Mép Hạ (Vũng Tàu). Đây là một con số không chỉ cho thấy tham vọng, mà còn phản ánh tính khả thi của một siêu khu tổ hợp công – thương – cảng – công nghệ cao.
Kết cấu không gian của FTZ này được quy hoạch theo dạng "tam trụ" gồm: Khu kinh tế ven biển phía Nam – nơi tập trung logistics, công nghiệp công nghệ cao; Khu Nam Đình Vũ – gắn với hạ tầng giao thông trục ngang; Đảo Cát Hải – nơi có Cảng nước sâu Lạch Huyện, có khả năng đón tàu container trên 100.000 DWT.
Việc lựa chọn những khu vực chiến lược này cho thấy Hải Phòng đang xây dựng một trung tâm logistics – xuất khẩu quy mô ASEAN, kết nối trực tiếp với các chuỗi vận tải biển quốc tế và hành lang kinh tế Côn Minh – Hà Nội – Hải Phòng.
Ảnh minh họa Khu thương mại tự do Hải Phòng được tạo bởi AI Meta
Đặc biệt, không giống các khu kinh tế truyền thống vốn gói gọn trong ưu đãi thuế, FTZ Hải Phòng được đề xuất với 17 chính sách siêu ưu đãi, trong đó nhiều nội dung lần đầu tiên xuất hiện tại Việt Nam – thể hiện tư duy "dám nghĩ, dám mở khóa" của cơ quan trung ương và địa phương. Điểm then chốt không chỉ là ưu đãi – mà là cơ chế thực thi đặc biệt. Dự thảo giao Ban Quản lý Khu Kinh tế Hải Phòng thực hiện "một cửa, tại chỗ", tức là tự phê duyệt đầu tư; Tự cấp giấy chứng nhận xuất xứ (C/O); Tự giải quyết cấp phép bán lẻ, lao động, giao dịch vốn; Được ủy quyền sâu từ các bộ ngành trung ương.
Đây là cách tổ chức tương đồng với các mô hình Khu thương mại tự do đã thành công trên thế giới như: Changi FTZ (Singapore) – mô hình thương mại - sân bay tích hợp; Jebel Ali FTZ (UAE) – trung tâm xuất khẩu lớn nhất Trung Đông; Thượng Hải FTZ (Trung Quốc) – nơi đầu tiên thí điểm tự do chuyển đổi ngoại tệ.
| Tiêu chí | FTZ Hải Phòng | Jebel Ali FTZ (UAE) | FTZ Singapore (Changi, Jurong) | FTZ Thượng Hải (Trung Quốc) |
|---|---|---|---|---|
| Diện tích | ~6.300 ha | ~5.000 ha | <500 ha | ~120 km² |
| Giao dịch bằng ngoại tệ | ✅ Cho phép | ✅ Toàn diện | ❌ Chỉ cục bộ | ❌ Kiểm soát dưới NH Trung ương |
| Chính sách cư trú cho chuyên gia | ✅ Thẻ tạm trú 10 năm, miễn visa | ✅ Thị thực cư trú dài hạn | ❌ Cư trú ngắn hạn | ❌ Hạn chế |
| Tự do hóa tài chính | ✅ Giao dịch, thanh toán ngoại tệ | ✅ Tự do chuyển vốn và ngoại hối | ❌ Phụ thuộc vào MAS | ❌ Kiểm soát nghiêm |
| Quản lý hành chính | ✅ “Một cửa tại chỗ”, phân quyền mạnh mẽ | ✅ Chính quyền độc lập trong FTZ | ❌ Thuộc bộ ngành trung ương | ❌ Hạn chế phân quyền địa phương |
| Chức năng R&D, công nghệ cao | ✅ AI, bán dẫn, R&D chiến lược | ✅ Có, nhưng thiên về logistics | ✅ Mạnh về logistics và CNTT | ✅ Có, nhưng tách biệt nhiều khu chức năng |
| Mức độ ưu đãi thuế | Rất cao (10% TNDN/30 năm, miễn đất) | Rất cao | Trung bình | Có nhưng giới hạn |
Bảng so sánh được tạo bởi AI
Tương tự như cách Dubai đã vươn lên từ một cảng nhỏ vùng Vịnh trở thành trung tâm logistics toàn cầu nhờ khu thương mại tự do Jebel Ali, Hải Phòng – với cảng nước sâu Lạch Huyện, hạ tầng đồng bộ, vị trí cửa ngõ Đông Bắc Á – đang hội tụ đầy đủ các yếu tố để trở thành “trạm trung chuyển quốc tế” mới của khu vực.
Khác với các khu FTZ truyền thống tại Việt Nam, FTZ Hải Phòng không chỉ tập trung vào ưu đãi thuế, mà hướng đến tự do hóa tài chính – thương mại – nhân lực toàn diện: giao dịch bằng ngoại tệ, miễn visa cho chuyên gia, thẻ tạm trú 10 năm, ngân hàng quốc tế được mở chi nhánh mà không cần trụ sở... Đây là cấu trúc thể chế đặc biệt – một phiên bản “mở khóa” thực chất, tạo điều kiện cho các tập đoàn công nghệ, chuỗi cung ứng toàn cầu đặt trung tâm sản xuất, nghiên cứu và phân phối tại Việt Nam.
Nếu được thực thi đúng định hướng, Hải Phòng sẽ không chỉ là một thành phố cảng lớn, mà còn là điểm đến hàng đầu về logistics thông minh, sản xuất công nghệ cao và dịch vụ xuyên quốc gia, đóng vai trò dẫn dắt Việt Nam bứt phá trong chuỗi giá trị toàn cầu như Dubai đã từng làm với Trung Đông.
Như vậy, có cơ sở để nhận định trong chiến lược phát triển quốc gia giai đoạn mới, Hải Phòng có thể đóng vai trò ‘Dubai của Việt Nam’ trong logistics và thương mại quốc tế, là trung tâm trung chuyển – sản xuất – dịch vụ hàng đầu ASEAN.
*Bài viết và bảng so sánh có sự hỗ trợ bởi ứng dụng AI
