Gói thù lao nghìn tỷ USD dành cho CEO Elon Musk, được cổ đông Tesla thông qua gần đây, là một mục tiêu tham vọng gần như không tưởng, đòi hỏi giá trị thị trường của công ty phải tăng lên đến 8,5 nghìn tỷ USD và doanh số tích lũy đạt 20 triệu xe vào năm 2035.
Tuy nhiên, trong bối cảnh những con số ấn tượng này, một sự thật đáng lo ngại đang dần lộ rõ: Tesla đang đánh mất thế trận ở các thị trường tăng trưởng quan trọng, đặc biệt là trước sự trỗi dậy mạnh mẽ của các đối thủ châu Á.
Ví dụ tại Ấn Độ, hãng xe điện VinFast của Việt Nam bất ngờ vượt lên trước với doanh số 152 xe so với 109 xe của Tesla tính đến tháng 10/2025. VinFast mở đặt hàng trước từ ngày 15/7/2025, trùng ngày Tesla khai trương showroom đầu tiên tại nước này.
Dấu hiệu cảnh báo
Việc Tesla bị VinFast vượt doanh số tại Ấn Độ không phải vì người tiêu dùng nước này chuộng xe Việt hơn Mỹ, mà bởi Tesla gần như không hiện diện trong cấu trúc thị trường địa phương.
Sự kiện này phản ánh một vấn đề lớn hơn trong chiến lược của Tesla: hãng đang tụt lại ở những thị trường tăng trưởng nhanh nhất thế giới, từ Ấn Độ đến Đông Nam Á và Mỹ Latin, những khu vực mà đối thủ Trung Quốc và các hãng mới nổi đang tăng tốc mạnh mẽ.
Doanh số bán xe của Tesla (triệu chiếc)
Ấn Độ là ví dụ điển hình. Đây là thị trường ô tô lớn thứ ba thế giới, nhưng Tesla vẫn chỉ mở được một showroom đầu tiên vào giữa năm nay. Trong khi đó, VinFast xuất hiện đúng thời điểm, tung ra mô hình bán xe phù hợp phân khúc và giành lợi thế "người đến trước".
Việc mất những điểm tựa ban đầu như vậy có thể khiến Tesla mất nhiều năm để bù lại, đặc biệt khi cuộc đua xe điện tại Ấn Độ đang được tiếp sức bởi chính sách nội địa hóa sản xuất và ưu đãi cho các nhà đầu tư mới.
Trong bối cảnh này, Elon Musk lại cần Tesla phải đạt mức tăng trưởng chưa từng có: bán 20 triệu xe trước năm 2035, tức phải bán thêm 12 triệu xe trong thập kỷ tới, nhiều hơn tổng số xe hãng đã bán trong 17 năm tồn tại.
Thế nhưng doanh số Tesla lại đang đi ngược hướng. Năm 2024, hãng ghi nhận mức giảm doanh số thường niên đầu tiên trong một thập kỷ, tiếp theo là quý sụt giảm doanh thu tệ nhất kể từ năm 2022.
"Những con số này thực sự điên rồ, với một số mục tiêu cực kỳ khó đạt tùy thuộc vào các điều khoản chi tiết. Cổ đông đang nghe theo các nhà phân tích không hiểu rõ tình hình hoạt động toàn cầu của Tesla cũng như mức độ phụ thuộc của hãng vào các thị trường ngoài Mỹ", Tu Le, nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành Sino Auto Insights (Detroit), cảnh báo.
Thị phần tại châu Âu và Trung Quốc, hai chiến trường then chốt, tiếp tục bị bào mòn bởi các đối thủ Trung Quốc như BYD vốn đang bán xe tại 102 quốc gia, gấp gần ba lần so với Tesla.
Những thị trường mà Tesla chưa đầu tư sản xuất nội địa đều trở thành "vùng trống" để các đối thủ lấp vào.
Tại Thái Lan, BYD bán gần 22.000 xe chỉ trong 5 tháng đầu 2025, còn Tesla hoàn toàn vắng bóng. Tại Mỹ Latin, BYD chiếm tới 90% thị phần EV tại Brazil, trong khi Tesla chỉ có mặt ở Chile.
Doanh số bán xe của Tesla theo thị trường
Hậu quả của chiến lược 'nhẹ vốn'
Sự tương phản giữa Tesla và các đối thủ thể hiện rõ trong chiến lược đầu tư. Tesla vẫn duy trì mô hình "nhẹ vốn" (Capital Light), tức là chỉ dựa vào ba siêu nhà máy (gigafactory) tại California, Thượng Hải và Berlin để xuất khẩu ra thế giới.
Ngược lại, các hãng Trung Quốc đã chi hơn 143 tỷ USD cho chuỗi cung ứng và sản xuất tại nhiều quốc gia để giảm chi phí, hưởng ưu đãi thuế và tiệm cận người dùng địa phương. Khoảng cách về tốc độ hiện diện thị trường ngày càng nới rộng theo hướng bất lợi cho Tesla.
"BYD và các hãng Trung Quốc chiến thắng vì họ nội địa hóa sản xuất, chuỗi cung ứng và mạng lưới phân phối. Nếu Tesla không thay đổi cách tiếp cận và đầu tư vào sản xuất khu vực, hãng sẽ gặp khó khi cạnh tranh tại những thị trường mới nổi tăng trưởng nhanh", Bill Russo, CEO hãng tư vấn Automobility Limited (Thượng Hải) nhận định.
Ngay cả những kế hoạch mở rộng hiếm hoi của Tesla cũng không thành hiện thực. Nhà máy 3 tỷ USD dự kiến tại Ấn Độ đã bị rút lui trong im lặng. Nhà máy tại Morocco mới dừng lại ở cái tên văn phòng.
Trong khi đó, BYD liên tục khởi công nhà máy tại Thái Lan, Indonesia, Brazil hay Mexico. Khi các đối thủ coi sản xuất địa phương là điều kiện bắt buộc, Tesla vẫn đặt cược vào xuất khẩu, vốn là một mô hình ngày càng lỗi thời trong bối cảnh địa chính trị và chính sách thương mại toàn cầu siết chặt.
Ngay cả trong hai thị trường trọng yếu là Mỹ và Trung Quốc, nơi Tesla vẫn còn vị thế, các tín hiệu cũng không hoàn toàn tích cực. Doanh số tại Mỹ đang chậm lại khi người tiêu dùng dịch chuyển sang các lựa chọn EV rẻ hơn, trong khi tại Trung Quốc, mức tăng trưởng chỉ chủ yếu đến từ các phiên bản tùy chỉnh dành riêng cho thị trường này như Model Y 6 chỗ.
Các nhà phân tích như Bill Russo của Automobility Limited cảnh báo rằng sự tự tin của cổ đông vào gói thù lao nghìn tỷ USD có vẻ dựa trên niềm tin vào "tầm nhìn dài hạn" của Musk, tức là sự bùng nổ của robotaxi, AI và robot hình người hơn là dựa trên các số liệu thực tế về doanh số xe điện hiện tại.
"Tăng trưởng của Tesla đã chững lại ngoài thị trường Mỹ và hãng đang mất dần thị phần ở Trung Quốc và châu Âu, nơi cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Cuộc bỏ phiếu của cổ đông phản ánh niềm tin vào tầm nhìn dài hạn của Musk hơn là sự tin tưởng vào các chỉ số thực tế ngắn hạn", CEO Bill Russo của Automobility cho hay.
Trớ trêu thay, dù Elon Musk còn đặt cược lớn vào robotaxi và robot hình người để nâng định giá Tesla. Tuy nhiên ở cả hai lĩnh vực này, các công ty Trung Quốc cũng đang thúc đẩy triển khai nhanh không kém, thậm chí có phần táo bạo hơn.
Các nhà phân tích cho rằng tương lai gói thù lao nghìn tỷ USD của Musk có thể được quyết định bởi khả năng Tesla xoay chuyển thế cờ tại các thị trường quốc tế, đặc biệt là Trung Quốc, nơi hãng vừa là kẻ tiên phong, vừa là người bị dẫn trước.
Theo chuyên gia Dmitriy Pozdnyakov của Freedom Broker, Tesla chỉ cần duy trì thị phần hiện tại ở Mỹ và Trung Quốc để đạt tổng doanh số 20 triệu xe trong vòng sáu năm. Doanh số hiện tại mới chỉ vào khoảng 1,8 triệu xe/năm.
"Thị trường EV tại Mỹ vẫn còn rất nhiều dư địa tăng trưởng trong phân khúc xe mới," ông Pozdnyakov cho biết.
Những mục tiêu mà Elon Musk cần đạt được nếu muốn nhận gói thưởng nghìn tỷ USD
Rõ ràng, câu chuyện VinFast tạm vượt Tesla tại Ấn Độ chỉ là một điểm nhỏ, nhưng lại đang là minh chứng cho một thực tế lớn: đó là Tesla không còn là lựa chọn tốt nhất tại các thị trường mới nổi. Khi hãng còn đang loay hoay tìm chỗ đứng, đối thủ đã chiếm lĩnh mặt bằng, thiết lập chuỗi cung ứng, giành ưu đãi và tạo thói quen tiêu dùng.
Nếu không thay đổi cách tiếp cận, không đầu tư sản xuất khu vực và không tích cực tham chiến ở những thị trường tăng trưởng nhanh nhất thế giới, giấc mơ nghìn tỷ USD của Elon Musk có nguy cơ trở thành tham vọng xa vời.
*Nguồn: RoT, Fortune, BI
