Theo thống kê từ Bộ Y tế, tổng tỷ suất sinh tại Việt Nam giảm từ 2,01 con mỗi phụ nữ (năm 2022) xuống 1,96 (năm 2023) và còn 1,91 (năm 2024) - mức thấp nhất từ trước đến nay.
Hai thập kỷ qua, ngày càng nhiều phụ nữ trì hoãn sinh con, chỉ sinh một hoặc không sinh. Ngoài lý do cá nhân và văn hóa, chi phí nhà ở ngày càng tăng là một trong những nguyên nhân chính.
Theo dữ liệu của Viện Nghiên cứu đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam (VARS IRE), năm 2014, giá một căn hộ trung bình khoảng 1,75 tỷ đồng, tương đương 2,6 tỷ đồng nếu quy đổi theo lạm phát (đến giữa năm 2025). Tuy nhiên, thực tế hiện nay giá nhà đã lên đến 5,3 tỷ đồng.
Tại Hà Nội, giá căn hộ tăng hơn 70% trong giai đoạn 2019-2024, còn TPHCM tăng gần 37%. Một căn hộ điển hình có giá gấp khoảng 20-25 lần thu nhập bình quân của một hộ gia đình đô thị. Cùng giai đoạn này, tổng tỷ suất sinh giảm từ 2,09 xuống còn 1,91 con mỗi phụ nữ.
Có thể thấy, áp lực tài chính đến từ việc giá nhà ở tăng mạnh trong một thập kỷ qua. Thu nhập không theo kịp giá nhà khiến nhiều gia đình trì hoãn kế hoạch sinh con hoặc chỉ dám sinh ít con.
Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy mối liên hệ giữa giá nhà và tỷ lệ sinh. Nghiên cứu của Cục Nghiên cứu kinh tế Quốc gia Mỹ cho thấy, ở các đô thị, giá nhà tăng 10% khiến tỷ lệ sinh ở nhóm chưa sở hữu nhà giảm 1%.
Ngược lại, với những hộ đã có nhà hoặc sở hữu nhiều bất động sản, giá nhà tăng lại có thể thúc đẩy họ sinh con sớm hơn nhờ cảm giác an toàn tài chính.
Tại Việt Nam, từng có giai đoạn giá nhà và tỷ suất sinh cùng tăng. Năm 2001-2003 khi tín dụng được nới lỏng và kinh tế tăng trưởng mạnh, tỷ suất sinh tăng từ 2,12 lên 2,23 con mỗi phụ nữ. Năm 2006-2008, tỷ suất sinh cũng tăng từ 2,07 lên 2,08 con mỗi phụ nữ.
Nhưng từ năm 2021, khi giá bất động sản tăng nhanh, tỷ lệ sinh bắt đầu giảm rõ rệt.
VARS IRE nhận định, trong dài hạn, khả năng giá nhà và tỷ suất sinh cùng tăng gần như không thể, bởi ở đô thị, nhà ở đang dần trở thành "đặc quyền" của một nhóm nhỏ giàu có, tỷ lệ sinh có thể duy trì ở nhóm này nhưng lại suy giảm mạnh ở phần đông người dân không có khả năng mua nhà.
“Có thể nói, nhà ở không phải là nguyên nhân duy nhất dẫn đến sự sụt giảm tỷ lệ sinh, nhưng rõ ràng đây là một rào cản quan trọng ảnh hưởng đến việc kế hoạch hóa gia đình trong nền kinh tế hiện nay”, VARS IRE đánh giá.
