Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV, chiều 12/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi).
Phát biểu tại hội trường, nhiều đại biểu đề xuất bổ sung quy định rõ ràng, cụ thể về "hàng không tầm thấp", đặc biệt phương tiện bay không người lái (UAV).
Thiếu khung pháp lý
Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân, Đoàn ĐBQH TP HCM. (Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội).
Theo đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân, Đoàn ĐBQH TP HCM, phương tiện bay không người lái (UAV) và hệ thống phương tiện bay không người lái (UAS) là lĩnh vực đang phát triển rất nhanh trên thế giới và Việt Nam không nằm ngoài xu thế đó.
Đại biểu cho biết, theo dự báo của Hiệp hội Hàng không Quốc tế, đến năm 2030 thị trường UAV thương mại toàn cầu có thể đạt hơn 90 tỷ USD. Trong đó, vận tải hàng không tầm thấp (tức là vận tải bằng UAV trong phạm vi dưới 500m) sẽ trở thành một ngành công nghiệp mũi nhọn.
Tại Việt Nam, UAV đã bắt đầu xuất hiện trong nhiều lĩnh vực từ nông nghiệp công nghệ cao, khảo sát địa chất, giám sát công trình đến truyền hình, du lịch và đặc biệt là logistics.
Tuy nhiên, theo đại biểu dù đã có sự phát triển mạnh như vậy nhưng hiện nay vẫn chưa có quy định rõ ràng về "phương tiện bay không người lái" (UAV) và "hệ thống phương tiện bay không người lái" (UAS). Trong dự thảo Luật mới chỉ có phần giải thích về vận tải "hàng không tầm thấp".
Đại biểu phân tích, do chưa có khung pháp lý thống nhất và rõ ràng, nhiều doanh nghiệp và viện nghiên cứu đang phải vừa làm vừa "dò đường". Theo đó, các hoạt động này hiện nay chỉ dựa trên một số quy định trong nghị định hoặc quyết định của Thủ tướng về quản lý vùng trời do Bộ Quốc phòng kiểm soát mà chưa được quy định trong Luật Hàng không Dân dụng. Do đó, đại biểu đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung vào Khái niệm chung của Luật Hàng không Dân dụng các nội dung cụ thể về vấn đề này.
Một là phương tiện bay không người lái: Là phương tiện bay hoạt động trên không, được điều khiển từ xa hoặc hoạt động tự động mà không có người lái trực tiếp trên khoang. Hai là hệ thống phương tiện bay không người lái (UAS): Là tổ hợp bao gồm phương tiện bay, thiết bị điều khiển, hệ thống thông tin, trường dữ liệu và các yếu tố kỹ thuật cần thiết để đảm bảo vận hành an toàn.
Theo đại biểu, phương tiện bay "không người lái" cần được quy định bao gồm cả các thiết bị sử dụng cho mục đích dân dụng như khảo sát, vận chuyển, nghiên cứu, quay phim, chụp ảnh, cứu hộ và các hoạt động thương mại hợp pháp.
"Việc liệt kê rõ hai khái niệm này sẽ giúp xác định rõ phạm vi quản lý, cấp phép, đăng kiểm và trách nhiệm khai thác; đồng thời tạo nền tảng để ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn bay tầm thấp sau này", Đại biểu Trân lý giải.
Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân cũng nêu vấn đề về việc một số đô thị hiện đại trên thế giới đã bắt đầu chuyển một phần hoạt động logistics lên không trung bằng hệ thống UAV. Nếu sớm có hành lang pháp lý, việc ứng dụng UAV ở đô thị Việt Nam hoàn toàn có thể giúp giảm lưu lượng xe giao hàng nhỏ, giảm tắc đường, giảm khí thải, tăng tốc độ giao nhận, đặc biệt trong thương mại điện tử và logistics đô thị, phục vụ khối hỗ trợ khẩn cấp, vận chuyển thuốc, thiết bị y tế trong thời gian ngắn, thúc đẩy phát triển hạ tầng số, bản đồ số, giao thông thông minh.
Tuy nhiên, bên cạnh các mặt thuận lợi, đại biểu nhận định UAV cũng có thể bị lợi dụng để thực hiện các hoạt động gây hại đến an ninh, quốc phòng hoặc các hoạt động phi pháp.
Do đó, đại biểu đề nghị cần xây dựng một cơ chế quản lý thông minh, hiện đại, có sự phối hợp giữa các Bộ, ngành.
Cụ thể, cần định danh điện tử cho mỗi UAV (tương tự như với xe cơ giới); giới hạn độ cao, hành lang bay, vùng cấm bay được công bố công khai; tích hợp hệ thống giám sát bay vào mạng lưới điều hành hàng không, quốc phòng và công an. Cũng như, cần quy định rõ trách nhiệm quản lý liên ngành giữa Bộ Xây dựng, Bộ Quốc phòng và Bộ Công an trong việc xử lý hành vi bay trái phép, vận chuyển hàng cấm hoặc xâm phạm các khu vực cấm.
Đại biểu Thạch Phước Bình – đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long nhận định, trong thực tế, máy bay nhỏ và thiết bị bay không người lái (UAV) phục vụ nông nghiệp, du lịch, cứu hộ, và vận chuyển hàng hóa đang phát triển nhanh chóng. Tuy nhiên pháp luật hiện hành lại chưa có quy định đầy đủ về vấn đề này.
Do đó, đại biểu đề xuất, cần nghiên cứu bổ sung một chương hoặc một mục riêng về "Hàng không tầm thấp". Đồng thời xác định rõ ràng phạm vi, độ cao, điều kiện cấp phép và quản lý vùng bay. Quy định rõ trách nhiệm phối hợp giữa các cơ quan quốc phòng, công an và xây dựng.
Ngoài ra, đề nghị cho phép thí điểm có kiểm soát đối với công nghệ mới, xây dựng một khung thử nghiệm linh hoạt để vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo vừa bảo đảm an toàn vùng trời, tránh sự trì trệ trong quản lý nhà nước.
Cần tăng 'tính kinh tế' khi quản lý phương tiện bay tầm thấp
Đại biểu Trịnh Xuân An – Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai thì nhận định, quy định về quản lý và đăng ký đối với phương tiện bay không người lái (UAV) đã được quy định một chương riêng tại Luật Phòng không nhân dân. Do đó, đại biểu cho rằng trong Luật Hàng không dân dụng cần phát huy "tính kinh tế" của lĩnh vực hàng không tầm thấp, gắn với phương tiện bay không người lái.
Đại biểu nêu quan điểm đồng tình với báo cáo giải trình, tiếp thu của Bộ Xây dựng đã quy định 1 khoản trong dự thảo Luật (Khoản 4, Điều 3) theo hướng quy định nguyên tắc. Ngoài ra, nên giao cho Chính phủ quy định là hợp lý, bởi cần phải có cơ chế thử nghiệm và gắn với công tác quản lý và đặc biệt là gắn với quốc phòng an ninh chứ không đơn thuần là quản lý các phương tiện bay.
Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh. (Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội).
Phát biểu tiếp thu, giải trình ý kiến của các đại biểu tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, hiện nay, việc ứng dụng phương tiện bay không người lái và các phương tiện bay khác đang ngày càng phổ biến.
Hoạt động này tạo ra một lĩnh vực kinh tế mới trên nhiều cấu phần như vận tải, du lịch, nông nghiệp, truyền thông, giải trí, và đặc biệt là khảo sát địa hình.
Theo Bộ trưởng, thực tế cho thấy, lĩnh vực này còn khá mới, ngay cả các quốc gia như Trung Quốc và Nhật Bản hiện vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu, thử nghiệm và chỉ ứng dụng ở một số ngành nghề cơ bản mà chưa thể triển khai đại trà.
Trong quá trình nghiên cứu, thử nghiệm, các nước cũng có những cơ chế chính sách quản lý, giám sát chặt chẽ, đặc biệt là phải đảm bảo an ninh quốc phòng. Vì vậy, Bộ trưởng nhấn mạnh, dự thảo luật lần này chỉ mang tính chất nền móng pháp lý nhằm phát triển kinh tế hàng không tầm thấp trong các lĩnh vực đời sống kinh tế, xã hội.
"Còn việc tổ chức thực hiện, Chính phủ sẽ căn cứ vào yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội, quy định về việc áp dụng luật này phù hợp với thực tiễn nhằm phát triển kinh tế bền vững nhưng phải đảm bảo quốc phòng, an ninh và trật tự xã hội", Bộ trưởng nói.
