Bộ Năng lượng Mỹ (DOE) đã chính thức khởi động chương trình thí điểm, cho phép các công ty hạt nhân tư nhân thử nghiệm thiết kế lò phản ứng bên ngoài các phòng thí nghiệm quốc gia.
Đây là một bước tiến quan trọng, xây dựng dựa trên nỗ lực trình diễn lò phản ứng hạt nhân tiên tiến tại các địa điểm của DOE và phù hợp với sắc lệnh của Tổng thống Donald Trump về cải cách thử nghiệm lò phản ứng hạt nhân tại DOE.
Mục tiêu chính của chương trình là hợp lý hóa quy trình thử nghiệm lò phản ứng hạt nhân và đảm bảo ít nhất ba lò phản ứng đạt trạng thái tới hạn vào đúng ngày Quốc khánh Mỹ - 4/7/2026.
Bộ trưởng Năng lượng Chris Wright cho biết, trong một thời gian dài, chính phủ liên bang đã cản trở sự phát triển và triển khai các lò phản ứng hạt nhân dân sự tiên tiến tại Mỹ. Cơ quan này đang đẩy nhanh quá trình phát triển công nghệ hạt nhân thế hệ tiếp theo và mở ra một con đường mới cho các nhà sáng tạo Mỹ.
Việc xin cấp phép từ DOE, theo Đạo luật Năng lượng Nguyên tử, không chỉ giúp thu hút tài trợ từ khu vực tư nhân, mà còn cung cấp phương án cấp phép nhanh chóng cho thương mại hóa các lò phản ứng trong tương lai.
DOE sẽ ưu tiên xem xét các lò phản ứng tiên tiến có khả năng hoạt động trước thời hạn ngày 4/7/2026. Các công ty nộp đơn sẽ chịu trách nhiệm hoàn toàn về chi phí liên quan đến thiết kế, sản xuất, xây dựng, vận hành và ngừng hoạt động của mỗi lò phản ứng thử nghiệm.
Các đơn đăng ký sẽ được lựa chọn cạnh tranh dựa trên các tiêu chí như sự sẵn sàng về công nghệ, đánh giá địa điểm, khả năng tài chính và kế hoạch chi tiết để đạt được tính quan trọng.
Trung Quốc đang vượt lên
Trong khi Mỹ đang nỗ lực tăng tốc, Trung Quốc ghi nhận sự tiến bộ vượt bậc trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân. Đầu năm nay, Trung Quốc đã phê duyệt hàng loạt dự án điện hạt nhân mới và đang trên đà nhanh chóng trở thành quốc gia dẫn đầu toàn cầu về công suất điện hạt nhân đang hoạt động vào năm 2030.
Báo cáo Phát triển năng lượng hạt nhân Trung Quốc năm 2025 cho thấy nước này có tổng cộng 102 lò phản ứng đang hoạt động, đang xây dựng hoặc đã được phê duyệt, đại diện cho tổng công suất lắp đặt là 113 triệu kilowatt.
Tính đến tháng 5/2025, Mỹ vẫn dẫn đầu với 94 lò phản ứng điện hạt nhân đang hoạt động so với 58 của Trung Quốc (Pháp đứng thứ ba với 57), nhưng Trung Quốc có kế hoạch xây dựng nhanh chóng các lò phản ứng mới để trở thành nhà sản xuất năng lượng hạt nhân lớn nhất thế giới.
Một số thành tựu đáng chú ý của Trung Quốc bao gồm lò phản ứng hạt nhân chống tan chảy đầu tiên trên thế giới với công suất 105 MW và lò phản ứng hạt nhân mô-đun nhỏ (SMR) thương mại đầu tiên, Linglong-1.
Linglong-1 được đánh giá là lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR) trên đất liền đầu tiên trên thế giới được triển khai xây dựng. Các dự án này được kỳ vọng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giảm lượng khí thải carbon của Trung Quốc.
Cuộc đua năng lượng hạt nhân toàn cầu bước vào giai đoạn quyết định. Với chương trình thí điểm mới, Mỹ đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ nhằm giành lại vị thế dẫn đầu. Tuy nhiên, tốc độ phát triển và quy mô đầu tư của Trung Quốc cho thấy đây sẽ là một cuộc cạnh tranh gay gắt, định hình lại cục diện năng lượng thế giới trong những thập kỷ tới.
