Theo ông Vũ Đỗ Vỹ Bình, tại Việt Nam, cứ 220 người dùng điện thoại thông minh thì có 1 người là nạn nhân của lừa đảo, thiệt hại ước tính trong năm 2024 lên đến 18.900 tỉ đồng. Trong bối cảnh mặt tối của AI tạo sinh (GenAI) trở thành công cụ lừa đảo khi cho phép tạo ra email, tin nhắn, kịch bản cuộc gọi, hình ảnh, video, thậm chí giả giọng nói đến mức người thân của chúng ta khó nhận ra. Tội phạm có thể tự động hóa cả chiến dịch lừa đảo, gửi đi hàng chục nghìn thông điệp được cá nhân hóa trong thời gian ngắn. Đồng thời, các kênh tấn công cũng đa dạng như điện thoại, OTT, mạng xã hội, website giả mạo, quảng cáo trực tuyến… khiến người dùng luôn ở trong trạng thái bị bao vây.
Tội phạm sử dụng GenAI thực hiện các thủ đoạn lừa đảo trực tuyến
ATNH: NGỌC THẠCH
Năm 2024, thiệt hại do lừa đảo trực tuyến ở Việt Nam ở mức cao, không những gây tổn thất về tiền bạc mà còn về niềm tin của người dân vào giao dịch ngân hàng số. Việc ban hành Quyết định 2345 của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), gắn kết hệ thống ngân hàng với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và xác thực sinh trắc học đã đánh thắng hạ tầng tài khoản cá nhân rác. Số vụ lừa đảo khách hàng qua tài khoản rác giảm. Việc mở mới tài khoản bằng giấy tờ giả trở nên khó khăn hơn. Tuy nhiên, tội phạm không biến mất mà dịch chuyển sang mô hình mới: doanh nghiệp ma được thành lập hợp pháp trên giấy tờ nhưng không có hoạt động sản xuất - kinh doanh thực. Thông tư 17/2024 của NHNN yêu cầu các giao dịch trực tuyến của doanh nghiệp cũng sẽ phải thực hiện sinh trắc học thông tin người đại diện hợp pháp để ngăn chặn hình thức lừa đảo này.
Để hạn chế tình trạng lừa đảo, ông Vũ Đỗ Vỹ Bình kiến nghị ngân hàng, tổ chức trung gian thanh toán tận dụng dữ liệu định danh và sinh trắc học để xây dựng mô hình AI giám sát hành vi giao dịch, phát hiện các mẫu hành vi bất thường ngay cả khi từng giao dịch vẫn "đúng quy định". Thiết kế, truyền thông các công cụ bảo vệ chủ động như "khoá tiền an toàn", giới hạn kênh, giao dịch, cảnh báo nâng cao để khách hàng có thêm lớp phòng thủ. Đồng thời, ngân hàng tăng cường chia sẻ dữ liệu về tài khoản rác, mẫu hành vi rủi ro, sim rác trong ngành, hướng tới một hệ sinh thái phòng thủ thống nhất thay vì mỗi ngân hàng tự bảo vệ một mình.
