Thực tiễn của thị trường vốn, cả tại Việt Nam lẫn trên thế giới, cho thấy IPO hiếm khi là “tấm vé thắng nhanh”. Ngược lại, đây thường là điểm khởi đầu của một quá trình định giá kéo dài, trong đó giá trị doanh nghiệp chỉ dần được phản ánh khi mô hình kinh doanh, năng lực quản trị và kết quả tài chính được kiểm chứng qua thời gian.
Thị trường toàn cầu cũng từng nghi ngờ các doanh nghiệp lớn
Ngay trên các thị trường phát triển, nơi mức độ minh bạch cao và hệ thống định giá tương đối hiệu quả, IPO cũng không đồng nghĩa với thành công tức thì. Trường hợp của Meta Platforms là ví dụ điển hình.
Sau khi IPO năm 2012, cổ phiếu doanh nghiệp này từng trải qua giai đoạn bị nghi ngờ gay gắt, khi thị trường lo ngại khả năng kiếm tiền từ nền tảng di động. Chỉ khi chiến lược chuyển dịch sang quảng cáo di động và mở rộng hệ sinh thái được chứng minh bằng kết quả kinh doanh cụ thể, giá trị doanh nghiệp mới dần được thị trường nhìn nhận lại.
Tương tự, Robinhood Markets lên sàn trong bối cảnh điều kiện tiền tệ toàn cầu đảo chiều nhanh, khiến cổ phiếu chịu áp lực mạnh ngay sau IPO. Diễn biến này phản ánh một thực tế quen thuộc: trong ngắn hạn, giá cổ phiếu mới niêm yết thường chịu tác động lớn từ chu kỳ vĩ mô và tâm lý thị trường, thay vì phản ánh đầy đủ giá trị nội tại.
Điểm chung của các trường hợp này không nằm ở việc cổ phiếu tăng hay giảm ngay sau IPO, mà ở chỗ thị trường cần thời gian để “tiêu hóa” thông tin, đánh giá lại mô hình kinh doanh và mức độ bền vững của tăng trưởng.
Bài học quen thuộc: thời gian là yếu tố quyết định
Thực tế trên thị trường chứng khoán Việt Nam cho thấy, không ít doanh nghiệp lớn hiện nay từng có giai đoạn khởi đầu IPO hoặc niêm yết không mấy thuận lợi. Khi IPO diễn ra trong bối cảnh thị trường kém tích cực hoặc tâm lý nhà đầu tư còn thận trọng, diễn biến giá ngắn hạn thường khó phản ánh đầy đủ tiềm năng dài hạn của doanh nghiệp.
Trường hợp của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam là ví dụ điển hình. Cổ phiếu VCB niêm yết năm 2009, đúng thời điểm thị trường chứng khoán Việt Nam suy thoái sâu sau khủng hoảng tài chính toàn cầu. Trong bối cảnh VN-Index lao dốc mạnh, cổ phiếu này không tránh khỏi diễn biến kém tích cực ban đầu.
Tuy nhiên, nhờ nền tảng tài chính vững chắc, quản trị rủi ro thận trọng và hiệu quả hoạt động ổn định qua nhiều chu kỳ kinh tế, VCB dần được thị trường định giá lại và trở thành một trong những cổ phiếu có hiệu suất dài hạn nổi bật.
Tương tự, Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam (TCB) niêm yết năm 2018 trong bối cảnh thị trường nhiều biến động, khiến cổ phiếu giảm mạnh ngay phiên giao dịch đầu tiên. Dù vậy, nhờ chiến lược phát triển rõ ràng và tập trung vào hiệu quả hoạt động, giá trị doanh nghiệp từng bước được phản ánh trở lại trong vốn hóa thị trường những năm sau đó.
Hai trường hợp này cho thấy một đặc điểm quen thuộc của thị trường Việt Nam: với các doanh nghiệp có nền tảng tốt, IPO không phải là điểm kết thúc, mà chỉ là điểm khởi đầu của một quá trình định giá kéo dài. Trong bài toán đầu tư IPO, thời gian thường là yếu tố quyết định sau cùng.
Đầu tư cổ phiếu IPO cần sự kiên nhẫn. (Ảnh minh hoạ: iStock).
Vì sao cổ phiếu IPO thường chịu áp lực trong ngắn hạn?
Có nhiều yếu tố mang tính cấu trúc khiến cổ phiếu IPO khó tạo đột biến ngay sau niêm yết. Trước hết là yếu tố thời điểm. IPO diễn ra trong giai đoạn thị trường biến động hoặc dòng tiền phòng thủ thường khó ghi nhận diễn biến tích cực ngay lập tức, bất kể chất lượng doanh nghiệp.
Bên cạnh đó là yếu tố cung – cầu. Cổ phiếu mới niêm yết thường đối mặt với áp lực bán từ nhóm nhà đầu tư tham gia IPO với kỳ vọng ngắn hạn, trong khi lực cầu cần thời gian để hình thành khi thị trường chưa có đủ dữ liệu lịch sử nhằm định giá doanh nghiệp một cách thận trọng.
Ngoài ra, tâm lý nhà đầu tư cũng đóng vai trò quan trọng. IPO thường đi kèm kỳ vọng cao, và khi giá cổ phiếu không diễn biến như mong đợi, phản ứng chốt lời hoặc cắt lỗ dễ xuất hiện, khiến biến động trong giai đoạn đầu trở nên mạnh hơn bình thường.
Những yếu tố này mang tính chu kỳ và không phản ánh đầy đủ giá trị nội tại của doanh nghiệp, đặc biệt với các công ty đang trong giai đoạn đầu tư cho tăng trưởng dài hạn.
Làn sóng IPO và kỳ vọng
Năm 2025 đánh dấu sự trở lại sôi động của hoạt động IPO và phát hành tăng vốn trên thị trường chứng khoán Việt Nam, với sự xuất hiện của nhiều doanh nghiệp lớn như Nông nghiệp Hòa Phát, Gelex Infra, Techcombank Securities (TCX), VPBank Securities (VPX) hay Chứng khoán VPS.
Đồng thời, giai đoạn 2026–2027 cũng đã bắt đầu hình thành kỳ vọng mới, khi một số doanh nghiệp tiêu dùng và đầu tư quy mô lớn “đánh tiếng” kế hoạch IPO. Làn sóng này không chỉ mang tính ngắn hạn. Theo dự báo của Dragon Capital, giai đoạn 2026–2028, Việt Nam có thể chứng kiến các đợt IPO với tổng giá trị hơn 40 tỷ USD.
Quy mô này phản ánh một chu kỳ huy động vốn mới của doanh nghiệp Việt Nam, gắn với nhu cầu mở rộng sản xuất – kinh doanh, nâng cao chuẩn mực quản trị và tận dụng cơ hội từ sự phát triển của thị trường vốn. Trong bối cảnh đó, IPO không đơn thuần là câu chuyện “lên sàn”, mà là một bước chuyển quan trọng trong chiến lược dài hạn của nhiều doanh nghiệp, đồng thời tạo thêm dư địa tăng trưởng cho toàn thị trường.
Trong bức tranh này, điều quan trọng với nhà đầu tư không nằm ở việc cổ phiếu IPO tăng hay giảm trong những phiên đầu, mà ở khả năng doanh nghiệp tạo ra giá trị bền vững trong nhiều năm tiếp theo.
Kinh nghiệm từ cả thị trường Việt Nam và quốc tế cho thấy, IPO không phải là kênh đầu tư dành cho sự vội vàng. Đây là cuộc chơi đòi hỏi khả năng đánh giá doanh nghiệp một cách toàn diện và chấp nhận độ trễ trong định giá. Với những doanh nghiệp có nền tảng tốt, giai đoạn biến động ban đầu không nhất thiết là rủi ro, mà có thể là phần tất yếu của hành trình tạo giá trị.
Trong bối cảnh làn sóng IPO 2025–2027 đang hình thành, bài toán quan trọng nhất với nhà đầu tư không nằm ở việc phản ứng với biến động ngắn hạn, mà ở việc xây dựng khung kỳ vọng phù hợp. Khi đó, sự kiên nhẫn không chỉ là lựa chọn, mà trở thành một lợi thế đầu tư thực sự trên thị trường vốn.
