Những chuyển biến tích cực
Năm ngoái, đoàn thanh tra của EC cũng đã tiến hành kiểm tra thực tế tại VN nhằm có căn cứ xem xét lại việc cảnh cáo thẻ vàng IUU. Thời điểm đó, mặc dù có nhiều tiến bộ nhưng ngành thủy sản VN vẫn chưa thể vượt qua được quy trình đánh giá khắt khe từ châu Âu. Một năm trôi qua, những mặt hạn chế cố hữu của nghề cá đã dần dần đi vào khuôn phép và có những chuyển biến nhất định.
Gỡ thẻ vàng IUU là nhiệm vụ quan trọng cấp thiết trong năm 2025
ẢNH: TRANG THY
Tại Quảng Ninh, tính đến đầu tháng 10.2025, toàn tỉnh có 4.116 tàu cá từ 6 m trở lên đã đăng ký và được cập nhật 100% trên hệ thống Vnfishbase. Trong đó, tàu cá được cấp giấy phép khai thác thủy sản đạt tỷ lệ trên 99%; tỷ lệ đăng kiểm còn hạn đạt trên 93%. Tổ chức cập nhật dữ liệu thông tin căn cước công dân được 4.116/4.116 chủ tàu cá lên hệ thống Vnfishbase, đạt tỷ lệ 100%. Toàn tỉnh có 274/274 tàu cá có chiều dài từ 15 m trở lên hoạt động khai thác thủy sản đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS), đạt tỷ lệ 100%. Hằng tuần, danh sách các tàu có nguy cơ cao vi phạm hoặc mất kết nối thiết bị VMS được gửi tới các cơ quan chức năng và các đơn vị liên quan để phối hợp xử lý kịp thời. Có 2 trường hợp tàu cá mất kết nối dài ngày trên biển cũng đã xác minh được hiện trạng, vị trí, nguyên nhân các tàu cá này đang nằm bờ, không đi khai thác nên không duy trì thuê bao VMS…
Tại Thanh Hóa, tính đến ngày 11.10, toàn tỉnh có tổng số tàu cá khai thác thủy sản đăng ký là 6.315 chiếc. Số tàu còn hạn đăng kiểm là 1.689/1.839 chiếc, đạt tỷ lệ gần 92%, còn 150 tàu cá hết hạn đăng kiểm; giấy phép khai thác thủy sản còn hạn là 2.867/2.999 chiếc, đạt tỷ lệ gần 96%, còn lại 132 tàu cá hết hạn giấy phép. Cơ quan chức năng trong tỉnh đã rà soát, cập nhật 2.999 tàu cá có chiều dài từ 6 m trở lên đã được đăng ký, thực hiện viết biển số, đánh dấu tàu cá và nhập vào hệ thống cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia Vnfishbase. Hằng tuần đều có cập nhật danh sách tàu cá nguy cơ cao vi phạm IUU lên hệ thống giám sát tàu cá và được giám sát chặt chẽ theo quy định. Nhờ triển khai nhiều biện pháp quyết liệt nhằm ngăn chặn, chấm dứt tình trạng tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài nên từ năm 2024 đến nay, tỉnh Thanh Hóa không có tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài để khai thác thủy sản.
Công tác chống khai thác IUU của Quảng Ngãi cũng đã đạt được nhiều kết quả nổi bật. Tính đến nay, trên toàn tỉnh, tổng số tàu cá từ 6 m trở lên là 4.902 chiếc, tàu cá đã cấp giấy phép khai thác thủy sản là 4.702/4.902 chiếc, đạt tỷ lệ trên 95%. Tàu cá có chiều dài từ 15 m trở lên đang hoạt động khai thác thủy sản đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình là 2.981 chiếc, đạt tỷ lệ 100% số tàu tham gia khai thác. Hiện còn 54 tàu chưa lắp đặt thiết bị VMS, cơ quan chức năng của tỉnh đã lập danh sách cụ thể và gửi các địa phương trong và ngoài tỉnh để quản lý chặt chẽ.
Tăng cường xử phạt nghiêm
Tình hình xử phạt các tàu cá vi phạm cũng được đẩy mạnh hơn theo yêu cầu của cơ quan thanh tra. Trong các năm trước, việc xử lý đa phần là nhắc nhở, cảm thông nên tình trạng khai thác trái phép vẫn chưa được xử lý dứt điểm. Năm nay, việc xử phạt đã được thực hiện nghiêm túc.
Trong vòng 1 tháng qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính liên tiếp có những chỉ đạo hết sức quyết liệt nhằm gỡ thẻ vàng IUU. Trong Công điện số 198/CĐ-TTg mới nhất, Thủ tướng yêu cầu các bộ ngành, địa phương liên quan tập trung thực hiện tháng cao điểm chống khai thác IUU và phát triển bền vững ngành thủy sản VN. Thủ tướng nhấn mạnh công tác chống khai thác IUU, gỡ cảnh báo thẻ vàng là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, hàng đầu trước mắt; đồng thời có ý nghĩa lâu dài đối với phát triển bền vững ngành thủy sản, kiên quyết không để một bộ phận nhỏ ngư dân, doanh nghiệp vì lợi ích cá nhân, làm ăn phi pháp, vi phạm pháp luật, một số cán bộ, công chức thiếu trách nhiệm trong thực thi công vụ làm ảnh hưởng đến uy tín, hình ảnh quốc gia trên trường quốc tế, ảnh hưởng công bằng xã hội, tác động tiêu cực đến đời sống, sinh kế của đa số người dân làm ăn chân chính.
Một lãnh đạo Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ NN-MT) cho biết mất kết nối thiết bị VMS là một trong những hành vi vi phạm nghiêm trọng, làm gia tăng nguy cơ tàu cá xâm phạm vùng biển nước ngoài và gây ảnh hưởng đến uy tín quốc gia trong công tác quản lý nghề cá. Chính vì vậy các địa phương phải tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động tàu cá, đặc biệt là đối với các tàu có chiều dài từ 15 m trở lên bắt buộc phải lắp và duy trì kết nối thiết bị VMS theo quy định.
Trả lời PV Thanh Niên, ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản VN, nhận định: Ngày 23.10.2017, EC chính thức áp dụng thẻ vàng đối với thủy sản VN, kể từ đó ngành khai thác và xuất khẩu thủy sản đã đối mặt với những thách thức chưa từng có. Thẻ vàng không phải là lệnh cấm nhập khẩu ngay lập tức mà đó là cảnh báo về những lỗ hổng trong hệ thống quản lý chống khai thác IUU, dẫn đến rủi ro mất thị trường châu Âu, nơi chiếm khoảng 20% kim ngạch xuất khẩu thủy sản của VN, với giá trị hằng năm lên đến hàng tỉ USD. "Trên thế giới, hầu như chưa có thị trường nào bị châu Âu áp thẻ vàng với thời hạn dài đến như vậy. Nhiều nước cũng đã bị cảnh báo với hình thức tương tự nhưng chỉ vài năm là họ đã khắc phục được ngay. Tại VN, với thời gian kéo dài đến 8 năm qua, tôi cho rằng những nỗ lực từ phía Chính phủ và cơ quan quản lý ở địa phương đã chín muồi để có thể vượt qua được khâu đánh giá của EC, tiến tới dỡ bỏ thẻ vàng cho thủy sản VN", ông Nguyễn Hoài Nam nói.
Tại hội nghị trực tuyến toàn quốc về chống IUU mới đây, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh năm 2025 phải gỡ xong thẻ vàng IUU. Với đoàn kiểm tra EC dự kiến sang VN cuối năm nay, mọi nỗ lực địa phương đều đang hướng tới cột mốc này.
