VCCI: Hàng rào thuế giá trị gia tăng gây khó cho doanh nghiệp

Ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng tiền, năng lực cạnh tranh

Sau hơn 3 tháng áp dụng Luật Thuế Giá trị gia tăng (GTGT) số 48 và các văn bản hướng dẫn thi hành, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết đã tiếp nhận nhiều phản ánh từ các hiệp hội ngành hàng chủ lực về những vướng mắc lớn đang phát sinh trên thực tế.

Các vướng mắc này ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng tiền, năng lực cạnh tranh, khả năng duy trì chuỗi cung ứng và thị phần xuất khẩu của nông sản Việt Nam.

Theo quy định tại Luật Thuế GTGT, các sản phẩm “chưa chế biến thành sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường” bị áp thuế suất 5%. Tuy nhiên, theo VCCI, trên thực tế, các sản phẩm nông nghiệp như cà phê, tiêu, điều, tôm, cá, gỗ nguyên liệu… chủ yếu chỉ trải qua các công đoạn sơ chế như bóc vỏ, phơi, xát, sấy, không làm phát sinh giá trị gia tăng thực chất.

Do đó, VCCI cho rằng việc áp thuế GTGT 5% cho nhóm hàng này bị cho là chưa phù hợp. ​Đặc biệt, cơ chế thu trước - hoàn sau đang khiến các doanh nghiệp phải ứng trước một lượng vốn rất lớn. Trong khi đó, lợi nhuận biên của họ rất thấp, chỉ 1-3%.

Ví dụ, ngành cà phê phải tạm nộp gần 10.000 tỷ đồng thuế GTGT mỗi năm, trong khi ngành hồ tiêu phải ứng trước tới 85 triệu USD, gây áp lực tài chính nghiêm trọng lên doanh nghiệp. “Điều này làm tăng giá thành xuất khẩu, khiến hàng Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh so với các quốc gia như Brazil, Indonesia, Ấn Độ - nơi hàng nông sản thô được miễn hoặc áp thuế 0%”, VCCI nêu.

Cũng theo VCCI, hiện nay phần lớn nguyên liệu đầu vào trong ngành nông nghiệp đến từ các hộ nông dân nhỏ lẻ. Những người này không có chức năng phát hành hóa đơn GTGT.

​Điều này gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc chứng minh nguồn gốc hợp lệ để được khấu trừ hoặc hoàn thuế. VCCI cho rằng yêu cầu truy xuất nguồn gốc đến từng hộ dân là không khả thi.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp xuất khẩu qua sàn thương mại điện tử hiện gặp khó khăn trong hoàn thuế do thiếu hợp đồng và chứng từ theo mẫu truyền thống.

Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu đang bị vạ lây do nhà cung cấp gian lận hóa đơn hoặc chưa nộp thuế. Một số trường hợp dù đã thanh toán đầy đủ, có chứng từ hợp pháp nhưng vẫn bị truy thu hoặc từ chối hoàn thuế.

​Tình trạng này ảnh hưởng nghiêm trọng tới uy tín quốc tế của doanh nghiệp Việt Nam. Đặc biệt trong bối cảnh các thị trường như EU yêu cầu minh bạch chuỗi cung ứng.

Đề xuất cơ chế hoàn thuế tự động

Trước những vướng mắc trên, đại diện cộng đồng doanh nghiệp đề xuất Thủ tướng khẩn trương rà soát, sửa đổi các quy định liên quan đến phạm vi chịu thuế GTGT đối với các sản phẩm nông, lâm, thủy sản chưa qua chế biến hoặc chỉ sơ chế thông thường.

VCCI đề nghị xem xét khôi phục (hoặc khôi phục có thời hạn) quy định “không phải kê khai, tính thuế” đối với các sản phẩm nông nghiệp sơ chế như đã từng được áp dụng tại Nghị định 209.

Kiến nghị Chính phủ giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì phối hợp với các Bộ, ngành liên quan ban hành danh mục cụ thể các loại “sản phẩm sơ chế thông thường” cho từng ngành hàng, nhằm bảo đảm tính thống nhất trong cách hiểu và áp dụng giữa các địa phương.

Đại diện cộng đồng doanh nghiệp cũng kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính xây dựng cơ chế hoàn thuế tự động đối với các hồ sơ hợp lệ, không có dấu hiệu gian lận.

Về quy định liên quan đến điều kiện hoàn thuế, VCCI đề xuất điều chỉnh theo hướng loại bỏ yêu cầu doanh nghiệp chỉ được hoàn thuế khi nhà cung cấp đã kê khai, nộp thuế.

VCCI kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính nghiên cứu và ban hành quy định cho phép sử dụng chứng từ điện tử, dữ liệu giao dịch số làm căn cứ xác minh trong hoàn thuế xuất khẩu.

Tổ chức này cho rằng cần rà soát lại toàn bộ hệ thống xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế; kiến nghị áp dụng cơ chế khoan hồng đối với vi phạm lần đầu, miễn phạt đối với sai sót nhỏ (dưới 50.000 đồng), nhằm khuyến khích tinh thần tuân thủ tự nguyện, thay vì gây tâm lý e ngại cho người nộp thuế.