Cơ chế đặc thù cho thành phố đặc thù

Hết sức cần thiết và cấp bách

Tại tờ trình của Chính phủ trình Quốc hội mới đây, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết Văn phòng T.Ư Đảng ngày 5.5 đã có ý kiến đồng ý chủ trương cho phép các địa phương sau sáp nhập được tiếp tục thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù mà Quốc hội đã cho phép thực hiện đối với địa phương trước khi sáp nhập. Đồng thời, cho phép các xã, phường mới tương ứng với địa bàn TP.Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk) được hưởng cơ chế, chính sách đặc thù đã được cho phép thực hiện với TP.Buôn Ma Thuột hiện nay.

Ảnh: Nhật Thịnh

Tờ trình của Chính phủ nhấn mạnh các cơ chế, chính sách đặc thù đã được Quốc hội ban hành đều xuất phát từ yêu cầu thực tiễn nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn, phát huy tối đa tiềm năng, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh, tạo động lực tăng trưởng vượt trội của địa phương hoặc thực hiện thí điểm các mô hình, cơ chế, chính sách mới. Các cơ chế này hiện đang được triển khai tích cực... Từ đó, ông Thắng cho rằng việc quy định chuyển tiếp vấn đề này tại các địa phương sau sắp xếp nhằm tiếp tục phát huy các kết quả nêu trên, đồng thời tránh ảnh hưởng tiêu cực tới các kế hoạch, dự án đang triển khai và môi trường đầu tư kinh doanh là "hết sức cần thiết và cấp bách".

Cũng theo tờ trình của Chính phủ, các cơ chế, chính sách đặc thù được xây dựng gắn liền với vị thế, vai trò và những đặc điểm riêng biệt của từng địa phương hoặc khu vực đô thị lõi. Chẳng hạn, Hải Phòng là thành phố cảng, công nghiệp, dịch vụ logistics. Đà Nẵng là trung tâm du lịch, dịch vụ, công nghệ cao. TP.HCM là đầu tàu kinh tế của cả nước và TP.Cần Thơ là trung tâm động lực của vùng ĐBSCL… Việc sáp nhập tỉnh, thành, xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp, theo đó, không làm mất đi vai trò, vị trí chiến lược và những đặc thù về tiềm năng, lợi thế phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương. Các địa phương sau sắp xếp được mở rộng không gian phát triển mới, phát huy được vai trò dẫn dắt của vùng động lực, hành lang kinh tế, cực tăng trưởng; đồng thời cũng tạo ra cơ hội mới, tiềm năng mới cho phát triển của địa phương.

Do đó, Bộ trưởng Bộ Tài chính nhấn mạnh việc chuyển tiếp áp dụng các cơ chế, chính sách này sau sáp nhập sẽ tạo điều kiện mở rộng phạm vi áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù sang tỉnh, thành phố mới, tạo điều kiện nhân rộng mô hình phát triển thành công, tạo sức bật cho việc thực hiện được mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên vào năm 2025 và tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tiếp theo. Đồng thời, cũng là cơ hội để tiếp tục đánh giá hiệu quả của các cơ chế, chính sách đặc thù trên phạm vi không gian quản lý rộng hơn, làm cơ sở cho việc nhân rộng, hoàn thiện pháp luật.

Sớm áp dụng cho cả nước những chính sách hiệu quả

Nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ thống nhất rất cao với việc tiếp tục thực hiện chính sách đặc thù tại các địa phương sau sáp nhập. Từ đó, tính toán nhân rộng ra và nên quy định vào luật để áp dụng cho cả nước chứ không chỉ kéo dài cho một số địa phương.

Đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân (đoàn Bình Dương) cho rằng việc tiếp tục các cơ chế này sẽ đảm bảo ổn định về chính sách sau khi các địa phương thực hiện sáp nhập, giúp đất nước cũng như các địa phương phát triển. Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Xã hội Quốc hội Nguyễn Hoàng Mai (đoàn Tiền Giang) nói ông hoàn toàn ủng hộ việc chuyển tiếp thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù cho 6 địa phương. Ông đề nghị sau khi sáp nhập, các tỉnh, thành cần chủ động "ngồi lại với nhau" để xem lại, điều chỉnh các chính sách phù hợp nhất khi triển khai ra diện rộng.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính Vũ Thị Lưu Mai (đoàn TP.Hà Nội) thì giải thích tại kỳ họp này, Quốc hội chỉ xem xét về chủ trương cho phép chuyển tiếp thực hiện cơ chế, chính sách đặc thù tại các nghị quyết chứ chưa bàn đến các chính sách cụ thể. Tại tờ trình, Chính phủ cũng chưa đặt ra vấn đề chính sách nào sẽ áp dụng, chính sách nào không áp dụng. "Ủy ban Kinh tế - Tài chính cũng thẩm tra dưới góc độ chủ trương cho phép chuyển tiếp. Còn cụ thể, như Đà Nẵng sáp nhập với Quảng Nam sẽ áp dụng thế nào thì Đà Nẵng sẽ rà soát để có điều chỉnh phù hợp. Như Hải Phòng, sau khi rà soát, ngay tại kỳ họp này, Quốc hội ban hành được ngay nghị quyết về cơ chế chính sách đặc thù", bà Mai nêu rõ.

Người nghèo, công chức bớt khó khăn

Bên cạnh đó, sau gần 2 năm triển khai các cơ chế đặc thù tại TP.HCM, nhiều chính sách đã thật sự đi vào cuộc sống, đảm bảo an sinh, chuẩn bị nền tảng phát triển đột phá hạ tầng đô thị. Mới đây, khi xây dựng phương án sáp nhập TP.HCM với Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu, UBND TP.HCM đề xuất T.Ư xem xét, chấp thuận tiếp tục tạo cơ chế thực hiện Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển áp dụng cho TP.HCM mới, kéo dài thời gian thực hiện đến hết năm 2030.

Nghị quyết 98 có hiệu lực từ ngày 1.8.2023, cho phép TP.HCM thí điểm 44 cơ chế, chính sách đặc thù ở 7 nhóm lĩnh vực. Sau gần 2 năm triển khai, TP.HCM triển khai, áp dụng 35 cơ chế, bước đầu mang kết quả tích cực; 2 cơ chế dừng thực hiện vì đã có quy định mới thay thế; 7 cơ chế đang xây dựng kế hoạch triển khai.

Một trong những chính sách mang tính nhân văn của Nghị quyết 98 là cho vay hỗ trợ giảm nghèo và giải quyết việc làm. Trong 2 năm 2023 - 2024, TP.HCM bố trí 3.794 tỉ đồng vốn đầu tư công cho chương trình giảm nghèo và giải quyết việc làm, tỷ lệ giải ngân đạt 100%. Năm 2025, địa phương bố trí hơn 900 tỉ đồng, đến hết tháng 4 giải ngân gần 350 tỉ đồng, khoảng 39%.

Đối với đội ngũ cán bộ, công chức, chính sách thu nhập tăng thêm (theo hệ số 1,5 lần mức lương theo ngạch, bậc, chức vụ hoặc mức cụ thể 3 triệu đồng/tháng) góp phần cải thiện cuộc sống, giúp họ gắn bó với công việc, nâng cao chất lượng dịch vụ công. Năm 2025, Sở Tài chính TP.HCM cân đối bố trí dự toán 18.853 tỉ đồng để bổ sung thu nhập tăng thêm. Nguồn cải cách tiền lương còn dư còn được chi cho đầu tư phát triển, như năm 2024 dành hơn 11.600 tỉ đồng, còn năm 2025 dự toán hơn 5.400 tỉ đồng.

Mặt khác, trong quá trình Nghị quyết 98 được xây dựng, lãnh đạo TP.HCM khẳng định địa phương không xin tiền mà xin cơ chế để khai phóng nguồn lực sẵn có tạo nguồn thu đầu tư kết cấu hạ tầng, nhất là giao thông. Trong đó, 2 cơ chế mang nhiều kỳ vọng nhất là phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) và áp dụng hợp đồng BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao) để nâng cấp, mở rộng đường hiện hữu, áp dụng hình thức đối tác công tư trong các lĩnh vực y tế, giáo dục, văn hóa.

Tại phiên họp của Ban chỉ đạo phát triển hệ thống đường sắt đô thị TP.HCM ngày 22.5 vừa qua, Bí thư Thành ủy TP.HCM Nguyễn Văn Nên cho biết TP.HCM đang triển khai sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu. Vì vậy, việc đầu tư kết cấu hạ tầng, trong đó có giao thông đặt ra những cho cơ hội mới với tư duy mới, tầm nhìn mới, điều kiện mới với mục tiêu đưa TP.HCM mới trở thành đầu tàu, động lực của vùng Đông Nam bộ.

Theo Bí thư Thành ủy Nguyễn Văn Nên, tại diễn đàn Quốc hội cũng đang thảo luận và đặt vấn đề cần có cơ chế, chính sách đặc thù cho các địa phương đặc thù sau khi sáp nhập, thay đổi địa giới hành chính. Từ đó, TP.HCM xác định phương hướng sắp tới là nhanh chóng hoàn chỉnh các cơ chế, chính sách nói chung, trong đó có cơ chế về phát triển đường sắt đô thị, chủ động phối hợp với các địa phương liên quan và cơ quan T.Ư để hướng dẫn việc triển khai khi được thông qua.