Nhóm đối tượng bị tác động
Dự thảo bảng giá đất ở TPHCM dự kiến được áp dụng lần đầu từ ngày 1/1/2026. Giá đất nhiều khu vực tại TPHCM trước sáp nhập tăng 30-40% so với mức hiện hành, trong khi tại Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu trước sáp nhập cũng tăng mạnh, một số tuyến gấp 2-3 lần.
Theo quy định của Luật Đất đai hiện hành, bảng giá đất sẽ tác động đến 12 nhóm đối tượng. Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) TPHCM đánh giá những đối tượng ít bị ảnh hưởng bởi bảng giá đất mới như người được bố trí tái định cư; hộ nghèo, gia đình chính sách; các đối tượng thuê đất trả tiền thuê đất hàng năm; trường hợp người dân muốn chuyển quyền sử dụng đất...
Bảng giá đất mới tại TPHCM dự kiến tác động đến nhiều nhóm đối tượng (Ảnh: Trịnh Nguyễn).
Tuy nhiên, bảng giá đất mới sẽ có sự ảnh hưởng đến việc thu tiền sử dụng đất khi hộ gia đình, cá nhân được Nhà nước cho phép chuyển mục đích sử dụng đất tại tỉnh Bình Dương (cũ).
Mức độ ảnh hưởng có thể cao hơn so với địa bàn TPHCM (cũ) do tiêu chí xác định vị trí đất được thống nhất giữa các tỉnh, thành phố sau khi sáp nhập. Song, cơ quan này cho rằng mức độ ảnh hưởng không đáng kể bởi giá đất đang áp dụng đã theo hướng tiệm cận với giá thị trường.
Các đối tượng được Nhà nước cho thuê đất thu tiền thuê đất hằng năm cũng bị ảnh hưởng. Cụ thể, bảng giá đất dự kiến tăng lên sẽ làm tăng tiền thuê đất hàng năm tương ứng nếu không điều chỉnh tỷ lệ thuê hàng năm.
Việc tính thuế thu nhập từ chuyển quyền sử dụng đất đối với hộ gia đình, cá nhân cũng bị tác động bởi bảng giá đất mới. Bởi, Luật Đất đai năm 2024 quy định áp dụng bảng giá đất để tính thuế thu nhập có tác động đến các bên tham gia chuyển nhượng quyền sử dụng đất.
Tuy vậy, Sở NN&MT TPHCM đánh giá tác động này tích cực, hạn chế tình trạng ghi giá chuyển nhượng thấp hơn hoặc cao hơn bất thường so với thực tế, góp phần xóa bỏ tình trạng “2 giá” trên thị trường. Đồng thời tạo ra sự công khai, minh bạch khi chuyển nhượng và sẽ là nguồn dữ liệu quan trọng để phục vụ cho công tác quản lý đất đai.
Nhóm không bị ảnh hưởng bởi bảng giá đất do cơ quan này đánh giá là doanh nghiệp bất động sản do tiền sử dụng đất các dự án bất động sản được xác định bằng phương pháp thặng dư.
Các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh bị ảnh hưởng do giá đất là một trong các khoản chi phí đầu vào của nền sản xuất, kinh doanh thương mại, dịch vụ. Tính thuế sử dụng đất và tính tiền thuê đất khi Nhà nước cho thuê đất thu tiền thuê đất hằng năm sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến chi phí đầu vào của nhóm doanh nghiệp này.
Mặc dù dự thảo bảng giá đất mới được đánh giá chưa tác động trực tiếp đến doanh nghiệp bất động sản nhưng nhiều chuyên gia cho rằng sẽ gây ảnh hưởng ở "pha 2", khi doanh nghiệp nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện dự án. Người dân có tâm lý muốn bán với giá cao hơn trước đây, dẫn đến áp lực làm tăng giá nhà.
"Ẩn số" hệ số K
Cùng với việc theo dõi bảng giá đất, một số chuyên gia đặt vấn đề cần quan tâm thêm tới hệ số K trong việc tính giá đất cho doanh nghiệp. Bởi dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế tháo gỡ khó khăn, vướng mắc thi hành luật Đất đai 2024, cách tính giá đất các dự án bất động sản bằng bảng giá đất nhân với hệ số điều chỉnh giá đất (hệ số K). Đồng thời, UBND cấp tỉnh quyết định ban hành hệ số K áp dụng từ ngày 1/1 hàng năm.
Ông Võ Hồng Thắng - Phó tổng giám đốc DKRA Group - nói đánh giá tác động cuối cùng của dự thảo bảng giá đất mới tại TPHCM, đặc biệt là chi phí sử dụng đất của doanh nghiệp, vẫn phụ thuộc vào hệ số K.
Dự kiến chi phí sử dụng đất với doanh nghiệp sẽ được tính bằng bảng giá đất nhân với hệ số K, thay cho phương pháp thặng dư vốn mất nhiều thời gian và mang tính cảm tính trong việc thu thập dữ liệu thị trường. Khi áp dụng hệ số, quy trình tính tiền sử dụng đất dự kiến minh bạch hơn, rút ngắn đáng kể thời gian thẩm định và doanh nghiệp có thể triển khai dự án nhanh chóng, thuận lợi hơn.
Tuy nhiên, hệ số K cụ thể bao nhiêu vẫn là ẩn số. Vì vậy, ông Thắng cho rằng chưa thể kết luận chi phí sử dụng đất thực tế sẽ tăng hay giảm bởi còn chờ hệ số K. Nếu hệ số thấp, tiền sử dụng đất có thể còn thấp hơn cả năm trước; ngược lại, hệ số cao sẽ khiến chi phí tăng, từ đó gây ảnh hưởng tới giá bán bất động sản.
Chuyên gia cũng lưu ý rằng bảng giá đất mới chắc chắn ảnh hưởng đến doanh nghiệp trong khâu đền bù, bồi thường cho người dân khi làm dự án – đặc biệt với những doanh nghiệp chưa có sẵn quỹ đất. Giá bồi thường thỏa thuận luôn dựa trên tham chiếu bảng giá đất, nên bảng giá tăng sẽ tạo áp lực chi phí.
Trong khi đó, việc tính tiền sử dụng đất cho dự án theo phương pháp thặng dư vốn phụ thuộc vào việc thu thập mẫu so sánh (dễ phát sinh rủi ro về tính chính xác) đang được đề xuất loại bỏ. Thay vào đó, bảng giá đất và hệ số K sẽ trở thành công cụ hữu hiệu để xác định nghĩa vụ tài chính của doanh nghiệp.
Ở góc độ khác, ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TPHCM (HoREA) kiến nghị áp dụng hệ số K bằng 1 lần để các địa phương không lúng túng khi triển khai.
Còn TS. Phạm Viết Thuận - Viện trưởng Viện kinh tế Tài nguyên và Môi trường TPHCM - cho rằng giá đất thị trường biến động không biên độ dễ bị tác động bởi kỳ vọng đầu cơ, không phù hợp làm bảng giá đất cố định để nhân hệ số. Do đó, lựa chọn giá đất cơ sở nhân với hệ số K là giải pháp ổn định và nhất quán nhất hiện nay.
Viện này kiến nghị nên áp dụng bảng giá đất trước khi Luật Đất đai có hiệu lực nhân với hệ số K để áp dụng cho bảng giá đất ở mới trong năm 2026 với biên độ điều chỉnh tăng/giảm từ 20% đến 300% cho một lần điều chỉnh, tùy tuyến đường, khu vực, mục đích sử dụng đất.
Cách làm này phù hợp với thị trường nhưng không làm tăng đột biến nghĩa vụ tài chính, đồng thời đảm bảo nguyên tắc dễ quản lý, dễ áp dụng, dễ kiểm tra và thị trường không tăng lạm phát.
