Chính phủ đề xuất bổ sung cơ chế cho đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam

Chiều 3.12, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ Bắc - Nam.

ẢNH: PHẠM THẮNG

Theo tờ trình của Chính phủ, tại thời điểm Bộ Chính trị phê duyệt chủ trương đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, hình thức đầu tư công chưa thu hút được nhà đầu tư nào quan tâm. Sau khi Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân được ban hành, một số doanh nghiệp đã đề xuất tham gia dự án.

Tuy nhiên, Nghị quyết 172 của Quốc hội về chủ trương đầu tư dự án đường sắt này chỉ có quy định đối với đầu tư công, chưa có cơ sở pháp lý cho các phương thức khác. Cùng với đó, dự án có quy mô, tổng mức đầu tư đặc biệt lớn, thời gian kéo dài, công nghệ phức tạp nên chưa thể lường hết khó khăn, vướng mắc. 

Chính phủ cho rằng, các nội dung liên quan đến phạm vi, quy mô, giải pháp kỹ thuật cơ bản không thay đổi so với chủ trương đầu tư được duyệt. Tuy nhiên, để huy động được nhà đầu tư tư nhân tham gia dự án cần một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt liên quan đến hỗ trợ tài chính, tín dụng, miễn thuế...

Để xây dựng, đánh giá các chính sách này, cần có các số liệu liên quan đến tổng mức đầu tư, giải pháp kỹ thuật, kế hoạch triển khai, chủng loại phương tiện, thiết bị cho dự án... 

Cạnh đó, do dự án có quy mô đặc biệt lớn, công nghệ, kỹ thuật phức tạp, ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh, phát triển công nghiệp, đô thị của đất nước, nên theo Chính phủ, "các cơ chế chính sách phải khả thi và phân tích, đánh giá kỹ lưỡng các tác động liên quan, chống tiêu cực, tham nhũng và trục lợi chính sách", nhất là trong điều kiện cần huy động nguồn lực lớn trong thời gian ngắn.

Bổ sung thêm 2 cơ chế

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, Chính phủ đề xuất 2 chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Chính sách thứ nhất là tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110 kV trở lên của dự án thành các dự án độc lập. Nguồn vốn được bố trí từ ngân sách trung ương và địa phương.

Các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) là cấp có thẩm quyền, tổ chức lập, đầu tư dự án. Nguồn vốn ngân sách T.Ư cấp trực tiếp cho địa phương, EVN để thực hiện. 

Chính sách thứ hai, trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho các phương thức đầu tư (nếu có) để kịp thời triển khai dự án và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, để đảm bảo tiến độ dự án, tạo điều kiện cho khu vực tư nhân tham gia dự án, trường hợp cần bổ sung cơ chế, chính sách mới, Quốc hội có thể ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định.

Cơ chế này cũng đã được Quốc hội cho phép áp dụng đối với Dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Bắc - Nam phía tây đoạn Gia Nghĩa (Đắk Nông) - Chơn Thành (Bình Phước).

ẢNH: GIA HÂN

Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đánh giá việc bổ sung cơ chế, chính sách cho dự án là cần thiết.

Về chính sách 1, cơ quan thẩm tra cho hay, đề xuất của Chính phủ về việc tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và di dời công trình điện từ 110 kV trở lên của Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thành một dự án riêng là có cơ sở.

Tuy nhiên, cần cân nhắc tách thành một dự án thành phần độc lập và giao Chính phủ chỉ đạo các địa phương, bộ, ngành lập Báo cáo nghiên cứu khả thi. Đồng thời, xác định rõ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi và tiến độ hoàn thành.

Về chính sách 2, Quốc hội đã có quy định tại Nghị quyết số 172/2024, do vậy, ủy ban cho rằng không cần đề xuất thêm.

Thảo luận về nội dung này, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, việc tách phần giải phóng mặt bằng thành một dự án độc lập sẽ tạo thuận lợi rất lớn.

Nếu coi là dự án thành phần thì phải phê duyệt xong toàn bộ dự án tổng thể mới có thể triển khai song song các bước như giải phóng mặt bằng, tái định cư, do đó, gây nhiều vướng mắc: chỉ triển khai được công tác tái định cư, còn tất cả nội dung khác đều phải tạm dừng. Vì vậy, Chính phủ đề xuất tách nội dung này thành một dự án độc lập.

Thông tin thêm, Phó thủ tướng thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình cho biết, đây là phiên họp cuối của nhiệm kỳ của Quốc hội. Trong khi đó, Chính phủ quyết tâm triển khai dự án đường sắt tốc độ cao càng sớm càng tốt, ngay khi công tác chuẩn bị hoàn tất.

Nếu thực hiện theo trình tự thông thường, phải đến phiên họp đầu tiên của Quốc hội khóa mới, Chính phủ mới có thể báo cáo đầy đủ. Vì vậy, Chính phủ đề nghị Quốc hội xem xét ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong một số trường hợp như nội dung về chính sách 2 đã nêu.

Kết luận nội dung, Phó chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất về việc trình Quốc hội xem xét cho ý kiến, đồng thời bổ sung vào Nghị quyết Kỳ họp thứ 10 các cơ chế chính sách áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.