Tại các cửa hàng bán thuốc lá điện tử hoặc trên các trang web thương mại điện tử, không khó để bắt gặp những hộp tinh dầu được thiết kế bắt mắt.
Vỏ chai thường sặc sỡ, mang hình ảnh gợi liên tưởng đến kẹo, ngũ cốc ăn sáng hay trái cây nhiệt đới. Tinh dầu này, khi được làm nóng trong thiết bị thuốc lá điện tử, sẽ tạo ra khí dung để người dùng hít vào phổi.
Các chai tinh dầu thuốc lá điện tử thường có thiết kế sặc sỡ (Ảnh: Getty).
Sự đa dạng về hương vị không chỉ nhằm tăng trải nghiệm sử dụng mà còn đóng vai trò như một yếu tố thu hút người trẻ. Các sản phẩm có mùi vị ngọt, quen thuộc với trẻ em và thanh thiếu niên, đang đặt ra nhiều lo ngại về mặt đạo đức tiếp thị và an toàn y tế.
Bác sĩ Michael Blaha, chuyên gia tim mạch và Giám đốc Nghiên cứu Lâm sàng tại Trung tâm Phòng ngừa Bệnh tim mạch Ciccarone thuộc Đại học Johns Hopkins, cho biết mối quan tâm lớn nhất không nằm ở mùi hương, mà là ở thành phần hóa học trong tinh dầu.
Những chất này khi đi vào cơ thể qua đường hô hấp có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, đặc biệt là ở người trẻ tuổi, vốn có hệ sinh học chưa hoàn thiện và dễ bị tổn thương hơn người trưởng thành.
Quả bom hóa chất khó kiểm soát
Hương liệu chỉ là một phần trong tổ hợp thành phần của tinh dầu điện tử. Bên cạnh nicotin - chất gây nghiện chính có mặt trong hầu hết các sản phẩm thuốc lá điện tử, tinh dầu còn chứa nhiều phụ gia và hợp chất hóa học khác.
Theo bác sĩ Michael Blaha, sự phức tạp và khó đoán của những thành phần này là mối lo ngại đáng kể về mặt y tế.
Không chỉ tinh dầu, ngay cả cuộn dây đốt nóng - bộ phận làm nóng dung dịch để tạo thành khí dung, cũng có thể giải phóng các chất hóa học mới và cả kim loại vết. Những hạt siêu nhỏ này, khi được hít vào, sẽ đi thẳng vào phổi người dùng.
“Có rất nhiều thành phần trong tinh dầu của thuốc lá điện tử và cho đến nay, chưa có cơ quan nào đứng ra chịu trách nhiệm giám sát một cách toàn diện. Dù một số nhà sản xuất thương mại có áp dụng quy chuẩn nhất định, nhưng các cửa hàng bán lẻ, nền tảng trực tuyến không chính thức hay các loại tinh dầu pha trộn thủ công vẫn hoạt động trong tình trạng gần như không được kiểm soát”, ông nhận định.
Ông cảnh báo tinh dầu thuốc lá điện tử có thể chứa nhiều chất có độc tính tiềm tàng. Trong các loại hỗn hợp được sử dụng hiện nay, có thể tìm thấy hương liệu, chất tạo màu, nicotin, hợp chất THC (thành phần trong cần sa gây hiệu ứng kích thích) cùng nhiều chất phụ gia khác.
Cảnh báo tổn thương phổi và thần kinh giác quan
Một số chất phụ gia được sử dụng trong tinh dầu thuốc lá điện tử có thể gây hại nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí dẫn đến tử vong. Một ví dụ điển hình là vitamin E acetate. Dù có thể tiêu hóa an toàn khi dùng đường uống, hợp chất này lại đặc biệt nguy hiểm nếu đi vào cơ thể qua đường hô hấp.
Tinh dầu chứa phụ gia độc hại có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho cơ thể (Ảnh: Getty).
Vitamin E acetate từng được xác định là yếu tố liên quan đến hội chứng tổn thương phổi cấp tính có liên quan đến thuốc lá điện tử, được gọi tắt là EVALI. Cơn bùng phát EVALI tại Hoa Kỳ trong năm 2019 đã khiến hàng nghìn người nhập viện và gây ra hàng chục ca tử vong.
“Một số phim chụp X-quang phổi ở bệnh nhân EVALI cho thấy dấu hiệu đặc trưng của tình trạng kích ứng hóa chất dầu bên trong mô phổi”, bác sĩ Michael Blaha cho biết.
Ông cảnh báo rằng một số chất có thể an toàn khi ăn nhưng lại gây hại nghiêm trọng nếu hít vào.
Mặc dù chưa có bằng chứng thuyết phục cho thấy hương liệu trong tinh dầu là nguyên nhân trực tiếp gây hại, các nghiên cứu ban đầu cho thấy khi hương liệu kết hợp với các thành phần khác trong tinh dầu và được đun nóng, chúng có thể tạo ra những hợp chất mới chưa từng được nghiên cứu kỹ lưỡng. Một số chất trong nhóm này có khả năng gây độc tính hoặc kích ứng mạnh.
Không chỉ hệ hô hấp chịu tác động. Một số người sử dụng thuốc lá điện tử lâu dài cho biết họ gặp phải tình trạng mất vị giác từng phần hoặc hoàn toàn. Hiện tượng này được gọi là “lưỡi vaper”, một phản ứng không đặc hiệu có thể liên quan đến việc tiếp xúc với hơi hóa chất nóng, lặp lại trong thời gian dài.
Mối nguy dài hạn đối với thế hệ trẻ
Với vai trò là chuyên gia tim mạch, bác sĩ Michael Blaha thường điều trị cho những bệnh nhân cao tuổi mắc bệnh lý liên quan đến thuốc lá. Đây là nhóm có động lực rõ ràng trong việc từ bỏ thói quen hút thuốc.
Trong một số trường hợp nhất định, khi các biện pháp hỗ trợ cai thuốc đã được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt không đem lại hiệu quả, thuốc lá điện tử có thể trở thành công cụ tạm thời giúp người bệnh tiến gần hơn đến mục tiêu từ bỏ hoàn toàn nicotin.
Một số người lớn cho biết họ sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử có hương vị như một phần trong quá trình cai thuốc, với kỳ vọng đây là bước trung gian trước khi dừng hẳn việc sử dụng tất cả sản phẩm thuốc lá.
Tuy nhiên, bác sĩ Michael Blaha nhấn mạnh rằng vấn đề đáng lo ngại nhất không nằm ở người lớn đang cố gắng cai thuốc, mà ở giới trẻ - nhóm chưa từng hút thuốc nhưng lại bắt đầu sử dụng thuốc lá điện tử.
Hương vị ngọt như kẹo hoặc trái cây khiến thuốc lá điện tử trở nên hấp dẫn với giới trẻ (Ảnh: Getty).
Những thiết bị có hương vị như kẹo, trái cây hoặc kẹo cao su có sức hấp dẫn lớn đối với thanh thiếu niên.
“Điều đáng lưu ý nhất ở hương vị là chúng dường như đánh trúng thị hiếu của giới trẻ. Có nhiều bằng chứng cho thấy trẻ em đặc biệt ưa chuộng các hương vị ngọt, mới lạ và bắt đầu hút thuốc lá điện tử đơn giản chỉ vì thích mùi vị của chúng”, ông cho biết.
Việc sử dụng tinh dầu pha trộn thủ công hoặc không được kiểm soát có thể gây hại cho người dùng. Bên cạnh đó, không thể xem nhẹ tính chất gây nghiện của nicotin, yếu tố hiện diện trong phần lớn sản phẩm thuốc lá điện tử và là nguyên nhân duy trì hành vi sử dụng lặp lại.
Do ảnh hưởng sâu rộng của nicotin đến sức khỏe tim mạch, hô hấp và thần kinh, người dùng nên chủ động trao đổi với bác sĩ để lựa chọn phương pháp cai thuốc phù hợp, an toàn và được kiểm chứng lâm sàng.
