Maroc đang trở thành tâm điểm của cuộc đua công nghệ sạch toàn cầu. Quốc gia này đã đạt được thỏa thuận xây dựng nhà máy pin khổng lồ (gigafactory) đầu tiên của châu Phi, được hỗ trợ bởi khoản đầu tư khổng lồ 5,6 tỷ USD từ Gotion High-Tech của Trung Quốc.
Gotion High-Tech là nhà sản xuất pin LFP hàng đầu cho xe điện, hệ thống lưu trữ năng lượng và các ứng dụng khác tại Trung Quốc và trên toàn thế giới. Công ty cũng có nhiều năm kinh nghiệm trong nghiên cứu và phát triển pin, sở hữu hàng ngàn bằng sáng chế và ứng dụng công nghệ được cấp phép.
Trước đó, năm 2021, VinFast thông tin đã ký kết Biên bản ghi nhớ hợp tác với Gotion High-Tech với trọng tâm là dự án cung ứng pin LFP và nghiên cứu kế hoạch xây dựng nhà máy sản xuất cell pin LFP đầu điện tại Việt Nam.
Cơ sở này được lên kế hoạch xây dựng tại Kenitra, tây bắc Maroc, và hứa hẹn sẽ thay đổi không chỉ bức tranh năng lượng và ô tô của khu vực mà còn cả quỹ đạo kinh tế của khu vực. Theo Business Insider Africa, việc xây dựng đã bắt đầu, và giai đoạn đầu tiên dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào quý 3/2026.
Không chỉ là lắp ráp pin
Ban đầu, nhà máy sẽ sản xuất 20 gigawatt-giờ (GWh) pin mỗi năm, với tham vọng mở rộng lên 100 GWh trong các giai đoạn sau. Con số này đủ để cung cấp pin cho hàng trăm nghìn xe điện và hệ thống lưu trữ năng lượng. Toàn bộ dự án dự kiến sẽ tạo ra khoảng 2.300 việc làm trong giai đoạn đầu, và tăng lên khoảng 10.000 việc làm trong dài hạn khi tất cả các giai đoạn đi vào hoạt động.
Theo IEA, sản xuất pin lithium-ion tiêu tốn rất nhiều năng lượng, cần từ 50 đến 65 kilowatt-giờ điện cho mỗi kilowatt-giờ pin được sản xuất. Khi hoạt động hết công suất, mức tiêu thụ điện của nhà máy có thể lên tới vài terawatt-giờ, chiếm một phần đáng kể sản lượng điện quốc gia. Mức tiêu thụ dự kiến này cho thấy một thách thức tiềm ẩn ở một quốc gia mà cơ cấu điện năng chủ yếu là than đá và khí đốt tự nhiên.
Ước tính, nhà máy này dự kiến sẽ sản xuất tới 100 gigawatt-giờ pin mỗi năm, đủ để cung cấp năng lượng cho gần hai triệu xe điện.
Một trong những điểm cộng lớn là tích hợp theo chiều dọc: nhà máy sẽ không chỉ lắp ráp bộ pin. Nó cũng sẽ sản xuất catot và anode - hai trong số những bộ phận phức tạp và tốn kém nhất của quá trình sản xuất pin. Phần lớn sản lượng dự kiến sẽ được xuất khẩu sang châu Âu, tận dụng lợi thế vị trí địa lý gần gũi của Maroc và các mối liên kết thương mại với EU. Châu Phi và Trung Đông cũng được dự đoán là những thị trường tiềm năng khi nhu cầu lưu trữ năng lượng tái tạo ngày càng tăng.
Đối với Maroc, nhà máy khổng lồ này không chỉ đơn thuần là một nhà máy. Nó báo hiệu sự chuyển dịch từ xuất khẩu nguyên liệu thô sang trở thành một bên tham gia toàn diện vào sản xuất năng lượng sạch. Quốc gia này hiện đang có các nhà máy của Renault và Stellantis, nhưng việc xây dựng nhà máy này sẽ nâng cao tiêu chuẩn đáng kể. Nó cũng giúp giảm sự phụ thuộc vào pin nhập khẩu và chuỗi cung ứng mong manh trải dài khắp các châu lục.
Được định vị là một phần quan trọng trong chính sách chuyển đổi năng lượng của Maroc, nhà máy này sẽ được xây dựng tại một quốc gia vẫn phụ thuộc nhiều vào than đá.
Tại sao Maroc lại đặt cược vào pin?
Chỉ riêng giai đoạn đầu tiên đã đầu tư 1,3 tỷ USD và dự kiến sẽ tạo ra 17.000 việc làm trực tiếp và gián tiếp. Đối với Maroc, điều này tượng trưng cho cơ hội đa dạng hóa các ngành công nghiệp truyền thống như nông nghiệp và dệt may, tiến sâu hơn vào lĩnh vực sản xuất công nghệ cao.
Dự án phù hợp với chiến lược rộng hơn của Maroc nhằm giữ chân nhân tài có tay nghề cao, thúc đẩy đổi mới và tăng cường quan hệ kinh tế với cả EU và Hoa Kỳ.
Không giống như nhiều nhà máy lắp ráp khác, nhà máy khổng lồ này sẽ sản xuất các vật liệu điện cực quan trọng như cực âm và cực dương.
Sự tích hợp theo chiều dọc này giúp giảm sự phụ thuộc của Maroc vào hàng nhập khẩu và tăng cường an ninh chuỗi cung ứng khu vực, mang lại cho quốc gia này lợi thế cạnh tranh khi nhu cầu pin toàn cầu tăng vọt.
Ngành công nghiệp ô tô của Maroc đã công bố mức xuất khẩu kỷ lục là 157 tỷ MAD (15,7 tỷ USD) vào năm 2024, tăng 6,3% sau khi vượt qua Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ để trở thành nước xuất khẩu ô tô hàng đầu của EU vào năm 2023.
Điều quan trọng là khoảng 85% sản lượng sẽ được xuất khẩu sang Liên minh châu Âu, nơi đang thúc đẩy lệnh cấm ô tô chạy bằng nhiên liệu hóa thạch mới vào năm 2035.
Bằng cách cung cấp pin gần châu Âu hơn, Maroc giúp giảm sự phụ thuộc của khối này vào các tuyến đường cung ứng dài ở châu Á đồng thời đảm bảo vị thế của mình trong cuộc cách mạng xe điện.
Cột mốc này có thể đóng vai trò là khuôn mẫu cho các quốc gia châu Phi khác hướng tới việc tận dụng nguồn lực cho phát triển bền vững. Bằng cách kết hợp quan hệ đối tác quốc tế với tăng trưởng công nghiệp địa phương, Maroc đang khẳng định vai trò tiên phong trong quá trình chuyển đổi xanh toàn cầu.
