Liên minh châu Âu ngày 13/3 đã bỏ phiếu tán thành Đạo luật AI (The AI Act), sau khi đạt thỏa thuận về dự luật từ tháng 12 năm ngoái, trong đó cấm một số hoạt động sử dụng AI nhất định, đưa ra quy tắc minh bạch và yêu cầu đánh giá đối với các hệ thống AI được coi là có rủi ro cao.
Theo Reuters, động thái trên là bước cuối cùng để EU thông qua, biến dự luật thành luật để áp dụng cho toàn khối. Quan trọng hơn, đây sẽ là luật hoàn chỉnh đầu tiên về AI trên toàn cầu.
Các nước EU dự kiến chính thức thông qua luật vào tháng 5 và sẽ có hiệu lực từ đầu năm tới. Tuy nhiên, một số điều khoản sẽ có hiệu lực sớm hơn.
Các lệnh cấm có hiệu lực năm nay gồm cấm sử dụng AI nhận dạng cảm xúc trong trường học và nơi làm việc, cấm quét hình ảnh đại trà cho cơ sở dữ liệu nhận dạng khuôn mặt. Những quy tắc khác sẽ dần dần có hiệu lực trong những năm sau.
Các nhà lập pháp Liên minh châu Âu bỏ phiếu về Đạo luật AI tại Nghị viện châu Âu ngày 13/3 ở Strasbourg, Pháp. Ảnh: AP
Đối với các nhà cung cấp mô hình AI có mục đích chung, khi đào tạo hệ thống trên các tập dữ liệu khổng lồ cũng như củng cố các ứng dụng AI chuyên biệt, họ cần có tài liệu kỹ thuật cập nhật đầy đủ về mô hình và sẽ phải xuất bản bản tóm tắt nội dung đã sử dụng để đào tạo mô hình đó.
Các công ty tạo ra mô hình AI mạnh mẽ nhất, được EU coi là doanh nghiệp có thể gây "rủi ro hệ thống" lớn nhất, sẽ phải trải qua đánh giá an toàn hiện đại nhất. Họ cũng phải thông báo cho cơ quan quản lý về những sự cố nghiêm trọng xảy ra với mô hình, cũng như phải thực hiện biện pháp giảm thiểu rủi ro tiềm ẩn và bảo vệ an ninh mạng.
Luật cũng hạn chế việc chính phủ sử dụng giám sát sinh trắc học bằng AI theo thời gian thực trong không gian công cộng đối với hầu hết trường hợp tội phạm. Tuy nhiên, họ được phép làm điều này nếu để ngăn chặn các mối đe dọa thực sự như tấn công khủng bố, tìm kiếm người bị nghi phạm tội nghiêm trọng.
Một quy định khác là yêu cầu các công ty dán nhãn rõ ràng cho deepfake, tức những hình ảnh, âm thanh hoặc video do AI tạo ra cho mục đích riêng nhưng có nội dung như thật. Hệ thống AI có rủi ro cao, như phần mềm AI cho mục đích nhập cư hoặc cơ sở hạ tầng quan trọng, phải tiến hành đánh giá rủi ro và đảm bảo đang sử dụng dữ liệu chất lượng cao.
The AI Act sẽ áp dụng cho các sản phẩm AI tại thị trường EU, bất kể chúng được phát triển ở đâu. Công ty vi phạm sẽ đối mặt khoản tiền phạt lên tới 7% doanh thu trên toàn thế giới. Các nhà lập pháp cho biết, đây là một trong những đạo luật được vận động hành lang nhiều nhất mà khối đã giải quyết những năm gần đây.
"Tôi hoan nghênh sự ủng hộ mạnh mẽ từ Nghị viện châu Âu đối với Đạo luật AI - một luật với khuôn khổ ràng buộc, toàn diện đầu tiên trên thế giới dành cho AI. Châu Âu vẫn là nơi thiết lập tiêu chuẩn toàn cầu về AI một cách đáng tin cậy", Thierry Breton, ủy viên phụ trách thị trường nội khối của EU, cho biết.
Theo WSJ, đạo luật được châu Âu công bố trong bối cảnh nhiều cuộc tranh luận diễn ra về tương lai của AI, đặc biệt là lợi ích và rủi ro tiềm ẩn của nó. Gần nhất, một báo cáo mới do chính phủ Mỹ ủy quyền đối tác thực hiện, cảnh báo AI có thể gây "mối đe dọa với loài người ở cấp độ tuyệt chủng" và cần có ngưỡng kiểm soát.
"Đạo luật AI là quy định đầu tiên trên thế giới vạch ra con đường rõ ràng hướng tới sự phát triển AI an toàn và lấy con người làm trung tâm", Brando Benifei, nhà lập pháp của Italy, cho biết trên X sau khi luật được thông qua.
Tháng 3 năm ngoái, hơn 1.000 người, được xem là giới tinh hoa trong lĩnh vực công nghệ, như tỷ phú Elon Musk, nhà đồng sáng lập Apple Steve Wozniak, cũng ký một bức thư kêu gọi các công ty, tổ chức toàn cầu ngừng cuộc đua siêu AI trong sáu tháng để cùng xây dựng một bộ quy tắc chung về công nghệ này. Một tháng sau, một thông điệp được ký bởi 350 người, là các lãnh đạo và chuyên gia đầu ngành AI, cũng đưa ra cảnh báo tương tự.
Khảo sát của Đại học Stanford tháng 4/2023 cũng cho thấy 56% nhà khoa học máy tính và nhà nghiên cứu tin AI tạo sinh sẽ chuyển dịch sang siêu trí tuệ nhân tạo AGI trong tương lai gần. Có 58% chuyên gia AI đánh giá AGI là "mối quan tâm lớn", 36% nói công nghệ này có thể dẫn đến "thảm họa cấp hạt nhân". Một số cho biết AGI có thể đại diện cho cái gọi là "điểm kỳ dị về công nghệ" - điểm giả định trong tương lai, khi máy móc vượt qua khả năng của con người theo cách không thể đảo ngược và có thể gây ra mối đe dọa cho nền văn minh.
