Khi cô con gái nhỏ đang học lớp hai của mình mở to mắt vì sốc, chị Trần Hiền (tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc) vội cúi xuống đọc tin nhắn trên chiếc đồng hồ thông minh của cô bé: "Chúng ta hãy cùng chết!"
Quá bàng hoàng, chị Hiền ngay lập tức giật thiết bị khỏi tay con, chụp màn hình làm bằng chứng và yêu cầu con gái thoát khỏi nhóm trò chuyện nơi tin nhắn được một học sinh lớn tuổi hơn gửi đến. Chị cảm thấy nhẹ nhõm vì con gái đã tin tưởng và cho chị xem, nhưng nỗi lo âu cho những đứa trẻ khác không cởi mở với cha mẹ lại dâng lên.
Câu chuyện của chị Hiền không phải là cá biệt. Nó phản ánh một thực tế đáng báo động: những chiếc đồng hồ thông minh, vốn được thiết kế để giới hạn cuộc gọi và theo dõi vị trí, giờ đây đã biến thành một cánh cổng dẫn trẻ em vào một hệ sinh thái kỹ thuật số phức tạp và đôi khi đầy cạm bẫy.
Con dao hai lưỡi mang tên "kết nối"
Câu chuyện của Lưu Mộng, một cô bé 18 tuổi đến từ Quảng Châu, là minh chứng rõ nét cho tính hai mặt của những thiết bị này. Được chẩn đoán mắc hội chứng Asperger (một dạng rối loạn phổ tự kỷ), Lưu Mộng gặp khó khăn nghiêm trọng trong giao tiếp và từng là nạn nhân của bạo lực học đường.
Chiếc đồng hồ thông minh đầu tiên vào năm lớp năm đã trở thành chiếc phao cứu sinh của cô. Nhận thấy các bạn dùng tính năng "chạm" để kết bạn, cô bé bắt đầu tham gia vào các "vòng tròn" - những nhóm trò chuyện dựa trên sở thích chung như anime, thể thao, nghệ thuật. Đây là lần đầu tiên cô bé cảm thấy được kết nối. Lưu Mộng coi mỗi cuộc trò chuyện là một bài toán, dành hàng giờ để soạn một tin nhắn. Cô trút mọi tâm sự lên mạng, đôi khi đăng 20-30 lần một ngày, và dần đạt được mục tiêu có hàng trăm lượt thích cho mỗi bài đăng. "Điều đó khiến em cảm thấy được nhìn nhận và tôn trọng," cô nói.
Nhưng cũng chính thế giới ảo đó đã đẩy cô vào mặt tối của nó. Năm 13 tuổi, Lưu Mộng bị thêm vào một nhóm chat lạ, nơi cô bị tấn công bởi hàng loạt nội dung người lớn, từ những trò đùa tục tĩu đến hình ảnh nhạy cảm. Một chàng trai trong nhóm ngỏ lời hẹn hò, gửi ảnh xương quai xanh và yêu cầu cô gửi lại ảnh của mình. Cô cũng biết đến những nhóm nơi các cô gái bị ép gửi ảnh khỏa thân để đổi lấy "điểm thưởng" trên nền tảng.
Sự ám ảnh với các "vòng tròn" và những mối quan hệ phức tạp trên mạng đã góp phần khiến tâm trạng của Lưu Mộng ngày càng bất ổn. Cô bé được chẩn đoán mắc chứng trầm cảm nặng và phải tạm nghỉ học. Các chuyên gia trị liệu nhận định, bên cạnh áp lực học tập và hội chứng Asperger, việc bị kích thích quá mức bởi giao lưu trực tuyến là một trong những nguyên nhân chính.
Lỗ hổng an ninh và sự bối rối của phụ huynh
Câu chuyện của chị Hiền và Lưu Mộng đã vạch trần những lỗ hổng an ninh nghiêm trọng và sự phản ứng chậm chạp của các nhà sản xuất. Khi chị Hiền khiếu nại về tin nhắn "tự tử", nhân viên chăm sóc khách hàng ban đầu cho rằng chị đang "phản ứng thái quá với một trò đùa trẻ con". Chỉ sau khi chị nổi giận, công ty mới hứa sẽ đưa từ "chết" vào danh sách cấm.
Tuy nhiên, các quy tắc này rất dễ bị lách. Tin nhắn văn bản có thể bị lọc, nhưng tin nhắn thoại chứa nội dung độc hại dường như vẫn lọt qua mà không bị kiểm tra. Đáng lo ngại hơn, nhiều phụ huynh không hề biết rằng tính năng "chạm" để kết bạn không cần sự chấp thuận của cha mẹ. "Nó giống như điện thoại thông minh – ngay cả người lớn cũng không hiểu hết tất cả các tính năng," chị Hiền nói.
Điều này đặt các bậc cha mẹ vào một tình thế khó xử. Họ nhận ra sự nguy hiểm nhưng lại sợ rằng việc tịch thu chiếc đồng hồ sẽ cắt đứt sợi dây kết nối xã hội của con mình. "Tôi biết việc tháo chiếc đồng hồ ra sẽ hơi nặng tay, nhưng đôi khi tôi không biết làm thế nào để tìm được sự cân bằng phù hợp," chị Hiền thừa nhận.
Góc nhìn chuyên gia và hướng đi trong tương lai
Theo ông Thái Đan, Trưởng khoa Tâm lý học tại Đại học Sư phạm Thượng Hải, tình huống này phản ánh một quy luật phát triển tâm lý quan trọng: trẻ em ở tuổi vị thành niên có nhu cầu kết nối với bạn bè đồng trang lứa cao hơn cha mẹ. Chiếc đồng hồ thông minh đã trở thành "huy hiệu của sự gắn kết", một công cụ để chúng xây dựng "nhóm nội bộ" của riêng mình.
Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng giao tiếp trực tuyến không thể thay thế giá trị của tương tác trực tiếp. "Trí tuệ nhân tạo truyền tải thông tin, nhưng cốt lõi của kỹ năng xã hội – sự đồng cảm, hợp tác, giúp đỡ – được nuôi dưỡng thông qua giao tiếp bằng mắt và ngôn ngữ cơ thể," ông nói. Ông khuyên các bậc cha mẹ không nên can thiệp quá gay gắt, mà thay vào đó, hãy cho phép con mắc lỗi trong một phạm vi được kiểm soát, đồng thời kiên trì truyền đạt các giá trị đạo đức đúng đắn.
Trước những lo ngại ngày càng tăng, các cơ quan chức năng Trung Quốc đã bắt đầu vào cuộc. Tháng 5 vừa qua, Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin đã công bố một loạt dự thảo tiêu chuẩn quốc gia về đồng hồ thông minh dành cho trẻ em, tập trung vào việc bảo vệ dữ liệu và thiết lập nội dung phù hợp lứa tuổi.
Trưởng thành từ những trải nghiệm
Đối với Lưu Mộng, "vòng tròn đồng hồ" là một chương đã khép lại. Khi lên trung học, cô dần nhận ra tính vật chất và đôi khi độc hại của thế giới ảo đó. Cô ngừng sử dụng đồng hồ và thấy mình bị một số người bạn ảo xóa khỏi danh sách.
Tuy nhiên, cô không hối tiếc. Gần đây, cô đã chia sẻ câu chuyện của mình để cho thấy những không gian ảo như vậy, dù nguy hiểm, cũng có thể giúp những đứa trẻ gặp khó khăn trong giao tiếp như cô học cách hòa nhập.
"Đó là nơi em học được con người thật của mình, cách giao tiếp với mọi người, khi nào nên lùi lại, và cách đối mặt với thế giới qua những lần thử và sai," cô nói. "Những điều này không phải ai cũng có thể nói với em. Em phải tự mình trải nghiệm nó."
Câu chuyện của cô là một lời nhắc nhở rằng trong thời đại số, việc bảo vệ trẻ em không chỉ là ngăn cấm, mà là đồng hành, hướng dẫn và trang bị cho các em khả năng đối mặt với một thế giới phức tạp, cả online và offline.
Theo SixTone
