Sự xuất hiện của các mô hình nền tảng (Foundation Models) như GPT hay Gemini đã hạ thấp rào cản gia nhập ngành trí tuệ nhân tạo (AI), biến lĩnh vực vốn được xem là bí ẩn và hàn lâm này trở thành công cụ mà bất cứ ai cũng có thể tiếp cận.
Tuy nhiên, sự phổ cập mạnh mẽ này cũng đồng thời dấy lên một làn sóng lo ngại sâu sắc trong giới trẻ, đặc biệt là sinh viên: Liệu AI có cướp mất công việc của con người? Học gì để không bị đào thải trong kỷ nguyên máy móc?
Tại buổi tọa đàm AI Engineering - Trí tuệ nhân tạo trong thời đại mới diễn ra tại Hà Nội, tác giả cuốn sách "Kỹ thuật AI: Xây dựng ứng dụng với Mô hình nền tảng" - Chip Huyền cùng các chuyên gia hàng đầu từ FPT đã đưa ra những góc nhìn thực tế và lời giải cho bài toán này.
Nỗi sợ là có thật nhưng không thể trốn tránh
Đối diện với câu hỏi về nguy cơ AI tự động hóa và thay thế con người, Chip Huyền thẳng thắn thừa nhận đây là một thực tế không thể phủ nhận. Cô lấy ví dụ về ngành phiên dịch, nơi mà trước đây có thể cần đến hàng triệu nhân sự, nhưng hiện tại AI đã có thể đảm nhận phần lớn khối lượng công việc với tốc độ và chi phí tối ưu hơn rất nhiều.
Tuy nhiên, nữ kỹ sư từng giảng dạy tại Stanford cho rằng, thay vì lo lắng, chúng ta cần nhìn nhận đây là sự tiến hóa tất yếu của lịch sử. Cô so sánh sự bùng nổ của AI hiện nay với thời điểm máy hơi nước hay ô tô ra đời. Khi đó, những người làm nghề nuôi ngựa hay lái xe ngựa kéo đã mất việc, nhưng xã hội không thể vì thế mà quay lưng với sự tiến bộ để mãi sử dụng xe ngựa. AI cũng vậy, đó là một làn sóng công nghệ không thể đảo ngược.
"Càng sợ thì lại càng phải nhảy vào làm", Chip Huyền nhấn mạnh. Theo cô, khi chúng ta thực sự dấn thân, tìm hiểu tường tận công nghệ đó vận hành ra sao, nó làm được gì và giới hạn ở đâu, nỗi sợ hãi sẽ biến mất, nhường chỗ cho khả năng làm chủ công cụ.
Khi ai cũng làm sản phẩm, khác biệt nằm ở ý tưởng và dữ liệu
Một sự thay đổi mang tính nền tảng trong phát triển AI, theo phân tích của Chip Huyền là sự dịch chuyển tư duy từ mô hình sang sản phẩm. Trước đây, kỹ sư phải tự xây dựng mô hình từ đầu, một cuộc chơi tốn kém chỉ dành cho các tập đoàn lớn.
Ngày nay, sự trỗi dậy của các mô hình nền tảng (Foundation Models) đã thay đổi hoàn toàn cục diện, cho phép bất kỳ ai cũng có thể nhanh chóng tạo ra sản phẩm từ ý tưởng bằng cách tận dụng công nghệ có sẵn.
Khi ai cũng tiếp cận các công nghệ nền tảng giống nhau, lợi thế cạnh tranh không còn nằm ở mô hình. "Khi tất cả các công ty chỉ dùng những mô hình giống nhau... điều khiến mình khác biệt chính là ý tưởng sản phẩm và dữ liệu", cô phân tích.
Lấy ví dụ về ứng dụng chatbot tại Việt Nam và Mỹ. Ở Mỹ, người dùng ưa chuộng chatbot văn bản nhưng ở Việt Nam, các công ty thành công thường phải bắt đầu với chatbot giọng nói. Lý do đến từ sự thấu hiểu bối cảnh địa phương: người dùng di chuyển nhiều bằng xe máy nên không tiện gõ phím; việc gõ tiếng Việt có dấu chậm hơn. Đây là minh chứng rõ nét cho thấy ý tưởng sản phẩm phải bắt nguồn từ nhu cầu thực tế của người dùng.
Bên cạnh đó, Chip Huyền cũng cảnh báo về việc lạm dụng AI vào những bài toán không cần thiết. Cô kể lại câu chuyện từ chối đầu tư cho một dự án dùng AI để phát hiện nhịp tim bất thường trong bệnh viện, bởi lẽ bài toán này hoàn toàn có thể giải quyết tốt bằng các thuật toán thống kê cơ bản mà không cần đến sự phức tạp và tốn kém của trí tuệ nhân tạo.
Triết lý "10.000 giờ" và con đường trở thành chuyên gia
Đồng quan điểm với Chip Huyền về việc cần phải dấn thân sâu sắc, anh Nguyễn Xuân Phong, Giám đốc AI của FPT Software, chia sẻ việc lựa chọn lĩnh vực nào không quan trọng bằng thái độ kiên trì.
Dẫn lại triết lý trong cuốn sách "Những kẻ xuất chúng", anh Phong nhấn mạnh quy tắc "10.000 giờ": Để thành công, bạn phải dành đủ thời gian để đào sâu và trở thành một người đặc biệt trong lĩnh vực mình chọn, bất kể đó là robotics, phần cứng hay phần mềm.
Bản thân anh cũng đã dành 15 năm cho trí tuệ nhân tạo, đi từ những thuật toán Machine Learning cơ bản nhất đến các hệ thống cơ sở dữ liệu phức tạp hiện nay để có thể dẫn dắt hàng trăm dự án AI toàn cầu.
Ở góc độ giáo dục, thầy Tạ Ngọc Cầu, Phó Giám đốc Đại học FPT cơ sở Hà Nội, nhận định AI không còn là câu chuyện xa vời của các nhà khoa học. Nó đã len lỏi vào từng ngõ ngách, "gõ cửa" phòng làm việc, phòng khách và cả phòng ngủ của mỗi gia đình. Nhu cầu cấp bách hiện nay là phải đối mặt và ứng dụng nó. "Chúng ta không chỉ là người thụ hưởng thành quả mà phải dấn thân, xắn tay áo lên để ghi dấu ấn của cá nhân, tổ chức và đất nước mình", thầy Cầu nhắn nhủ.
Đồng hành cùng tư duy này, anh Lê Thanh Hưng, Admin cộng đồng "Bình dân học AI", cổ vũ tinh thần học tập suốt đời. Anh cho rằng AI nên được xem là "cánh tay nối dài" giúp mỗi cá nhân thăng tiến nhanh hơn trong sự nghiệp. Với phương châm "cố gắng tốt hơn 1% mỗi ngày", anh tin sự tích lũy bền bỉ kết hợp với công cụ AI sẽ tạo ra những bước nhảy vọt đáng kinh ngạc cho bất kỳ ai, như trường hợp của một thành viên nhóm, sau thời gian tìm hiểu kiến thức AI từ các chuyên gia trong cộng đồng, đã tìm được việc làm trong tập đoàn đa quốc gia, thoát cảnh thất nghiệp.
