Ngày Tết, người Việt thường có thói quen tích trữ thực phẩm trong nhà, từ thịt cá đến rau củ quả khiến cho đồ ăn dễ bị hỏng hoặc lên mầm. Mặt khác, do không nắm rõ cách chế biến các loại thực phẩm đặc biệt hoặc ít gặp nên dễ mắc sai lầm, từ đó gây ra các vụ ngộ độc nguy hiểm, thậm chí là chết người.
Để cảnh báo tới người dân, Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai đã đưa ra khuyến cáo về 7 loại thức ăn thường gặp nhất nhưng lại tiềm cẩn chất cực độc mà người dân nên tránh xa.
1. Măng tươi
Trong măng tươi chứa rất nhiều cyanid, đây là một loại độc tố có khả năng gây ngộ độc cho con người. Cyanide là gốc axit, mà hợp chất của nó bao gồm các muối và acid, có đặc tính rất độc, liều nặng có thể gây tử vong qua đường tiêu hóa.
Khi người ăn phải măng có chứa nhiều cyanid khi vào cơ thể, dưới tác dụng của những dịch vị enzyme đường tiêu hóa lập tức biến thành acid cyan andrid (HCN)- 1 chất cực độc với cơ thể. Cụ thể 1 người 50kg chỉ cần ăn phải 50mg là có thể tử vong. Tùy theo hàm lượng Cyanide có trong măng mà người ăn có biểu hiện ngộ độc ở mức độ nặng, nhẹ khác nhau. Các triệu chứng thường xuất hiện sau khi ăn măng khoảng từ 5-30 phút. Trường hợp nhẹ thì biểu hiện sợ hãi, lo lắng, chóng mặt, đau đầu, rối loạn ý thức, buồn nộ, nôn, kích thích niêm mạc đường hô hấp…Trường hợp nặng có biểu hiện co giật, cứng hàm, duỗi cứng, giãn đồng tử, suy hô hấp, tím tái, hôn mê. Nặng hơn nữa sẽ ngừng thở.
2. Mật cá
Trường hợp ngộ độc do mật cá (nhất là cá chép, cá trắm) không phải là hiếm vì khá nhiều người do không hiểu biết đã liều nuốt mật cá vì tin rằng đây là phương thuốc có thể chữa được bệnh nhức mỏi xương khớp, tăng cường thị lực, cải thiện sinh lý…
Chất độc ở mật cá là cyprinol, chỉ có ở mật, gan và tụy của cá nước ngọt chứ không có ở thịt cá. Triệu chứng ngộ độc sau khi nuốt mật cá (có thể sau vài phút, có thể lâu hơn) là đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy, viêm ống thận cấp. Trường hợp nặng có thể phù não, phù phổi, viêm tế bào gan cấp…
3. Cà chua xanh
Trong cà chua xanh, hàm lượng tomatidine rất cao, có thể lên tới 58mg/100g cà chua xanh khiến người ăn phải dễ bị ngộ độc. Triệu chứng phổ biến sau khi ăn cà chua xanh là đau đầu chóng mặt, nôn ói, nhểu nước dãi… Nếu không cấp cứu kịp thời có thể nguy hiểm tới tính mạng.
Ngoài ra, do rất khó tiêu nên hạt cà chua cũng cần phải bỏ đi khi chế biến món ăn.
4. Thịt cóc
Thịt cóc là thực phẩm giàu dinh dưỡng nhưng có chứa bufotoxine - một chất cực độc, bền với nhiệt, có trong gan, trứng, da, mủ, mắt và hạch thần kinh (dọc hai sống lưng) cóc. Nếu chế biến không kỹ, chất độc này có thể gây chết người trong thời gian rất ngắn. Ước tính lượng bufotoxin trong một con cóc có thể gây chết cho 4-5 người khỏe mạnh.
Tỷ lệ tử vong do ngộ độc thịt cóc rất cao. Có người qua được cơn nguy kịch thì bị suy thận, vô niệu... Cạnh đó, cóc rất bẩn, có nhiều giun sán, ký sinh trùng. Người bị ngộ độc có thể thấy tê môi, buồn nôn, nôn, rối loạn nhịp tim, tim đập nhanh, hồi hộp, tụt huyết áp, hoảng hốt vì thế sinh ra ảo giác, co giật.
5. Khoai tây mọc mầm
Khoai tây là loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, tuy nhiên với khoai tây đã mọc mầm thì cách tốt nhất là bỏ đi.
Khi khoai tây đã mọc mầm, nó chứa một lượng lớn chất solanine và chaconine, là hai chất rất độc. Ở điều kiện bình thường, hàm lượng chất solanine và chaconine trong củ khoai tây rất ít (trong 100 gr khoai mới có 10 mg nên không gây ngộ độc). Khi khoai tây mọc mầm thì hàm lượng chất này tăng cao, có khả năng gây ngộ độc cho người nếu ăn phải. Những chất này tập trung vùng vỏ khoai có màu xanh, tím.
Khi bị trúng độc khoai tây mọc mầm, người bệnh có biểu hiện khô cổ họng, khó thở, nôn mửa, tê lưỡi, đau bụng tiêu chảy, chóng mặt… Nặng hơn nữa có thể dẫn tới nhiệt độ cơ thể tăng cao đột ngột, sau đó co giật, hôn mê, suy hô hấp, thậm chí tử vong.
6. Củ sắn (khoai mì)
Trong vỏ sắn có một heteroizit bị thủy phân trong nước thành acid cyanhydric, aceton và glucose vì vậy độc tính của sắn chủ yếu là do acid cyanhydric. Để tránh bị ngộ độc sắn, trước khi ăn người ta bóc vỏ sắn thật sạch, sau đó ngâm sắn trong nước trước khi luộc. Ở sắn, chất độc tập trung nhiều ở phần vỏ và ruột sắn (phần xơ).
Triệu chứng ngộ độc sắn thường thấy là đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy, chóng mặt, nhức đầu. Nặng hơn có thể sẽ khiến cơ thể co giật, đồng tử giãn, hôn mê, suy hô hấp cấp dẫn tới tử vong.
7. Cá nóc
Cá nóc là món ăn rất ngon và giàu dinh dưỡng, tuy nhiên rất nhiều người biết đến cá nóc do cá nóc mang chất độc chết người. Chất độc này có tên gọi là tetrodotoxin, độc hại gấp 1.250 lần chất độc của cyanide. Cá nóc không tự cấu tạo độc tố trong cơ thể mà nó được tích tụ và truyền qua bởi những vi khuẩn tên là pseudomonas, một loại vi khuẩn độc hại, hình dạng dài như chuỗi hạt dài. Độc tố trong cá nóc chủ yếu tập trung ở buồng trứng, gan, tụy, ruột và một phần nhỏ trong máu, da, thịt.
Người ăn cá nóc khi bị trúng độc, bắp thịt bị co cứng, đầu óc cảm thấy choáng váng, cơ thể rã rời, nhức đầu, nôn mửa, khó thở. Khoảng 60-80% nạn nhân sẽ tử vong trong vòng 4-6 giờ, hiện nay khoa học chưa tìm ra thuốc giải độc. Tuy nhiên, cá nóc chỉ độc nếu như không biết làm sạch và chế biến đúng cách.
