Đây là quỹ tài chính ngoài ngân sách Nhà nước, nhằm tăng cường chủ động ứng phó với nguy cơ đại dịch trong tương lai và bảo đảm nguồn lực bền vững cho hoạt động phòng bệnh.
Lấp khoảng trống pháp lí trong phòng bệnh
Theo Bộ Y tế, luật mới sẽ bao quát toàn diện các nội dung: phòng, chống bệnh truyền nhiễm; bệnh không lây nhiễm; rối loạn sức khỏe tâm thần; bảo đảm dinh dưỡng; kiểm soát yếu tố nguy cơ gây bệnh; đồng thời thiết lập các điều kiện cần thiết để công tác phòng bệnh hiệu quả hơn. Việc ban hành luật mới là cấp thiết nhằm khắc phục khoảng trống pháp lí hiện nay, tránh chồng chéo và bảo đảm thống nhất trong hệ thống pháp luật.
Phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật Phòng bệnh bao gồm: truyền thông - giáo dục về phòng bệnh, phòng chống bệnh truyền nhiễm, bệnh không lây nhiễm, sức khỏe tâm thần, kiểm soát yếu tố nguy cơ và bảo đảm dinh dưỡng. Luật này được áp dụng cho toàn bộ cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước và người nước ngoài tại Việt Nam.
 |
Hỗ trợ giải quyết kịp thời các vấn đề cấp bách do đại dịch
Tại dự thảo, Bộ Y tế đề xuất thành lập Quỹ Phòng bệnh – một quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng. Quỹ này do Thủ tướng Chính phủ thành lập và phê duyệt điều lệ hoạt động.
Mục tiêu của Quỹ là hỗ trợ giải quyết kịp thời các vấn đề cấp bách do đại dịch, tăng cường năng lực phòng bệnh chủ động và chi cho các hoạt động phòng bệnh mà ngân sách nhà nước chưa bảo đảm hoặc bảo đảm không đủ mức. Ngoài ra, Quỹ sẽ góp phần hình thành nguồn lực tài chính ổn định, dài hạn cho công tác y tế dự phòng.
Dự thảo cũng nêu rõ, Quỹ Phòng bệnh không hoạt động vì lợi nhuận, có trách nhiệm bảo toàn vốn điều lệ, tự bù đắp chi phí quản lí, thực hiện công khai, minh bạch tài chính, chịu sự kiểm tra, thanh tra, kiểm toán của cơ quan chức năng và giám sát của cộng đồng.
Về nguồn hình thành Quỹ, dự thảo đưa ra nhiều phương án đa dạng: vốn điều lệ từ ngân sách Nhà nước; ngân sách Nhà nước bổ sung hằng năm tùy theo khả năng cân đối; phương án 1: trích một phần từ thuế tiêu thụ đặc biệt với các sản phẩm không có lợi cho sức khỏe; phương án 2: đề xuất khoản đóng góp bắt buộc từ các cơ sở sản xuất, nhập khẩu sản phẩm không có lợi cho sức khỏe (không bao gồm thuốc lá), tính theo phần trăm trên giá tính thuế tiêu thụ đặc biệt. Tỷ lệ đóng góp đề xuất theo lộ trình: 1,0% từ 01/01/2027; 1,5% từ 01/01/2028 và 2,0% từ 01/01/2029.
Ngoài ra, Quỹ còn được bổ sung từ: đóng góp tự nguyện, tài trợ hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước; nguồn từ Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá; các nguồn hợp pháp khác theo quy định.
Số dư chưa sử dụng của Quỹ sẽ được chuyển sang năm sau để tiếp tục sử dụng, bảo đảm tính liên tục của hoạt động.
Để tránh lạm dụng, dự thảo nhấn mạnh Quỹ Phòng bệnh phải tuân thủ các quy định chặt chẽ về kế toán, công khai tài chính, sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Chính phủ sẽ ban hành quy định cụ thể về quản lí và sử dụng quỹ.
Đề xuất thành lập Quỹ Phòng bệnh được đánh giá là một bước đi chiến lược, giúp hệ thống y tế dự phòng của Việt Nam tăng tính chủ động, linh hoạt và bền vững, đặc biệt trong bối cảnh nguy cơ dịch bệnh mới vẫn hiện hữu. Đồng thời, đây cũng là thông điệp mạnh mẽ về cam kết lâu dài của Nhà nước đối với sức khỏe cộng đồng.
