Hàng trăm triệu mảnh rác vũ trụ quay quanh Trái đất hằng ngày - Ảnh: MIT News
Theo trang ScienceAlert ngày 10-2, nhóm nghiên cứu từ Đại học British Columbia (Canada) đã xem xét dữ liệu chuyến bay toàn cầu để mô hình hóa sự phân bổ máy bay trên bầu trời. Sau đó, họ so sánh dữ liệu này với dữ liệu về các lần thân tên lửa quay trở lại bầu khí quyển mà không được kiểm soát.
Nhóm phát hiện ra rằng ngày càng có nhiều vệ tinh và tên lửa được đưa lên quỹ đạo và ngày càng có nhiều máy bay trên bầu trời thì nguy cơ va chạm ngày càng tăng.
Những khu vực có mật độ dân cư cao nhất, với các sân bay xung quanh, có 0,8% khả năng bị các vụ quay trở lại không được kiểm soát này ảnh hưởng mỗi năm.
Tỉ lệ này tăng lên 26% ở những khu vực không phận rộng hơn nhưng vẫn đông đúc, chẳng hạn ở đông bắc Mỹ, Bắc Âu, quanh các thành phố lớn ở châu Á - Thái Bình Dương.
Khả năng xảy ra va chạm chết người giữa vật thể rơi lại từ vũ trụ và máy bay là khoảng 1/100.000 vào năm 2021, theo Tập đoàn Hàng không Vũ trụ Mỹ Aerospace Corporation.
Ngoài ra, một mảnh nhỏ bốc cháy (cỡ 1g) của tên lửa hay vệ tinh cũng có thể gây thiệt hại nếu va phải kính chắn gió hay động cơ máy bay, gây khó cho công tác đảm bảo an toàn hành khách.
Khi các bất ổn tăng lên, khả năng một số vùng không phận cũng sẽ bị đóng cửa, dẫn đến việc các vùng trời khác trở nên đông đúc hơn hoặc buộc phải hủy hay hoãn các chuyến bay.
Theo nhóm nghiên cứu, tình huống này sẽ đặt chính phủ các nước vào thế tiến thoái lưỡng nan - có nên đóng cửa không phận hay không - khi cân nhắc đến những tác động về kinh tế và sự an toàn.
Nhóm nghiên cứu theo dõi luồng không lưu trên khắp thế giới - Ảnh: Scientific Reports
Việc lập biểu đồ đường đi của các vật thể rơi trở lại Trái đất không được kiểm soát thường rất khó khăn. Điều này có nghĩa là cần đóng cửa các không phận lớn như một biện pháp phòng ngừa. Tình huống này từng xảy ra vào năm 2022 với thân tên lửa Trường Chinh 5B.
Giải pháp được nhóm nghiên cứu đề xuất là các công ty hay cơ quan đưa vật thể lên bầu trời có thể đầu tư vào việc kiểm soát sự rơi trở lại của chúng. Dù đã có công nghệ này, song hiện tại có chưa đến 35% các vụ phóng sử dụng nó, để lại gánh nặng an toàn cho ngành hàng không.
Ngoài ra cần tiếp tục các nỗ lực để cải thiện sự an toàn cả trong lẫn ngoài bầu khí quyển Trái đất, nhưng nỗ lực này đòi hỏi phải có sự tham gia của chính phủ các nước và các công ty tư nhân. Quan trọng là không nên chờ có thảm họa mới bắt tay hành động.
Nhóm nghiên cứu cho biết hiện có hơn 2.300 thân tên lửa trên quỹ đạo và cuối cùng sẽ quay trở lại Trái đất mà không được kiểm soát. Các cơ quan quản lý không phận sẽ phải đối mặt với thách thức này trong nhiều thập kỷ tới.
Nghiên cứu được đăng trên tạp chí Scientific Reports.
