Bản lĩnh doanh nhân Việt

Từ sốc chuyển sang tăng tốc

Sáng 2.4.2025, ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty FIMEX, sốc nặng khi biết mức thuế đối ứng mà Mỹ áp cho Việt Nam lên tới 46%. Trong phán đoán của ông trước đó, mức thuế chỉ đâu đó 10%. Thế nên, con số 46% khiến ông choáng váng, chưa biết ứng phó thế nào.

Ảnh: Đào Ngọc Thạch

Chỉ 2 ngày sau đó, Tổng Bí thư Tô Lâm có cuộc điện đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump về thuế đối ứng, ông và các doanh nghiệp xuất khẩu cảm thấy nhẹ lòng hơn, đặt hy vọng vào đàm phán cấp cao giữa lãnh đạo 2 nước.

Đến ngày 10.4, Chính phủ Mỹ thông báo tạm hoãn 90 ngày áp dụng thuế đối ứng để mở đường cho các cuộc đàm phán. Chớp lấy cơ hội, các nhà máy chế biến tôm ở miền Tây huy động toàn bộ công nhân "làm ngày làm đêm" kịp tiến độ giao hàng cho các hợp đồng đã ký trước đó, đồng thời tranh thủ ký thêm các hợp đồng mới trên cơ sở chia sẻ rủi ro cũng như lợi ích.

"Chúng tôi chạy đua với thời gian trên mọi phương diện từ thu gom nguyên liệu, đến chế biến và đóng hàng xuất cảng. Mọi thứ đều trên tinh thần khẩn trương nhất, tận dụng tối đa thời hạn 90 ngày. Nghe con số 90 ngày có vẻ khá dài nhưng kỳ thực là thời gian được tính từ ngày hàng cập cảng đến chứ không phải cảng đi. Xác định rõ thế nên chúng tôi phải tính toán rất cẩn thận, kể cả rủi ro chậm trễ chuyến. Nhờ vậy, lượng hàng xuất đi Mỹ thời điểm đó tăng thêm 30 - 40% so với bình thường", ông Hồ Quốc Lực kể.

Nhưng mọi chuyện vẫn chưa dừng lại, ngày 7.6, ngành tôm Việt Nam lại đón nhận thông tin bất lợi khác khi tiếp tục bị áp thuế chống bán phá giá đến 35,29% (kết quả sơ bộ lần thứ 19) - con số cao bất thường. Đến đầu tháng 8, Mỹ chính thức tuyên bố mức thuế đối ứng mà Việt Nam phải chịu là 20%. Như vậy, tổng mức thuế mà con tôm Việt Nam phải chịu lên tới trên 56%. Nhưng ông Hồ Quốc Lực vẫn giữ tinh thần lạc quan và tin tưởng thuế chống bán phá giá sơ bộ có sự nhầm lẫn, rồi sẽ được tính toán lại một cách hợp lý; còn thuế đối ứng đặc biệt với ngành thủy sản sẽ được chính phủ Việt Nam tiếp tục đàm phán để đưa về mức hợp lý.

"Trong tương quan với các nước như Thái Lan hay Indonesia có mức thuế đối ứng 19%, thấp hơn 1% so với chúng ta không phải là vấn đề đáng lo ngại. Trong khi đó, nhà cung cấp tôm lớn nhất thế giới là Ấn Độ lại bị thuế cao hơn, đến 25% và sau đó có thể tăng lên 50%, thì tôm Việt Nam so ra có lợi thế tương đối. Thêm một lợi thế lớn là ở phân khúc hàng giá trị gia tăng, tiện dụng, sản phẩm của Việt Nam "không có đối thủ" vì các nước chủ yếu xuất thô, sản phẩm đông lạnh. Do vậy, dù là mức thuế nào thì các nhà nhập khẩu vẫn phải mua hàng của Việt Nam", ông Hồ Quốc Lực giải thích cho sự điềm tĩnh của mình.

Đúng như ông Lực nói, các khách hàng đều tranh thủ mua hàng dự trữ tiêu thụ vào mùa cao điểm cuối năm và trước khi áp dụng mức thuế đối ứng mới. Vì thế, đơn hàng rất nhiều và bản thân doanh nghiệp thậm chí phải chủ động hạn chế bớt vì nguồn cung tôm nội địa khan hiếm.

"Có thể trong những tháng cuối năm do ảnh hưởng của thuế đối ứng và lượng hàng tồn kho tăng nên kim ngạch xuất khẩu sẽ chậm lại. Nhưng lũy kế cả năm của công ty có thể tăng trên 20% so với năm 2024", ông Lực cho hay.

Biến Mỹ thành thị trường nhập khẩu nguyên liệu

Các doanh nghiệp ngành gỗ thì ngay từ đầu đã thể hiện quyết tâm giữ vững thị trường Mỹ, thị trường quan trọng hàng đầu của ngành bằng cách biến Mỹ thành thị trường nhập khẩu nguyên liệu của mình. Thông qua đó, gia tăng cân bằng thương mại với nước này. Số liệu cho thấy từ tháng 1 - 7.2025, kim ngạch nhập khẩu gỗ Mỹ đã đạt trên 320 triệu USD, tương đương giá trị nhập khẩu của cả năm 2024.

Ảnh: Đào Ngọc Thạch

Ông Trần Quốc Mạnh, Chủ tịch HĐQT Công ty CP phát triển sản xuất - thương mại Sadaco, phân tích: Mỹ là thị trường nhập khẩu gỗ lớn nhất của Việt Nam, chiếm trên 50% tổng kim ngạch xuất khẩu. Nhưng giờ họ muốn dùng thuế quan để hạn chế dòng hàng từ các nước chảy vào, khuyến khích sản xuất nội địa, và kêu gọi đầu tư vào các bang có thế mạnh trong ngành gỗ. Dù vậy, chúng ta phải giữ vững thị trường này vì đây là thị trường lớn.

"Vậy giữ bằng cách nào? Có 2 hướng để thực hiện việc này. Thứ nhất là chúng ta tăng cường nhập khẩu gỗ nguyên liệu từ Mỹ về để phục vụ sản xuất. Điều này sẽ giúp duy trì dòng hàng vào Mỹ mà không bị ảnh hưởng thuế quan. Thứ hai là hợp tác sản xuất sản phẩm bán thành phẩm cho các nhà mua hàng của Mỹ. Các nhà nhập khẩu sẽ sản xuất và hoàn thiện sản phẩm đưa ra thị trường. Đây là hướng đi mà tôi cho là các bên cùng có lợi và đáp ứng tốt các chính sách vĩ mô", ông Trần Quốc Mạnh nói.

Tương tự với dệt may, chuyển đổi vùng nguyên liệu sang nhập từ Mỹ cũng giúp các doanh nghiệp vững vàng trước thuế đối ứng.

Theo Tổng cục Hải quan, Việt Nam hiện là một trong 3 nước nhập khẩu bông lớn nhất thế giới với mức tiêu thụ xấp xỉ 1,5 triệu tấn mỗi năm. Lượng nhập khẩu bông từ Mỹ vào Việt Nam được ghi nhận tăng gần gấp 3 lần trong cùng giai đoạn. Cụ thể, từ tháng 1 - 7.2025, nước ta đã nhập khẩu hơn 1 triệu tấn bông các loại, trị giá hơn 1,8 tỉ USD, tăng 27,2% về lượng và tăng 8,6% về kim ngạch so với cùng kỳ năm ngoái. Mỹ tiếp tục duy trì vị trí nhà cung cấp bông lớn nhất cho Việt Nam, với 535.000 tấn, trị giá hơn 939 triệu USD, tăng mạnh 133% về lượng và tăng 93% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024.

Riêng tháng 7, mức tăng lên tới hơn 300% về lượng và hơn 200% về kim ngạch. Giá bình quân đạt 1.756 USD/tấn, giảm 17% so với cùng kỳ. Thị trường này ngày càng gia tăng thị phần trong tổng lượng nhập khẩu của Việt Nam, chiếm khoảng 49%.

Nhờ "có đi có lại" với thị trường Mỹ, các doanh nghiệp Việt Nam đã lách qua khe cửa hẹp để duy trì đơn hàng, duy trì doanh số xuất khẩu ngay giữa tâm bão thuế đối ứng.

Tôm, cá, gạo, gỗ… cùng vượt rào

Nhìn lại nửa năm thế giới chao đảo vì thế đối ứng của Mỹ, các doanh nghiệp, các ngành hàng xuất khẩu trong nước vẫn giữ được sự bình tĩnh, bản lĩnh để cùng nhau vượt rào. Dù thách thức tăng lên gấp bội, nhưng kết quả qua mỗi tháng luôn tăng hơn so với cùng kỳ.

Tính đến hết tháng 8, xuất khẩu nông sản đã đạt trên 45 tỉ USD, tăng đến 12% so với cùng kỳ năm trước. Đáng chú ý, trong 8 tháng, cả nước xuất siêu gần 14 tỉ USD thì riêng ngành nông nghiệp xuất siêu đến trên 13 tỉ USD.

Trong đó, xuất khẩu thủy sản đạt tới 950 triệu USD, gần chạm tới con số kỷ lục theo tháng là trên 1 tỉ USD. Lũy kế từ tháng 1 - 8.2025 đã vượt 7 tỉ USD, tăng 11,5% so với cùng kỳ năm 2024. Thị trường Mỹ vẫn duy trì đà tăng trưởng 8,5%. Đáng chú ý, thị trường Trung Quốc tăng trưởng đến 44% vươn lên trở thành nước nhập khẩu thủy sản Việt Nam lớn nhất. Thị trường cao cấp như Nhật Bản cũng tăng trưởng 10% xếp thứ 3.

Những kết quả trên cho thấy các doanh nghiệp vừa tận dụng thời cơ ở thị trường Mỹ, vừa thực hiện thành công chiến lược mở rộng, xâm nhập sâu vào các thị trường có tiềm năng lợi thế.

Gỗ vẫn duy trì "phong độ" của một ngành hàng chủ lực khi trong tháng 8 đạt kim ngạch gần 1,5 tỉ USD và nâng tổng giá trị xuất khẩu 8 tháng trên 11 tỉ USD, tăng 6,3% so với cùng kỳ năm 2024.

Trong khi nhiều ngành hàng gặp khó khăn vì thuế đối ứng ở thị trường Mỹ thì ngành lúa gạo lại đối mặt với thách thức từ Ấn Độ và các nước nhập khẩu. Từ cuối năm 2024, Ấn Độ bắt đầu mở kho gạo dự trữ khiến giá gạo thế giới lao dốc. Sang đầu năm 2025, thị trường nhập khẩu gạo lớn thứ 2 thế giới là Indonesia ngưng nhập khẩu, khó khăn nhân đôi. "Ông lớn" trên bản đồ xuất khẩu gạo thế giới là Thái Lan đã không còn giữ được phong độ khi giảm 30% trong nửa đầu năm 2025. Nhưng thách thức tiếp tục gia tăng với toàn bộ thị trường gạo khi Philippines - nước nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới và khách hàng chủ lực của Việt Nam - tuyên bố ngừng nhập khẩu trong hai tháng 9 và 10. Tuy vậy, nhờ chủ động từ đầu năm nên sau 8 tháng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam vượt 6,3 triệu tấn, tăng 2,2% so với cùng kỳ năm 2024 và đạt kim ngạch 3,2 tỉ USD.

Tương tự, bất chấp những thách thức, biến động liên tục, cà phê đã đạt tới 6,4 tỉ USD chỉ sau 8 tháng, tăng gần 60% nếu so với cùng kỳ năm trước và vượt kim ngạch cả năm 2024 đến 1 tỉ USD.

Là người gắn bó với vựa nông sản miền Tây ở nhiều cương vị khác nhau, TS Trần Hữu Hiệp, Trường đại học FPT, nhận xét: Từ chỗ loay hoay trong thị trường nội địa, nhiều doanh nhân đã "chèo lái" con thuyền vượt biển lớn đến những vùng đất mới. Nhờ vậy, nông sản Việt Nam đã có mặt ở hầu khắp các quốc gia trên hành tinh này. Trong quá trình đó, họ cũng gặp không ít "cú sốc hội nhập" như các vụ kiện bán phá giá, các rào cản kỹ thuật, cú sốc thuế quan, khủng hoảng kinh tế… Có nhiều sự trả giá cho những cú sốc, nhưng trên hết họ đã trưởng thành và vững chãi hơn sau mỗi khó khăn. Bằng chứng là về tổng thể ngành hàng và ngành nông nghiệp Việt Nam luôn duy trì tốc độ tăng trưởng tốt nhất trong tổng thể nền kinh tế nhiều năm qua, xuất siêu cao nhất trong số các lĩnh vực. Đặc biệt, mỗi lần kinh tế gặp khó khăn thì nông nghiệp lại đứng ra gánh vác vai trò trụ đỡ.

"Các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay không chỉ xuất khẩu gạo, cà phê, thủy sản theo số lượng mà ngày càng chú trọng xây dựng thương hiệu, chuẩn hóa quy trình, đáp ứng những rào cản kỹ thuật khắt khe của các thị trường cao cấp", TS Trần Hữu Hiệp nhận xét và đánh giá: "Thành công hôm nay bên cạnh bản lĩnh và sự sáng tạo của doanh nhân còn có sự soi đường, mở lối từ chủ trương hội nhập và chính sách mở cửa của Đảng và Nhà nước. Điều này thể hiện qua việc Việt Nam là một trong số ít các quốc gia ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) nhất thế giới, đồng nghĩa với việc doanh nghiệp Việt có sân chơi rộng nhất so với doanh nghiệp các nước. Bên cạnh đó là những nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh trong thời gian gần đây. Chính phủ đã mở ra nhiều cơ chế thuận lợi hơn về tín dụng, thủ tục hải quan, xúc tiến thương mại, tạo hành lang để doanh nghiệp mạnh dạn đi xa hơn".

Nguồn: Bộ NN-MT - đồ họa: bảo nguyễn